Ռեյգանի հուսադրող հրաժեշտը

Երեսուն տարի առաջ՝ 1989թ. հունվարի 11-ին, արևելյան ժամանակով ժամը 9-ին ձմռանը՝ չորեքշաբթի օրը, նախագահ Ռոնալդ Ռեյգանն իր 78-րդ տարեդարձին 34-րդ և վերջին անգամ հանդես եկավ  ելույթով՝ ուղղված ԱՄՆ ժողովրդին:

Այդ ժամանակ հնչեցված դիտարկումներն ավելի շատ վերաբերվում էին նրա խառնվածքային գրավչությանը։ Ի վերջո Ռեյգանը քաղաքականության մեջ հայտնվեց ընդամենը քառորդ դար առաջ՝ 1964 թվականին, հիշարժան հեռուստատեսային խոսքով, որով դիմեց՝ որպես նախագահի թեկնածու, հանրապետականների կողմից առաջադրված Բարրի Գոլդուորի անունից և այդ խոսքը պահպանողական շրջաններում հայտնի է պարզապես «Խոսք» մականվամբ: Չնայած իր փառահեղ ողջույնի խոսքին, այդ հրաժեշտի ուղերձն ընկալվեց որպես ոչ այլ ինչ, քան երկարաժամկետ ու մեծ ժողովրդականոթյուն վայելող նախագահության շրջանի փակման խաղաղ նոտա:

Պատմությունը, սակայն, ունի հիանալի սովորություն՝ փոխել մեր վերաբերմունքը երևույթների նկատմամբ: Կամայական ժամանակում մարդիկ և իրադարձությունները, որոնք մերժվում կամ ծաղրի առարկա են դառնում, պատմության ընթացքում կարող են ավելի լավ ընկալվել, քան նախկինում:

Հարրի Թրումենի և Ջորջ ավագ Բուշի վարկանիշն աճել է սկսած այն պահից, երբ նրանք լքել են Սպիտակ տունը։ Այս երևույթի սոփեստական մեկնությունը թերևս ռևիցիոնիզմն է, բայց դա կարող է նաև ընկալվել որպես ընդհանուր զգայական, որքանով, որ պահի տակ արվող դատողությունները ոչ միշտ են ամբողջական կամ ճիշտ։ Խոնարհությունը ևս մեզ պետք է հուշի, որ միշտ սովորելու տեղ ունենք։

Նույն տրամաբանությամբ նույն աշխատասենյակի 45-րդ ղեկավար պարոն Թրամփի կողմից ներկայացված դիտողությունները, մասնավորապես, միգրացիայի նկատմամբ անհանդուրժողական ​​կեցվածքը և վարած քաղաքականությունը հավաստում են՝ Ռեյգանի հրաժեշտի ուղերձն արժանի է վերանայման և գովասանքի։ Կարծում եմ՝ այդ ուղերձը պետք է դրվի Ջորջ Վաշինգտոնի ամփոփիչ ելույթի կողքին, որում նախազգուշացվում էր «խառը դաշինքների» և կործանարար «կուսակցական ոգու» մասին, ինչպես նաև Դուայթ Էյզենհաուերի ելույթի կողքին, որով նախագահն ամերիկացիներին հորդորում էր  զգուշանալ «ռազմարդյունաբերական համալիրից»:

Նախ, ելույթը ռեֆլեկտիվ է և ազնիվ, երբ այն սկզբից պատմում է նախագահության բնույթի մասին, այն մասին, թե ինչ է իրապես իրենից ներկայացնում աշխատել այդ գրասենյակում:

«Նախագահության յուրահատկություններից մեկն այն է, որ դու միշտ մի փոքր հեռու ես ամեն ինչից»,- ասաց պարոն Ռեյգանը։ «Դուք շատ ժամանակ եք ծախսում մեքենայով շատ արագ անցնելով, որի ետևից մեկ ուրիշն է գալիս, և մարդկանց եք տեսնում՝ ապակուց այն կողմ` ծնողների, ովքեր երեխան գրկին ձեռքով են անում ձեզ, այն տեսնում եք ուշացած և չեք կարող վերադառնալ: Ես շատ անգամներ եմ ցանկացել կանգնեցնել մեքենան, ապակին իջեցնել և ձեռքս մեկնել, միախառնվել իրենց: Դե, գուցե  այս երեկո ինձ հաջողվի դա անել»:

Հասկանալով ժողովրդի և ազդեցիկ մարդկանց միջև հեռավորությունը՝ նա վերացրեց այն՝ իր ունկնդիրներին ներառելով իր ուղեծիր, ինչպես իր վաղեմի հերոս Ֆրանկլին Ռուզվելտն էր սովորեցրել իրենց: Ոչ պարոն Ռեյգանը, ոչ էլ Ռուզվելտը չեն արժանացել նվաստացումների, մեղադրանքների։ Նրանք խոսեցին մեզ հետ ինչպես հարևանը հարևանի հետ՝ հաստատելով ինքնիշխանության վեհությունը:

Պարոն Ռեյգանի ելույթը համեստ է, վճռական: «Ես Կոնգրեսում հաղթանակի բաժին եմ ունեցել, բայց քչերն են նկատել , ես երբեք չեմ ստացել այնպիսի մի բան, ինչը դուք չեք նախատեսել ինձ համար», – ասաց նա: «Ամերիկյան ժողովուրդը երբեք չի տեսել իմ զորքերը. նրանք երբեք չեն տեսել Ռեյգանի ջոկատը: Դու ամեն հաղթանակի արժանանում ես կատարածդ յուրաքանչյուր զանգով և նամակներով, որոնք ենթադրում են գործողությունների կատարում: «Ոչ ես միայնակ կարող եմ շտկել դա»-ն Հիպպերի համար:

Պեգի Նունանի կողմից նախագահության վերջին շաբաթներին պարոն Ռեյգանի հետ մանրամասն խորհրդակցած այս բառերը տարբերվում են իրենց ոգով և էությամբ հենց այն խոսքերից, որոնք նույն լեզվով հնչում են պարոն Թրամփի կողմից։  Հղում անելով Ջոն Վինթրոփին, ով Ամերիկայի մասին խոսում էր որպես «բլրի վրա գտնվող քաղաքի»՝ Ռեյգանն ասաց. «Իմ ամբողջ քաղաքական կյանքի ընթացքում ես խոսել եմ լուսավոր քաղաքի մասին, բայց ես չգիտեմ՝ երբևէ բավարար առնչվել եմ նրա հետ, ինչ ես տեսել եմ այդ միտքն արտահայտելիս»։ Նա ասում էր, որ դա մի ազատ, հպարտ քաղաք էր՝ կառուցված ամուր հիմքերի վրա, ողողված առևտրով և ստեղծագործական ոգով, ապա  ավելացնում, եթե պիտի լինեն քաղաքային պատերը, ապա պատերին պետք է լինեն բաց դռներ բոլոր նրանց համար, ովքեր ի սրտե կցանկանան այցելել քաղաք»:

Ակնհայտ է՝ Թրամփն այդպես չի տեսնում պատկերը: Իր ելույթը՝ Մեքսիկայից եկող «բարբարոսների» մասին, «ամերիկյան սպանդին» վերաբերող իր բողոքները, իր բնորոշմամբ սահմանին տիրող «ճգնաժամը», որն իր համոզմամբ պատի կառուցման անհրաժեշտություն է առաջացնում, վկայում են՝ 45-րդ նախագահը խորհում և արտահայտվում է մթության մեջ, ոչ թե լույսի. Հակված է ավելի շատ բացառելուն, քան ներառելուն։

Եվ ինչպիսին էլ լինեն նրա սխալները, իսկ դրանք շատ էին, Ռոնալդ Ռեյգանն հավատում էր մի երկրի կարողություններին, որն անընդհատ բացահայտում է ինքն իրեն: Նա նաև գիտեր, որ ազգն ավելի կհզորանա, եթե լայն բացի իր ձեռքերը և ավելի բովանդալակից մեկնաբանի Անկախության հռչակագրում Թոմաս Ջեֆերսոնի ընգծած հավասարությանն էությունը:

Նրա մտքում հույսն էր, այլ ոչ՝ վախը: Եվ դա ևս մեկ պատճառ էր, որ նրա հրաժեշտի ելույթն ավելի խոր ընկալում ունենար. Դա ամերիկյան նախագահի՝ ապագայի հանդեպ իսկական հավատի ամփոփիչ վկայություն էր: Պարոն Ռեյգանը գործնական մարդ էր, և նա գիտակցում էր այդպիսին լինելու կարևորությունը, քանի որ նրա խոսքով՝ իրենք մեծ ազգ են, իրենց առջև ծառացած մարտահրավերները բարդ են և Ամերիկայում իրավիճակը միշտ այդպիսին կլինի. «Բայց դրան զուգահեռ, քանի դեռ մենք հիշում ենք մեր առաջնային սկզբունքները և հավատում ենք ինքներս մեզ, ապագան մերն է լինելու»:

Կամ էլ կարող ենք գոնե դրա հույսով ապրել: Նրա՝ երկար տարիներ առաջ հեռավոր չորեքշաբթի օրն ասված վերջին խոսքերը խորհելու առիթ են տալիս. «Իսկ ինչպես է քաղաքը ձմռան այս երեկո»,-հարցրեց պարոն Ռեյգանը: «Ավելի բարգավաճ, ավելի ապահով և երջանիկ, քան ութ տարի առաջ էր: Այն պետք է լիներ լապտեր, մագնիս բոլոր նրանց համար, ովքեր ունեն ազատություն, բոլոր այն ուխտավորների համար, ովքեր իրենց իսկ տներում բախվում են խավարին»:

Նրանք հիմա էլ կարծես անցնում են խավարի դեմ պայքարի միջով: Պարոն Ռեյգանը մեզ համար կլուսավորեր լամպը և կբացեր մեր թևերը՝  ինչպես  բլրի վրայի քաղաքներն են հաճախ անում:

Հոդվածի բնօրինակը The New York Times պարբերականում։