Մոսկվայի միջազգային հարաբերությունների պետական ինստիտուտի (ՄԳԻՄՕ) «Եվրասիական ռազմավարություն» խորհրդատվական գործակալության փորձագետները ներկայացրել են 2019թ-ին Միջազգային առանցքային միտումների վերաբերյալ կանխատեսումներ:
Փորձագետների կարծիքով սպասվում են աշխարհաքաղաքական նոր սադրանքներ, պատժամիջոցներ և համաշխարհային տնտեսության վիճակի վատթարացում։ Բայց այդ ամենի հետ մեկտեղ կա նաև լավ նորություն:
Հետազոտողների կազմում ներգրավված են եղել «Եվրասիական ռազմավարություն» գործակալության յոթ փորձագետներ, այդ թվում, դրա ղեկավար, քաղաքագիտության թեկնածու Անդրեյ Սուչենցովը (հանդիսանում է նաև Վալդայ ակումբի ու ՄԳԻՄՕ-ի Միջազգային գործընթացների վերլուծության լաբորատորիայի տնօրենը): Նախաբանում նշվում է, որ արդի համաշխարհային քաղաքականությունը չի կարելի բացատրել մեկ կամ մի քանի հիմնական առճակատումներով. Ռուսաստանն Արևմուտքի հետ, ԱՄՆ-ն՝ Չինաստանի, հյուսիսը՝ հարավի և այլն: «Աշխարհաքաղաքական մրցակցությունը բաժանվել է և առանձին բևեռներով է հանդես գալիս, դրանք շատ հանկարծակի բռնկվում են և նույնկերպ հանկարծակի մարում», – նշում են հեղինակները:
«Մի կողմից, պետությունները խուսափում են ընդունել, որ ամենևին էլ խաղաղ ժամանակներում չեն ապրում: Զեկույցի հեղինակները նշում են՝ բոլորը սպասում են նոր միջազգային ճգնաժամերի։ Մյուս կողմից, ձևափոխվել է այդ ճգնաժամի հետ կապված սպասումների բովանդակությունը: Պարզ չէ, թե ինչը կարող է ծառայել որպես ճգնաժամի աղբյուրը, ինչ բնույթի ու մասշտաբի կլինի այն, ինչ հետեւանքներ կբերի իր հետ: Ռիսկերի գնահատման նախկին մեթոդներն անիմաստ են դարձել: Սրանով է պայմանավորված նաև այն հանգամանքը, որ ճգնաժամի մասնակիցներն անհամաչափ են արձագանքում այդ ճգնաժամին»:
Փորձագետները մատնանշել են 2019 թվականին համաշխարհային քաղաքականության տասը միտումներ։
- Նոր սադրանքներ: Առաջատար ուժերի միջև մեծ պատերազմն անհնար է միջուկային ճնշման սպառնալիքի պատճառով, ուստի հակամարտող պետությունները սադրանքների միջոցով են վնասում միմյանց. «Լրատվամիջոցների, լրտեսող ծրագրերի, սպորտի, պարզապես կեղտոտ, երբեմն անմեղ զոհերի միջոցով»: Հետազոտության հեղինակները 2019 թվականին նոր սադրանքներ են ակնկալում հիմնականում Սիրիայում և Ուկրաինայում: Միևնույն ժամանակ, զեկույցում կա պնդում ըստ որի Ռուսաստանը սադրանքների զոհ է, է ոչ թե դրանց կազմակերպիչը, ինչպես պնդում է Արևմուտքը: «Եվրասիական ռազմավարությունների» փորձագետների կարծիքով անխուսափելի են լինելու լրտեսական նոր սկանդալներ «ռուսական գործակալների» կամ «Մոսկվայի ձեռքի» մասնակցությամբ: Հիշեցնենք, որ 2018 թվականին 15 երկիր մեղադրում էր Ռուսաստանին իրենց ներքին գործերին խառնվելու մեջ:
- Նոր բազմաշերտություն: Զեկույցի հեղինակները նշում են, որ աշխարհում Միացյալ Նահանգների ռազմական գերիշխանությունը պահպանվում է, սակայն միաժամանակ արձանագրվում է, որ ավելի շատ են պետությունները, որոնք մարտահրավեր են նետում Նահանգների այդ կարգավիճակին: Այս առումով նրանք ակնկալում են, որ սովորական սպառազինությունների աճ բոլոր նրանց մոտ, ովքեր կարող են դա իրենց թույլ տալ, իսկ մյուս կողմից ակնկալվում է արտերկրում ռազմաբազաների կառուցման մեծ հոսք։ Ընդ որում, այս առումով լիդերությունը ստանձնելու են ոչ թե եվրոպական պետություններն, այլ ասիական արկրները։
- Նոր պոպուլիզմ: Զեկույցի հեղինակները համոզված են, որ քաղաքական պոպուլիզմը կշարունակի ձևավորել ազգային սոցիալական և քաղաքական օրակարգերն ինչպես հին, այնպես էլ նոր ժողովրդավարություններում: Այս միտումների կայունությունն, իրենց կարծիքով, կանխորոշված է՝ ելնելով համակարգային պատճառներից. «Համաշխարհային տնտեսական աճի տարիներն ուղեկցվում էին երկրներում սոցիալ-տնտեսական անհավասարությունների խորացմամբ։ Կայուն ինքնավերարտադրման բանալին` պլատֆորմի քաղաքական և գաղափարական բովանդակության մեջ է: Սակայն գաղափարական պայքարը վերադառնում է»:
- Նոր պատժամիջոցներ։ Փորձագետների կարծիքով, ռազմավարական մրցակցության մեթոդները փոխվում են, և պատժամիջոցներն արդեն դարձել են միջազգային տնտեսական կյանքի մասը, մեկ այլ դժվար հաղթահարելի խոչընդոտ: «Արտաքին քաղաքականության գործիքից պատժամիջոցներն արտաքին տնտեսական գործիքի են վերածվում: 2019 թվականին պատժամիջոցների նոր բնույթն ավելի հստակ կարտահայտվի սպասվող առևտրային պատերազմների ժամանակ»,- ասվում է փաստաթղթում: Միևնույն ժամանակ, փորձագետները կարծում են, որ Գերմանիան չի տրվի ամերիկյան ճնշմանը և «Հյուսիսային հոսք-2 »-ը կկառուցվի: «Արևմտյան Եվրոպային բնական գազի մատակարարման կարեւորությունն այնքան մեծ է իսկ այլընտրանքները թանկ (ինչպես հեղուկ բնական գազը ԱՄՆ-ից) կամ ժամանակավոր (ինչպես Ուկրաինայի գազի փոխադրման համակարգի արդիականացումը), որ քաղաքական նախապաշարմունքները հաշվի չեն առնվելու»,- համոզված են զեկույցի հեղինակները: Նույն պատճառով էլ փորձագետները չեն կանխատեսում ԵՄ-ի նոր պատժամիջոցներ Ռուսաստանի դեմ, եթե Ուկրաինայում իրավիճակը չվատթարանա:
- Նոր ուժ: Փորձագետների կարծիքով, ժամանակակից աշխարհում աշխարհաքաղաքական գործընթացների արագ տեմպերը հիմնական դերակատարներին ստիպում են ճկուն և արդյունավետ միջոցներ գտնել, որոնք մեծ հնարավորություններ կտան ճնշման ազդեցության բարձրացման համար: «Անցյալ դարի ռեսուրսային հենակետային գործողությունների և մոտակա տասնամյակներին սպասվող կիբեր հանցագործություննների ֆոնին, որոնք համընդհանուր տարածում դեռ չեն ստացել, ռազմածովային ուժերը հատուկ նշանակություն կստանան»,- ասվում է զեկույցում:
- Նոր տնտեսական ճգնաժամ. ԱՄՆ-ն, ինչպես նշում են ռուս քաղաքագետները, նոր ճգնաժամի եզրին է: «Տնտեսությունը դեռ կայուն է, և 2019 թվականին ևս անկում մենք չենք սպասելու, բայց խնդիրներն աստիճանաբար կուտակվում են, որոնք երեք տարի հորիզոնում հանգրանելով լուրջ հետևանքների առաջ կկանգնեցնեն ողջ աշխարհին», -զգուշացնում են նրանք: «2007 թ. հիփոթեքային շուկայի աղետը ԱՄՆ իշխանություններին ստիպեց խստացնել ֆինանսական հատվածի կարգավորումներն։ Այնուամենայնիվ, Թրամփի ղեկավարությունը թուլացրել է այդ վերահսկողությունը՝ ստեղծելով նախադրյալներ հին սխալները կրկնելու համար: Օբաման առևտրի ազատականացման գործընթացում մեծ բարեփոխումներ է արել, սակայն Չինաստանի և Եվրամիության հետ սակագնային պատերազմը, որը սկսվել է Թրամփի օրոք, ստեղծում է մատակարարման դեֆիցիտ և գնաճի բացասական միտումներ: ԱՄՆ-ի կողմից պրագմատիկ փորձերը կանխել Huawei-ի և այլ չինական ապրանքանիշերի զարգացումը Չինաստանին ստիպում են չպահպանել խաղի արևմտյան կանոնները: Պեկինը, պաշտպանելով իր ձեռքբերումները, կտրուկ քայլերի է դիմում՝ սկսելով փակել ամերիկյան և եվրոպական մրցակիցների շուկան։
- Նոր քաղաքական ճգնաժամերը: Ռուս փորձագետները մատնանշում են մի շարք երկրներում սուր ներքին քաղաքական հակասությունների առկայությունը` ԱՄՆ-ից և Ֆրանսիայից, մինչև Ուկրաինա, Վենեսուելա, Եգիպտոս: «Այս երկրների ներքին քաղաքական փխրունությունը կարող է նոր տարում միջազգային ճգնաժամերի աղբյուր դառնալ: Միացյալ Նահանգների դեպքում այդ զեկույցը չի բացառում նախագահի իմպիչմենթը. «Բարձր ոչ ժողովրդականությունը, Ներկայացուցիչների պալատի նկատմամբ վերահսկողության կորուստը, բազմաթիվ սկանդալներ, ազատական շրջանակների դժգոհությունը։ Դոնալդ Թրամփը երկու տարվա ընթացքում շատ նոր բաներ է բերել ԱՄՆ քաղաքական կյանքում: Դեմոկրատները դեմոկրատ չեն լինի, եթե 2019-ին չփորձեն իմպիչմենտ հայտարարել նախագահին: Ժամանակն է ավելի առարկայական դիտարկել փոխնախագահ Մայքլ Փենսին»: Զեկույցում ասվում է, որ այնուամենայնիվ ներկայիս պայմաններում անհնար է խոսել ռուս-ամերիկյան հակասությունների մեղմացման մասին «ով էլ լինի Սպիտակ տանը»:
- Նոր դաշնակիցներ։ «Անորոշություններով լի աշխարհում, դաշինքում ստանձնած պարտավորությունների իրավական երաշխիքները դարձել են պակաս արժանահավատ: Բազմակողմանի դաշինքների քայքայումը շարունակվում է: Մենք ենթադրում ենք, որ դա կազդի թե ՆԱՏՕ-ի, և թե ռուսական կառույցների, մասնավորապես, ՀԱՊԿ-ի և ԵՏՄ-ին վրա»,- նշում են զեկույցի հեղինակները: ՀԱՊԿ-ն, իրենց կարծիքով, դժվարություններ կունենա Հայաստանում իշխանափոխության, իսկ ԵՏՄ-ին `Բելառուսի հատուկ դիրքորոշման պատճառով:
- Նոր ոճ քաղաքականության մեջ։ Փորձագետների կարծիքով չորս-հինգ տարվա քաղաքական ծանր ոճից հետո անխուսափելի է դրա թեթևացումը․ «Բնակչության տարբեր շերտերն ընդհուպ մինչև էլիտա, հոգնել են նոր համաշխարհային պատերազմի սպասելուց, երբ քաղաքական գործիչները թատերական ներկայացումներով աշխարհին վստահեցնում են, որ պատրաստ են գնալ մինչև վերջ։ Առաջնորդների հաջորդ սերունդը մեզ կտա մեղմ գործող քաղաքական գործիչների։
- Նոր աշխարհ։ Փորձագետները ենթադրում են, որ 2019-ին իրավիճակը քարտեզի թեժ կետերում գուցե փոխվի։ Խոսքը բնականաբար առաջին հերթին Եմենի և Սիրիայի մասին է։
Զեկույցի եզրակացությունից, այնուամենայնիվ, հետևում է, որ այսօր շատ դժվար է կանխատեսումներ անել, և աշխարհն էլ կարծեք թե արդեն «սովորություն է դարձել անորոշությունը որպես նոր նորմ» դիտարկել: Այս իրավիճակում փորձագետները կոչ են անում ռուսական իշխանություններին լինել կանխատեսելի, խուսափել սադրանքների ռեֆլեքսային արձագանքից և հստակ ներկայացնել իրենց դիրքորոշումը:
Հոդվածի բնօրինակը «Коммерсантъ»-ի կայքում