«Facebook»-ն օգտատերերի տվյալներ է տրամադրել

Դուք ապրանք եք. սա մի գործարք է, որը Սիլիկոնյան հովտի բազմաթիվ ընկերություններ առաջարկում են սպառողներին։ Օգտատերերը ստանում են անվճար (ազատ) որոնման համակարգեր, հաշիվներ սոցիալական ցանցերում և սմարթֆոնների հավելվածներ, իսկ ընկերություններն օտագործում են հավաքված անձնական տվյալները՝ ձեր որոնումները, «լայքերը», հեռախոսահամարները և ընկերներին՝ գովազդի թիրախավորման և վաճառքի համար։

Բայց The New York Times-ի կողմից իրականացված ուսումնասիրությունը՝ հիմնված Facebook ընկերության ներքին փաստաթղթերի հարյուրավոր էջերի և ընկերության 50 նախկին աշխատակիցների և գործընկերների հետ հարցազրույցների հիման վրա, ցույց է տալիս, որ այդ տվյալների շուկան ավելին է, քան կասկածում էին բազմաթիվ սպառողներ։ Իսկ կենտրոնական խաղացողն այստեղ Facebook է, որը հավաքում է ավելի շատ մարդկանց մասին ավելի շատ տեղեկատվություն, քան ցանկացած այլ մասնավոր կորպորացիա ամբողջ պատմության մեջ։ Մեր ուսումնասիրությունների հիման վրա կատարվել են հետևյալ 5 եզրակացությունները։

Facebook-ը տվյալներին հասանելիություն տալու գործարքներ է իրականացնում

«Մենք ոչ ոքի տվյալներ չենք վաճառում»,- հայտարարել է Facebook ընկերության հիմնադիր Մարկ Ցուկերբերգը՝  հանդես գալով Կոնգրեսի լսումներին ապրիլին։ Նրա խոստումն այն մասին, որ տվյալների հոսքը, որն ընկերությունը հավաքում է իր 2,2 միլիարդ օգտագործողներից, միշտ էլ ապահով կպահպանվի ընկերությունում, այս տարի դարձավ ընկերության պաշտպանական ռազմավարության անկյունաքարն այն բանից հետո, երբ օրենսդիրները, կարգավորողներն ու ակտիվիստները կոշտ քննադատության ենթարկեցին սոցիալական ցանցին գաղտնիության մի շարք խախտումների և հասարակական հարաբերությունների հարցերում լուրջ սխալների պատճառով։

Չնայած Facebook-ն իսկապես չի վաճառել օգտատերերի տվյալները, բայց ընկերությունը տարիների ընթացքում կնքել է տասնյակ գործարքներ Սիլիկոնյան հովտի ընկերությունների հետ տեղեկատվություն տրամադրելու համար։ Այս գործընկերներն օգտատերերի հաշիվներին ավելի անմիջական հասանելիություն են ստացել, քան նախկինում ներկայացնում էր Facebook-ը։ Իր հերթին, գործարքները օգնեցին Facebook-ին ներգրավել նոր օգտատերեր, խրախուսել նրանց ավելի հաճախ օգտագործել սոցիալական ցանցը և ավելացնել գովազդից ստացվող եկամուտը։

Facebook-ի խոշորագույն գործընկերները ստացան տվյալների շատ ավելի մեծ հասանելիություն, քան «Քեմբրիջ վերլուծություն» ընկերությունը

Մարտ ամսին հաղորդագրություն հայտվեց այս մասին, որ խորհրդատվական ընկերությունը կապված է նախագահ Թրամփի հետ և ներգրավվելով քաղաքական արշավներում, ապօրինի ստացել է Facebook-ի 87 միլիոն օգտատերերի մասին տվյալներ: Այս հայտարարություններն ընկերության պատմության մեջ ամենալուրջ ճգնաժամն առաջ բերեցին։ Ընկերության բաժնետոմսերը նվազեցին, ամբողջ աշխարհում մարդկանց անհատական տվյալների պաշտպանությամբ զբաղվողները պատասխաններ պահանջեցին, իսկ սովորական օգտատերերն էլ անհանգստություն հայտնեցին էին, որ ընկերությունը չի ապահովում իրենց տվյալների պաշտպանությունը։ Ի պատասխան Facebook-ի ղեկավարությունը հայտարարեց, որ ընկերության աշխատակիցներն այլևս տվյալներին հասանելիություն չունեն, հնարավորություն, որից օգտվում էր «Քեմբրիջ վերլուծություն» ընկերությունը։

Սակայն The New York Times-ի կողմից իրականացվող ուսումնասիրության արդյունքում պարզվեց, որ Facebook-ը շարունակել է ավելի շատ տեղեկություններ ստանալու հնարավորություն տրամադրել խոշոր տեխնոլոգիական ընկերություններին՝ ներառյալ «Microsoft» и «Amazon», վերջիններիս տալով ամսական հարյուր միլիոնավոր մարդկանց, ներառյալ էլփոստի հասցեներ և հեռախոսահամարներ՝ առանց  նրանց գիտության կամ համաձայնության։

Facebook-ն օգտատերերին երբեք ուղիղ չի տեղեկացրել, իրենց տվյալները տրամադրում  է այլ ընկերությունների։

Ընկերության ներքին փաստաթղթերի (կանոնադրության) համաձայն, Facebook-ն օգտատերերի տվյալները տրամադրել է ավելի քան 150 ընկերությունների։ Դրանց մեծամասնությունը տեխնոլոգիական ընկերություններ են, բայց կան նաև ավտոմոբիլաշինական ընկերություններ, ԶԼՄ-ներ (այդ թվում The New York Times) և այլն։ Չնայած օգտատերերn իրենք կարող են որոշել, թե  ինպչիսի տվյալներ գրանցել, սակայն որոշ ընկերություններ մուտք ունեն օգտատերերի այնպիսի տվյալների, որոնք ըստ կարգավորումների, թույլ չեն տալիս տեղեկատվության համատեղ օգտագործում։ Ըստ Facebook-ի`երրորդ կողմ հանդիսացող ընկերություններից յուրաքանչյուրը գործել է ի շահ սոցիալական ցանցի ընդլայնման։ Ընկերությունը պնդում է, որ ցանկացած ինֆորմացիա, որը օգտատերը փոխանցում է ընկերներին Facebook-ի միջոցով, կարող է տրամադրվել այլ գործընկեր-ընկերություններին առանց լրացուցիչ համաձայնության։

Facebook-ն անզգուշորեն է գործել

Համագործակցության պայմանագրերի կնքումը սկսվել է 2010թ.-ից՝ ցանցի արագ աճի և ընդլայնման շրջանի սկզբում։ Մի քանի տարվա ընթացքում սոցիալական ցանցը նմանատիպ այնքան պայմանագրեր էր կնքել, որ արդեն ընկերության աշխատակիցներն էին այնպիսի գործիքներ ստեղծել, որ կարողանան վերահսկել տվյալներին մուտք ունեցող ընկերությունների գործողությունները։ Չնայած այդ հանգամանքին, այդուհանդերձ կարելի է ենթադրել, որ Facebook-ում անմիջապես այդպես էլ չեն կարողացել հետևել գործընթացին։ Սոցիալական ցանցերի ռուսական Yandex ընկերությունը, որը մեղադրվում է Կրեմլի հետ կապերի մեջ, երկար տարիներ հասանելիություն է ունեցել Facebook-ի օգտատերերի տվյալներին, մինչ այն պահը, երբ գաղտնիության պահպանման անհրաժեշտությունից ելնելով Facebook-ի կողմից փակվեց հասանելիությունը։ Ռուսական Yahoo-ն նույնպես նախորդ տարվա դրությամբ ամսական 100 հազար օգտատիրոջ տվյալներին հասանելիություն է ունեցել։

Կարգավորողները չխոչընդոտեցին

Դաշնային առևտրային հանձնաժողովի հետ 2011թ.-ին ստորագրված համաձայնագրի պայմանների համաձայն՝ ընկերությունը պարտավոր էր բարձրացնել գաղտնիության երաշխիքները և խստացնել անձական տվյալների բացահայտման կարգը։  Ընկերությունը վարձել էր PricewaterhouseCoopers անկախ կազմակերպությանը, որ վերջինս պաշտոնապես գնահատի ընթացիկ տվյալների պաշտպանության կարգը և երկու տարին մեկ զեկույց ուղարկի Դաշնային առևտրային հանձնաժողովին։ Կառույցի չորս նախկին պաշտոնատար անձինք և աշխատակիցներ, տեղեկանալով եզրակացաությունների մասին, որոնք արվել են The New York Times-ի ուսումնասիրությունների արդյունքում, հայտարարեցին, որ տվյալների տրամադրման գործարքները, հավանաբար, խախտել են համաձայնության համաձայնագրի դրույթները։ Խնդիրն այն է սակայն,  որ օգտատերերը հնարավորություն չունեն իմանալու, թե իրենց տվյալները Facebook-ը որ ընկերություններին է տրամադրում, ինչպես նաև չունեն հստակ սահմանված հնարավորություն թույլատրելու տրամադրել իրենց տվյալները։ 2013թ.-ի գնահատականների համաձայն՝ PricewaterhouseCoopers-ը հայտնաբերել է, որ ընկերությունը գործնականում գրեթե ոչ մի միջոց չի ձեռնարկել՝ ապահովելու տվյալների պատշաճ պաշտպանություն։

Ընկերությունում պնդում են, որ տվյալների տրամադրման գործարքներին վերաբերվում են բացառապես համաձայնության համաձայնագրի կանոններով։ Դաշնային հանձնաժողովի պաշտոնական ներկայացուցիչը, որն անցյալ տարվա գարնանից սկսել է նոր հետաքննություն, հրաժարվեց պատասխանել հարցին, թե արդյո՞ք հանձնաժողովը համաձայն է ընկերության այս պնդումների հետ։

Հրապարակման բնօրինակը՝ The New York Times-ում։