Ամերիկյան հեղինակավոր Forbes պարբերականում տեղ է գտել փորձագետներ Մովսես Տեր-Օգանեսյանի և Սուրեն Սարգսյանի՝ Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ հոդվածը: Պարբերականի անդրադարձը ներկայացնում ենք ստորև.
«Խորհրդային Միության «Բաժանիր, որ տիրես» քաղաքականության պատճառով առաջացած վիճելի տարածքներում ԽՍՀՄ փլուզումը սանձազերծեց ավերիչ պատերազմներ: Հետխորհրդային տարածքում ամենաերկարատև տարածքային վեճը Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև է՝ Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ (Լեռնային Ղարաբաղ կամ Արցախ): Այս հակամարտությունը յուրահատուկ է, որովհետև այն Ռուսաստանի և Արևմուտքի միջև միջնորդավորված պատերազմ չէ և դա հետաքրքիր է՝ հաշվի առնելով ԱՄՆ դիրքորոշումը դրա սկզբնական փուլերում:
Լեռնային Ղսրաբաղի բնակչության 90 տոկոսը հայեր էին, սակայն Իոսիֆ Ստալինն այն տվեց Խորհրդային Ադրբեջանին՝ ազգամիջյան անկարգություններ հրահրելու, ինչպես նաև երկու կողմերին հեշտությամբ կառավարելու համար:
1991 թվականին ԼՂՀ-ն անցկացրեց հանրաքվե և հռչակեց անկախ պետություն դառնալու իր ցանկությունը: Չկարողանալով ճնշել անջատման անհաղթահարելի շարժումը՝ Ադրբեջանի կառավարությունը սկսեց անկլավային վիճակում գտնվող Արցախի քաղաքացիական բնակչության ռմբակոծումը և շրջափակումը: Այս ամենին նախորդել էին ադրբեջանական Բաքու, Սումգայիթ և Կիրովաբադ քաղաքներում հայերի արյունալի ջարդերը, ինչպես նաև պետության կողմից հովանավորվող տեղահանությունները, որոնք ստացել են «Օղակ գործողություն» անվանումը:
Հայաստանը անգործության չմատնվեց՝ ականատես դառնալով Ադրբեջանի կողմից ԼՂՀ-ի քաղաքացիական բնակչության թիրախավորմանը: Հայերից շատերն անհանգստացած էին, որ ադրբեջանական ռազմատենչությունը նախերգանքն է ավելի մեծ բռնությունների իրականացման համար՝ Հայոց ցեղասպանության նման, որը 20-րդ դարի սկզբներին իրականացվեց Օսմանյան Թուրքիայում: Մինչ Ղարաբաղի հայերը աջակցություն էին ստանում Հայաստանից, Ադրբեջանը ստանում էր Թուրքիայի իր էթնիկ ազգակիցների, Աֆղանստանի մոջահեդների և Չեչնիայի իսլամիստների աջակցությունը: Վահաբիստների և ադրբեջանցի ծայրահեղականների դեմ պայքարում Հայաստանի հաղթանակների հետևանքով, ցամաքով շրջապատված, փոքրիկ, 3 միլիոնանոց երկիրը շրջափակման ենթարկվեց Ադրբեջանի ու Թուրքիայի կողմից:
Այս շրջափակման հետևանքով ԱՄՆ կոնգրեսը 1992թ-ին ընդունեց «Ազատության աջակցության ակտի» մասին 907 բանաձևը, որն արգելում էր ԱՄՆ-ից Ադրբեջանին ուղղակի օգնության տրամադրումը, քանի դեռ Ադրբեջանը քայլեր չի ձեռնարկել Հայաստանի և ԼՂՀ-ի նկատմամբ շրջափակումը և ուժի այլ պատժիչ ձևերի կիրառումը դադարեցնելու ուղղությամբ: Այսպիսով, Ադրբեջանը դարձավ հետխորհրդային տարածքի միակ երկիրը, որն ԱՄՆ օգնություն չէր ստանում:
Այս քաղաքականությունը մնաց անփոփոխ մինչև 9/11-ի ահաբեկչական հարձակումները: ԱՄՆ նախագահ Ջորջ Բուշ կրտսերը առաջարկեց հրաժարվել 907 բանաձևից, որով Ադրբեջանին թույլ էր տրվելու օգնություն ստանալ: Այդ ժամանակից ի վեր ամեն տարի, ԱՄՆ-ի նախագահները հրաժարվել են 907 բանաձևից՝ թույլ տալով, որ նավթի պաշարներով հարուստ կասպյան ազգը ստանա 20 միլիոն դոլար ամերիկյան օգնություն:
2016 թվականի ապրիլին տեղի ունեցավ 1994թ-ին հրադադարի մասին համաձայնագրի ստորագրումից ի վեր ԼՂՀ-ի և Ադրբեջանի միջև սահմանի երկայնքով ամենամասշտաբային ռազմական էսկալացիան. հարձակման անցնելով՝ Ադրբեջանը խախտեց 907-րդ բանաձևով սահմանված նախապայմանները. բանաձևի մեջ չի մասնավորեցվում, որ Ադրբեջանը չի կարող ագրեսիա գործադրել հենց ԼՂՀ-ի դեմ, ինչը բանաձևի նախասկզբնական ձևակերպման առանցքային դրույթներից էր, որն օգնեց դադարեցնել բռնությունը Արցախում:
Այս բացթողումը քաջալերեց Ադրբեջանի ռազմական և քաղաքական ղեկավարությանը: Հաշվի առնելով տարածաշրջանի նկատմամբ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի վարչակազմի չմիջամտելու վերաբերմունքը՝ ժամանակի հարց է դառնում, թե երբ Ադրբեջանը ևս մեկ անգամ կգնա նման քայլի:
Ադրբեջանական բանակի սպաները, որոնք վերապատրաստվել էին ԱՄՆ բանակի կողմից՝ որպես Ադրբեջանին ԱՄՆ-ի օգնության մաս, սպանվեցին հայկական Թալիշ գյուղում՝ 2016թ-ի ապրիլին ծավալված մարտերի ընթացքում:
Գնդապետ Վուգար Յուսիֆովը 2007 թվականին վերապատրաստվել է Արիզոնա նահանգում՝ ԱՄՆ բանակի հետախուզական կենտրոնում: 2016 թվականի ապրիլի 3-ի գիշերը նա է ղեկավարել հատուկ ուժերի միավորումը, որը հարձակվեց գյուղի վրա: Փոխգնդապետ Մուրադ Միրզաևը 2005-2006 թվականներին հաճախել է Սան Անտոնիոյի պաշտպանության լեզվի ինստիտուտ»,-ասվում է հոդվածում: