Այս տարի լրանում է Հոկտեմբերյան հեղափոխության 100-ամյակը: 1917թ-ին Լենինը իրականացրեց բոլշևիկյան հեղափոխությունը, իսկ հինգ տարի անց ձևավորվեց ԽՍՀՄ-ը: Ի՞նչ է այսօր մնացել խորհրդային տարիներից: Ձեր ուշադրությանն ենք ներկայացնում Ստրասբուրգի համալսարանի պատմաբան, «1917. Ռուսաստանը և ռուսների դերը հեղափոխության մեջ» գրքի հեղինակ Ալեքսանդր Սումպֆի տված հարցազրույցը Оuest France պարբերականին:
–1917թ-ի փետրվարին ռուս ժողովուրդը տապալեց ցարին: Ինչ անհրաժեշտություն կար երկրորդ՝ հոկտեմբերին տեղի ունեցած հեղափոխությանը:
Ռուսները դաշնակիցների հետ միասին ներքաշվել էին Առաջին աշխարհամարտի մեջ: Ժամանակավոր կառավարությունը հակված էր պատերազմը շարունակելու գործում: Լենինը օգտագործեց դա՝ հայտարարելով այս պատերազմը բուրժուական: Նա սանձահարեց հեղափոխություն, որի անհրաժեշտությունը չկար: Բոլշևիկները կարող էին հասնել խաղաղության ի սկզբանե՝ նրանք ունեին մեծամասնություն խորհուրդներում:
–Դուք նկարագրում եք պետական հեղաշրջումը…
Այո: Լենինը ստիպեց մարդկանց որոշում ընդունել, որպեսզի չմնար կոմպրոմիսի հնարավորություն: Նա հեղափոխությունը շարունակելու անհրաժեշտությունը տեսավ քաղաքացիական պատերազմի մեջ, որպեսզի երկիրը հասցնի պրոլետարիատի դիկտատուրայի: Այսօր Ռուսաստանում բոլորը կարծում են, որ դա պետական հեղաշրջում էր: Հեղափոխությունը բացասական երևույթ է և 1917թ-ի հեղափոխությունները անհրաժեշտ էին միայն ուժեղ իշխանություն ստեղծելու համար:
–Ահա թե ինչու՞ Ռուսաստանը չի տոնում հեղափոխության հարյուրամյակը:
Ռուսների մեծ մասի համար 1917թ-ի հեղափոխությունը կատաստրոֆայի սկիզբն էր, որը երկիրը հասցրեց անդունդի եզրին: Երկիրը դրա միջից դուրս եկավ միայն ի շնորհիվ Ստալինի և Պուտինի: Առավել ազատական տրամադրություն ունեցող ռուսների համար 1917թ-ի հեղափոխությունը ավարտվեց միայն 1991թ-ին:
–Ինչո՞ւ փլուզվեց ԽՍՀՄ-ը:
Որովհետև այլևս ոչ ոք ոչնչի չէր հավատում: Բոլորը հակադրվում էին կոմունիստներին: Բրեժնևի ժամանակ տարածված էր մի անեկդոտ.«Նրանք կեցվածք են ընդունում, թե իբր մեզ վճարում են, իսկ մենք ցույց ենք տալիս, թե աշխատում են»:
–Ինչո՞ւ չհաջողեց Գորբաչևը:
Երբ առաջնորդը, որը չունի ոչ Լենինի, ոչ էլ Ստալինի խարիզմատիկ հատկությունները, և խոստանում է, որ կկարողանա վերակառուցել համակարգը, որին այլևս ոչ ոք չի վստահում, դա չի կարող աշխատել:
–Իսկ այդ դեպքում ինչո՞ւ կոմունիզմը մինչև այժմ գոյություն ունի Չինաստանում կամ Վիետնամում:
Չինաստանում ԽՍՀՄ-ից ավելի վաղ գիտակցեցին, որ անհրաժեշտ է տալ ձեռնարկատիրական և սպառողական հիմնական ազատությունները: Չինաստանը ազատականցրեց իր տնտեսությունը, բավարարելով բնակչության պահանջմունքները, միաժամանակ պահպանելով ուժեղ ներքին իշխանություն: Վիետնամը ևս առաջնորդվեց նույն սկզբունքով:
–Իսկ ի՞նչ է մնացել այսօր խորհրդային տարիներից:
Մնացել է միայն մեծ տերության մասին նոստալգիան: Օլիմպիական խաղերի ժամանակ ռուսական հեռուստաընկերությունները դեռևս շարունակում էին հաշվել նախկին խորհրդային երկրների մարզիների ստացած մեդալները: Մեծարանքի էին արժանացնում վրացի ըմբիշներին, մերձբալթյան բասկետբոլիստներին և ռուսական հոկեյիստներին: Ինչ վերաբերվում է խորհրդային կրթությանը, ապա դրա մասին արդեն սկսել են խոսել անցյալով: Կրթության ներկայացուցիչները գնացին երկրից հենց որ սահմանները բացվեցին, վախենալով, որ դրանք կարող են կրկին փակվել: Եվ նրանք արդարացի էին:
–Ռուսաստանը կրկին փակվա՞ծ է:
Այո Պուտինյան Ռուսաստանում հստակ տարանջատում է դրված «մենքի» և «նրանքի» միջև, իբրև թե Արևմուտքը անընդհատ ցանկանում է ազդեցությունը ունենալ Ռուսաստան վրա ՝ գործուղելով այնտեղ գործակալների: Այդ կարծիքը միշտ է եղել կարծրացած խորհրդային մտածելակերպում և պահպանվում է մինչև այժմ: Պուտինը արգելում է բարձրաստիճան պաշտոնյաներին հանգստի նպատակով այցելել արտասահմանյան երկրներ: Կարելի է այցելել միայն Ղրիմ: Ռուսաստանը այսօր անհասկանալի իրավիճակում է հայտնվել: