Պուտինի կողմնակիցները փառաբանում են Իվան Ահեղին նրա մահից 400 տարի անց:
Նորվեգական «Aftenponsen» պարբերականի մոսկովյան թղթակից Պեր Անդերս Յոհանսենը, անդրադառնալով իր դաժանությամբ հայտնի Իվան IV Ահեղ ցարի հուշարձանի բացմանը Օրյոլ քաղաքում, պատմական ակնարկ է կատարել՝ զուգահեռներ անցկացնելով Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի և 400 տարի առաջ կառավարած Իվան Ահեղ միջև:
«Ռուսաստանի առաջին ցարը իր թշնամիներին տապակում էր եռացող յուղի մեջ և այրում էր նրանց տանջասարքի վրա, որն անձամբ էր ստեղծել: Նա հանգամանորեն գրում էր հազարավոր մարդկանց անուններ, որոնց անձամբ կտտանքների էր ենթարկում ու սպանում էր, որպեսզի հետագայում Աստծուց ներում ստանար դրա համար:
Նրան մեղադրել են կատաղության նոպայի ժամանակ սեփական որդուն սպանելու մեջ, նա հաստատել է միահեծան կառավարում ու իրենից հետո թողել է ահաբեկված ու քայքայման եզրին հասցված երկիր: Ավելի քան 400 տարի ոչ մի ռուսական ցարի, ոչ մի խորհրդային կառավարչի մտքով չի անցել հարգել դաժան ցարի հիշատակը: Այժմ, սակայն, Պուտինի կողմնակիցները ոգեկոչում են Իվան Ահեղին:
Ապստամբներին պատժում էր արժանիորեն:
Այս տարվա հոկտեմբերին Ռուսաստանի Օրյոլ քաղաքում բացվեց Իվան Ահեղի մեծ հուշարձան: Նմանատիպ հուշակոթողներ են նախատեսվում բացվել նաև Ալեքսանդրովում և Աստրախանում: Ուղղափառ քաղաքական գործիչ Վսեվոլոդ Չապլինն այս առիթով ֆեյսբուքյան իր էջում գրել էր, թե Իվան Ահեղի՝ դավաճաններին ու խառնակիչներին մահապատժի ենթարկելը արդարացված էր, հակառակ դեպքում հնարավոր չէր լինի համախմբել Ռուսաստանն ու երկիր կառուցել:
Մշակույթի նախարար Վլադիմիր Մեդինսկու հոկտեմբերին հրապարակած զեկույցում խոսվում է այն մասին, թե Իվան Ահեղի ժամանակաշրջանն իր մեջ պարունակում է տեղեկատվական պատերազմի տարրեր, որն այժմ Արևմուտքը վարում է ընդդեմ Ռուսաստանի:
Երբ Օրյոլում բացվեց ռուսական ցարի հուշակոթողը, նահանգապետ Վադիմ Պոտոմսկին հստակ զուգահեռներ անցկացրեց Իվան Ահեղի և Վլադիմիր Պուտինի միջև: Նրա խոսքով՝ Ռուսաստանն այժմ ունի մեծ և ուժեղ նախագահ, որը ստիպեց ամբողջ աշխարհին հարգել Ռուսաստանը, ինչպես, որ ժամանակին դա արեց Իվան Ահեղ ցարը:
Նախկինում ռուս ուղղափառ եկեղեցին հրաժարվում էր ոգեկոչել Իվան Ահեղի հիշատակը, քանի որ ժամանակին այս ցարը ձերբակալել ու սպանել է բազմաթիվ ռուս հոգևորականների, ինչպես նաև թալանել է Ռուսաստանի ամենապաշտամունքային եկեղեցիներն ու վանքերը:
Այժմ, սակայն, իրավիճակն այլ է. ռուսական ուղղափառ եկեղեցու առաջնորդ Կիրիլը օրհնեց Օրյոլում բացված հուշակոթողը՝ հայտարարելով, որ նման ուժեղ պետական գործիչները հուշարձան ունենալու արժանի են:
Ո՞վ է եղել Իվան IV Ահեղը:
Արևմտյան ու ռուսական պատմաբաններն, ընդհանուր առմամբ, համաձայնության են եկել հարցի շուրջ, որ Իվան Ահեղն իր իշխանության սկզբում եղել է խելացի ու օժտված կառավարիչ: Նա ամրացրել է կենտրոնական իշխանությունը, շրջանառության մեջ է դրել դրամական միավոր, ընդունել է մի շարք օրենքներ, ստեղծել է Ռուսաստանի առաջին զորքն ու հիմնադրել է «օպրիչնինան»՝ թագավորական գաղտնի ոստիկանության ու ստալինյան «НКВД»-ի (Ներքին գործերի ժողովրդական կոմիսարիատ) նախատիպը:
1547-1584թթ-ին իր կառավարման շրջանում Իվան Ահեղը զգալիորեն ընդլայնեց Ռուսական կայսրության սահմանները: Բայց նրա ռեժիմի վերջին 10-20 տարիները, ելնելով ցարի հոգեկան խանգարման հանգամանքից, վերածվեցին աղետի. նա ոչնչացրեց Ռուսաստանի պատմական մայրաքաղաք Նովգորոդն ու մահապատժի ենթարկեց բազմաթիվ մարդկանց: Նրա կողմից Շվեդիայի, Լիտվայի ու Լեհաստանի դեմ սանձազերծված պատերազմներն ավարտվեցին պարտությամբ:
Իվան Ահեղի միահեծան ահաբեկչական ռեժիմն այնքան էր թուլացրել Ռուսաստանը, որ նրա մահից ընդամենը մի քանի տարի անց լեհական զորքը կարողացավ գրավել Կրեմլը:
Ռուսական մշակութային կենաց-մահու բանավեճերը:
Իվան Ահեղի թեմայով դիսկուրսը Ռուսաստանի պատմությունը վերաշարադրելու բազմաթիվ օրինակներից մեկն է: Ռուսաստանի լիբերալ և ընդդիմադիր շրջանակների համար այս թեման կարևոր է երկրի ինքնության և զարգացման հետագա ուղիների ընտրության համար:
Ընդդիմադիր դիրքորոշում ունեցող հոգևորական Անդրեյ Կուռաևի տեսանկյունից՝ Ռուսաստանի ժամանակակից էլիտան ցանկանում է հիմնավորել, որ Ռուսաստանին պետք է դաժան ղեկավար:
«Այո, Իվան Ահեղը ուժեղացրել է կենտրոնական իշխանությունը, բայց արել է դա դեսպոտի մեթոդներով՝ ճզմելով բոլոր այն ուժերին, որոնք ունեցել են ինքնուրույնության ամենաչնչին հակումներ»,- նշում է պատմաբան Թամարա Այդելմանը:
Այս դիսկուրսը պառակտում է առաջացնում անգամ Պուտինի չափավոր և պահպանողական կողմնակիցների մեջ: Ռուսաստանի Առաջին հեռուստաալիքը, որը գտնվում է Վլադիմիր Պուտինի վերահսկողության տակ, քննադատել է «ռուս ազգի ամենամեծ տիրանի» հիշատակը հարգելուն նվիրված նախաձեռնությունը:
«Նույնիսկ Իոսիֆ Ստալինը, ով Իվան Ահեղին համարում էր իր կուռքը, խուսափեց հուշարձան կանգնեցնել նրա համար»,-հայտարարել է պուտինամետ լրագրող Անդրեյ Կոնդրաշովը «Вести» ալիքի եթերում:
Ռուսաստանի բնակչության մեծ մասը աջակցում է Իվան Ահեղին:
Ռուսաստանում «օտարերկրյա գործակալի» համբավ ունեցող «Լեվանդ-կենտրոն» անկախ հետազոտական ընկերության ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ ռուսաստանցիների 52%-ը դրական է վերաբերվում Իվան Ահեղի հիշատակը ոգեկոչելու նախաձեռնությանը, և միայն 19%-ն է դեմ արտահայտվել: Իվան Ահեղը ընդունված է Ռուսաստանի հասարակ բնակիչներ մեծ մասի մոտ, քանի որ նա ընկալվում է որպես բոյարներին ու «օլիգարխներին» դաժան կերպով ճնշած տիրկալ:
Լենինի պաշտամունքի փոխարինումն Իվան Ահեղի պաշտամունքով:
Ռուսաստանի Լիբերալ-դեմոկրատական կուսակցությունը ցանկանում է Լենինի պողոտան վերանվանել Իվան Ահեղի պողոտա:
Ըստ Վլադիմիր Ժիրինովսկու՝ այդ դեպքում օտարերկրյա պատվիրակությունները Օդանավակայանից ժամանելու ճանապարհին կհասկանան, թե իրենք ուր են եկել:
Ռուս հայտնի գեղանկարիչ Իլյա Ռեպինի հանրահայտ կտավը պատկերում է Իվան Ահեղին՝ սեփական ձեռքերով սպանված հարազատ որդու մարմինը գրկած:
Ուղղափառ և նացիոնալիստական խմբերը երկար ժամանակ փորձում էին հասնել նրան, որ արվեստի այդ գլուխգործոցը հեռացվի Մոսկվայի «Տրետյակովյան պատկերասրահի» ցուցասրահներից, քանզի նրանց կարծիքով՝ «դա վիրավորում է ռուսական մշակույթը»: