Ազգային ինքնության պահպանումը ժամանակակից գլոբալացվող աշխարհի կենտրոնական հիմնախնդիրներից է, որի լուծումից է կախված քաղաքակրթության հարստությունն ապահովող գործոններից մեկի` ազգերի և ազգային մշակույթների բազմազանության լինել-չլինելու հարցը: Ազգային-էթնիկական ինքնության պահպանման հարցն առավել արդիական է փոքր ազգերի ու ժողովուրդների համար, որոնց կենսագործունեությունը խարսխված է կյանքի կազմակերպման առավելապես ավանդական-մշակութային, քան ժամանակակից-սոցիալական մեխանիզմների վրա: Դրանց տարբերություններն առավել ակնհայտ են դառնում հենց գլոբալացման գործընթացներում, երբ կյանքի նույն սոցիոմշակութային մոդելը փոխարինելու է գալիս ավանդականին: Այդ փոփոխությունը ենթադրում է, ի թիվս այլոց, անհատի պատասխանատվության ոլորտի ընդլայնում սոցիալական հարաբերություններում և բարոյական պատկերացումների արդիականացում: Լայն իմաստով դա նշանակում է նոր ինքնության ձևավորում, որով պայմանավորված է մարդկանց տվյալ հանրույթի ՝ գլոբալ սոցիումին ներգրավվելու և հետագա զարգացման հնարավորությունը: Բայց նոր ինքնության ձևավորման կամ ինքնության արդիականացման փոխարեն, որպես կանոն, տեղի է ունենում «փախուստ դեպի ավանդական (ազգային-էթնիկական) ինքնություն», որը, սակայն, այլևս ի զորու չէ ներդաշնակ լինելու սոցիալական նոր իրողություններին:
Այդ փախուստն ունի իր յուրահատուկ պատճառները. նախ՝ ավանդական ինքնությունը քիչ թե շատ ապրված, իմաստավորված է և այս տեսակետից ավելի հուսալի է թվում, երկրորդ` վարքի մոդելների տեսանկյունից ավանդական ինքնությունը առավել հասկանալի է, քան նոր ձևավորվելիք ինքնությունը, և այդ պատճառով մարդկանց համար ավելի նախընտրելի է դառնում, երրորդ` ավանդական հասարակություններն ունեն ավանդական ապրելակերպի փորձ, որի դրական ազդեցությունը կենսագործունեության տարբեր ոլորտներում ձևավորել է որոշակի արժեքներ (ավանդական արժեհամակարգ), որն այլևս համարժեք չէ նոր իրականությանը, բայց կրկին դառնում է նախընտրելի սոցիալական նոր իրողությունների համեմատ, որոնցում ապրելու փորձ այդ մարդիկ դեռ չունեն ու, հետևաբար, չգիտեն այդ փորձով ենթադրվող դրական ազդեցությունների մասին, և չորրորդ` ավանդական մտածողությունը, որպես կանոն, հեռու է վարքի այլընտրանքային մոդելների փնտրտուքներից, և հենց այդ այլընտրանքային ապրելակերպի և մտածելակերպի բացակայությունն իր հերթին ստիպում է ավանդական հասարակություններին կառչած մնալ ազգային-էթնիկական ինքնության համակարգից:
Ավանդական հասարակության այս ոչ ճկունության հետևանքով գլոբալացման հոսանքների ազդեցությամբ առաջնային է դառնում ոչ թե ինքնության արդիականացման, այլ ազգային ինքնության պահպանման խնդիրը: Վերջինս, սակայն, ինքնությունը չկորցնելու հիմնահարցի` մեթոդաբանական տեսակետից այնքան էլ համարժեք պատասխան չէ, քանի որ, նախ, ազգային ինքնության պահպանումն ինքնին չի նշանակում ինքնության կենսունակության ապահովում, երկրորդ` պատմականորեն, իսկ գլոբալացման դարաշրջանում` առավել արագ, այդ նույն ավանդական հասարակություններում ազգային ինքնությանը զուգահեռ ձևավորվում է նաև սոցիալական ինքնություն, որն առավել պահանջված է դառնում ժամանակակից գլոբալացվող աշխարհում:
Բնականաբար, ազգայինն էլ է սոցիալական, բայց սոցիալական ինքնության պարագայում փոխվում են մարդու ինքնանույնականացումները: Եթե ազգային ինքնության մեջ մեծ դեր է խաղում ընդհանուր պատմությունը, սոցիալական ինքնության պարագայում` միասնական ապագան, ազգայինում` ես-ը անջատված չէ մենք-ից, մինչդեռ սոցիալականում առաջնային է դառնում հենց այդ անջատումը, դեռ ավելին` ազգայինում ես-ը պայմանավորված է մենք-ով, իսկ սոցիալականում` ես-ն այն է, ինչ ինքն իրենից ստեղծում է մարդը, ազգայինը սիմվոլիկ է, սոցիալականը` պրագմատիկ և այլն:
Սա նշանակում է, որ սոցիալական նոր հարաբերությունների համակարգում խոսքը լայն իմաստով նախևառաջ ազգային ինքնության ոչ թե պահպանման մասին է լինելու, քանի որ դրանով չի ապահովվում ինքնության կենսունակությունը, այլ արդիականացման մասին: Ազգային ինքնության կենսունակության ապահովմանն ուղղված արդիականացումը կարող է իրականացվել ինչպես դրական, այնպես էլ բացասական գործոնների ազդեցությամբ: Առաջինների շարքին են պատկանում, օրինակ, ընդհանուր թշնամին, պետականության կորստի իրական սպառնալիքը և այլն: Դրական գործոնների դեր են կատարում, օրինակ, երկրի տնտեսական զարգացումը, որի հիմքում դրվում է ազգային (սեփական) և անկախ տնտեսական համակարգ ունենալու գաղափարը: Երկու դեպքում էլ մեկ անգամ ևս ի հայտ են գալիս ազգայինի սոցիալական բնույթը և հիմքը, և եթե բերված օրինակներում և՛ դրական, և՛ բացասական գործոններն ունեն միավորող դեր, ապա հնարավոր են դեպքեր, երբ ազգայինի կորստի վտանգն առաջանա հենց սոցիալական անոմիայի հետևանքով: Անոմիան հասարակության բնականոն կենսագործունեությունն ապահովող արժեքների և նորմերի համակարգերի փլուզման հետևանքով առաջացող վիճակն է: Անոմիայի առաջացման հիմնական պատճառներից է հակասությունը, մի կողմից, հասարակության անդամների հետաքրքրությունների ու պահանջմունքների, իսկ մյուս կողմից ՝ դրանց բավարարման միջոցների միջև:
Սոցիալական անոմիան առհասարակ համարվում է ազգային ինքնագիտակցության գլխավոր թշնամի: Ազգային ինքնության արդիականացումն իրականացվում է ավանդական ազգից քաղաքական ազգ ձևավորելու միջոցով: Սա նշանակում է ազգի կազմակերպման նոր մոդել, որի շրջանակներում ազգը կազմակերպվում է քաղաքականապես և ոչ թե, ինչպես մինչ այդ էր, ավանդական-մշակութային գործոնների հիման վրա: Վերջիններս ժամանակին, երբ ձևավորում էին մտածողության և վարքի նորմեր, ունեցել են առաջնային նշանակություն: Սակայն ավանդական-մշակութային գործոնների դերը փոխվում է քաղաքական ազգի ձևավորման գործընթացում, երբ դրանք այլևս հանդես են գալիս միայն որպես փորձ և որպես դրա դրական արդյունքի խտացված արտահայտություն` արժեք: Եթե այդ արժեքներն ուղղված են անցյալին, և դրանցով փորձ է արվում կարգավորելու և կազմակերպելու հանրության ներկան, ապա քաղաքական ազգի ձևավորման հարցում գործ ունենք առավելապես ապագայի տեսլականի հետ, որում արդեն առաջնային դեր է կատարում քաղաքացիական դիրքորոշումը: Քաղաքական ազգի ձևավորումը չի ենթադրում էթնիկական ինքնության ոչնչացում կամ կորուստ, այլ նշանակում է քաղաքացու ինքնանույնականացումների նոր համակարգի ստեղծում, որում քաղաքականը նույնացված է ազգայինի և քաղաքացիականի հետ: Քաղաքական ազգի կառուցումը հիմնվում է ներգրավման սկզբունքի վրա, համաձայն որի ՝ երկրում ապրող բոլոր ազգությունները և համայնքներն ընդունում են «նոր խաղի» միևնույն քաղաքական կանոնները: Ընդ որում, այստեղ կարող է զգալի նշանակություն չունենալ մշակութային գործոնը, այն է` այդ ազգությունների և համայնքների պատմությունն ու արժեհամակարգը: Խնդիրն այստեղ ավելի շատ «գաղափարական այդ բազմազանությունը գործնական միակերպության» վերածելն է: Քաղաքական ազգը միևնույն խնդիրների շուրջ համախմբվող մարդիկ են, ովքեր մի կողմ են դնում միասնական պատմություն, լեզու, կրոն չունենալու և բարեկեցության տարբեր մակարդակներում գտնվելու հանգամանքները և միասնական գործունեություն են ծավալում նույն նպատակների իրականացման համար: Այս իմաստով, օրինակ, «քաղաքական ազգ» հասկացության բովանդակության մեջ կարող են ավելի շուտ մտնել երկրում բնակվող ազգային փոքրամասնությունները, քան արտերկրում ապրող հայերը: Միևնույն ժամանակ, քաղաքական ազգ ձևավորելու գործընթացում պետությունը բոլորի համար ապահովում է մասնակցության հավասար պայմաններ և մոտիվացիա: