Վլադիմիր Զելենսկին նախագահությունը սկսեց էներգետիկ կերպով։ Նախագահական ելույթում հայտարարեց Վերին Ռադայի լուծարման մասին, բացահայտեց նոր ոճ, մատնանշեց ռուսերեն և խոստացավ վերանայել օրակարգը։ Այն թողեց իր ազդեցությունը, հասարակությունը ցրվեց տպավորված։ Զելենսկին տակտիկապես ճիշտ է գործում։ Ընտրությունների արդյունքները ցույց տվեցին նախկին կուրսի վճռական մերժումն ու այն, թե ինչպես հիմարաբար չօգտագործել քեզ տրված քարտ-բլանշը։ Ակնհայտ է, որ ակնկալիքներն աննորմալ են։ Թե որքան արագ նրանք կսկսեն հալվել և կարգավորվել հակառակ կողմից անկանխատեսելի է։ Մինչև հոկտեմբերը, երբ պետք է տեղի ունենան հաջորդ ընտրությունները, ոգևորությունը կարող է արագորեն անհետանալ այնպես, ինչպես այս ալիքը վրա հասավ հիմա։ Պետք է իշխանության կոնֆիգուրացիան հաղթողների շահերին արագորեն համահունչ դարձնել, որպեսզի վերջինը, առնվազն, շատ ժամանակ և ուժ չվատնի հաղթահարելու պարտվածների սաբոտաժը։
Ուկրաինայի ավանդական կպչուն և լղոզված քաղաքական ֆոնին հմայիչ և դեռևս չարատավորված մարդը դրական տպավորություն է ստեղծում։ Եվ նա պետք է համոզիչ կերպով ապացուցի, որ ժամանակն է դադարեցնել ծաղրել «ծաղրածուին»։ Սակայն սրանք բոլորն էլ քաղաքական մարտավարության և կերպարի կառուցման հարցեր են։ Բաղադրիչը կարևոր է, բայց գործիքային է։ Ինչ վերաբերում է քաղաքականության բովանդակությանը, ապա դեռևս հստակություն չկա։ Զելենսկին ոճով և գործելաձևով զբաղեցնում է հետխորհրդային տարածքի հարևան երկրների ղեկավարների շարքը՝ Վրաստանում Միխայիլ Սաակաշվիլին, իսկ Հայաստանում Նիկոլ Փաշինյանը։ Նրանք երկուսն էլ 2003 և 2018 թվականներին իշխանության գալով հայտարարել և ցույց են տվել խզումն անցյալի հետ։
Այս երևույթը բավականին արտասովոր է մեր քաղաքական տարածքների համար։ Իհարկե, 1990-1991 թվականներին, ԽՍՀՄ փլուզման ժամանակ որոշ հանրապետություններում հայտնվեցին հեղափոխականներ Բորիս Ելցինը, Զվիադ Գամսախուրդիան, Աբուլֆազ Էլչիբեյը, Լևոն Տեր-Պետրոսյանը։ Սակայն, սա առաջին հերթին ամբողջովին ֆորս մաժորային շարք էր, երկրորդ՝ իրական «նախորդները» (նույն Գամսախուրդիան և Էլչիբեյն) արագ և պայթյունով ձախողվեցին՝ ճանապարհ բացելով փորձառու կուսակցականների համար։ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն առանձնանում է։ 1994 թվականի նախագահական ընտրություններում նրա անսպասելի հաղթանակը հեղափոխություն էր (երիտասարդ, առանց «շահադիտական նպատակների», առանց նախկին համակարգում արմատների):
Սաակաշվիլին, անկախ նրա նախագահության ընթացքում հայտնաբերված արտաքին շահերի «ականջների»՝ դարձավ կոռումպացված և ավերված համակարգից հասարակության հոգնածության ամփոփ պատկերն։ Այսինքն՝ արտացոլում էր հասարակության կողմից փոփոխությունների պահանջը։ Նույնն էլ կապված է Փաշինյանի հետ։ Հանրապետական կուսակցության 20-ամյա իշխանությունն օբյեկտիվորեն հոգնեցրել էր քաղաքացիներին։ Զելենսկու հաջողությունն էլ նույն բնույթի է։ Հոգնածություն ագրեսիայից և անպտուղ առճակատումից, որի վրա խաղադրույք էր անում Պորոշենկոն։ Հայտնությունը դարձավ բոլորի համար անսպասելի դերասանն, ով ընդամենը մի քանի ամիս առաջ նման բան չէր կարող ակնկալել։
Հետաքրքիր է, որ այս միտումը խրախուսվում է։ Վրաստանում նման փոփոխությունների համար անհրաժեշտ եղավ արտաքին գործոնների ազդեցությամբ պետական հեղաշրջում իրականացնել։ Հայաստանում տեղի ունեցան տպավորիչ, սակայն խաղաղ փողոցային ցույցեր, և իշխանությունը փոխանցվեց պաշտոնական ընթացակարգերին համապատասխան։ Իսկ Ուկրաինայում իշխանության քաղաքակիրթ փոխանցումը տեղի ունեցավ ընտրությունների միջոցով։ (Չմոռանանք, իհարկե, որ այս երկրում ևս մեկ փորձ կա՝ 2014 թվականը։ Բայց այդտեղ գերակայում էր արտաքին բաղադրիչը):
Ինչպիսի՞ նախագահ կլինի Զելենսկին՝ հայտնի չէ։ Կարո՞ղ է նա (և առհասարակ, որևէ մեկը) քանդել այն ամենն, ինչն անշրջելի է 2014 թվականից սկսած՝ պարզ չէ։ Կարո՞ղ է նա սանձել օլիգարխիկ համայնքը, որը նրա գալուստն ընդունում է որպես լիարժեք վրեժխնդրության հնարավորություն՝ շուտով կտեսնենք։ Անկախ այս ամենից, պետք է խոստովանենք, որ քաղաքական սերնդի փոփոխությունն արդեն տեղի է ունենում ամբողջ աշխարհում։ Հարցն այստեղ ոչ միայն և ոչ այնքան գնացողների տարիքում է, որքան աշխարհայացքի և կենցաղային հիմունքների մեջ։
Նմանատիպ գործընթացներ տեղի են ունենում Եվրոպայում։ Հենց այդպես է գրել իմ միջազգային գործընկեր Տիմոֆեյ Բորդաչևը՝ վերլուծելով Ավստրիայի կառավարության փլուզման սկանդալը։ Հին աշխարհում, ըստ էության, ավանդական իսթաբլիշմենտների և ուժերի միջև ճակատամարտ է տեղի ունեցել, որը կտրուկ աճել է հանրային նոր տրամադրությունների ֆոնին։ Տրամադրություններն էլ միջազգային իրավիճակում հսկայական փոփոխությունների և դրանց՝ որոշակի հասարակությունների կյանքի վրա ունեցած ազդեցության արտացոլումն է։ Հիմա գլխավոր հարցը՝ արդյոք այս նոր ուժերը հիմնավոր են, կարող են առաջարկել ամբողջական և գործնականում հնարավոր օրակարգ, ապացուցել իրենց իշխանության իրավունքն՝ ի հակադրություն փորձված և շատ պրոֆեսիոնալ նախկին էլիտայի։ Ավստրիայի օրինակն հիասթափեցնող է։ Հիմարորեն փոխարինեցին և իրենք իրենց թաղեցին։ Բայց սա միայն մի դրվագ է պայքարում, որը կշարունակվի։
Զելենսկուն, Փաշինյանին, նոր ալիքի եվրոպական և ամերիկյան քաղաքական գործիչներին միավորում է մեկ բան՝ նախորդ տասնամյակների ընթացքում գոյություն ունեցած գաղափարախոսական կոորդինատների համակարգը նրանց հետաքրքիր չէ։ 20-րդ դարի սև-սպիտակ կաղապարն ավարտվել է։ Եկել է բազմերանգ դարաշրջանը։
Հրապարակման բնօրինակը՝ Global Affairs հանդեսում։