ՌԴ Պետդուման երրորդ ընթեցմամբ ընդունել է կեղծ նորությունների և իշխանությունների նկատմամբ անհարգալից վերաբերմունքի մասին օրինագծերը։ Խիստ քննադատությունից հետո օրինագծերում որոշակի ուղղումներ են կատարվել։ Ինտերնտային ԶԼՄ–ները և քաղաքացիները ստացել են «սխալվելու իրավունք», սակայն «ֆեյքերի» և իշխանություններին վիրավորելու համար տուգանքների առավելագույն չափը տասն անգամ ավելացվել է։
Երկրորդ ընթեցմամբ կեղծ լրատվության մասին օրենքում ուղղումներ են արվել, որոնք գրանցված ինտերնետ–ԶԼՄ–ների համար սահմանում են նախազգուշական ծանուցումների գործընթաց։ Դրա շրջանակներում լրատվամիջոցները կարող են ինքնուրույն հեռացնել հասարակական նշանակություն ունեցող ոչ արժանահավատ տեղեկատվությունը մեկ օրվա ընթացքում և այդ կերպ խուսափեն արգելափակումից։ Մնացյալ չգրանցված կայքերն ու հաշիվներն անմիջապես կարգելափակվեն։ «Ավանդական մեդիայի»՝ թերթերի, հեռուստալիքների, ռադիոկայանների վրա օրենքը չի տարածվում։
Վերջինների համար, փոփոխությունների հեղինակի՝ Պետդումայի տեղեկատվական քաղաքակնության հանձնաժողովի նախագահ Լեոնիդ Լևինի խոսքով՝ նախատեսված է զգալի վարչական պատասխանատվություն։ Նախագծին կողմ է քվեարկել Պետդումայի 322 պատգամավոր, դեմ՝ 78։
Փոփոխություններ են կատարվել նաև հանրությանն ու պետական խորհրդանիշները վիրավորելու դեպքում նախատեսված պատժամիջոցների մասին օրենքի նախագծում, որով այդպիսի գործողությունները հավասարեցվել են մանր խուլիգանությանը։
Օրենքի նախագծում առկա է հստակեցված ձևակերպում, որի համաձայն՝ արգելափակման ենթակա տեղեկատվությունը «ոչ միայն պետք է անհարգալից վերաբերմունք և անպարկեշտություն արտահայտի, այլ նաև իր մեջ պարունակի մարդկային արժանապատվությունը և հասարակական բարոյականությունը վիրավորող ձևակերպումներ, հայտարարություններ»։ Օրինագծին կողմ է քվեարկել 327 պատգամավոր, դեմ՝ 40, մեկ պատգամավոր էլ ձեռնպահ։ Երկու նախագծերը Դաշնային խորհրդի կողմից ընդունվելուց հետո կուղարկվեն նախագահի ստորագրությանը։
«Ֆեյքնյուզի» և իշխանություններին վիրավորելու համար սահմանված տուգանքները տասնապատկվել են
Չնայած նախագծերում որոշ դրույթներ մեղմացվել են, սակայն արդեն վերջնական ձևակերպումներով «գիտակցաբար հասարակական նշանակության կեղծ տեղեկատվության» տարածման համար նախատեսված տույժեր կտրուկ ավելացվել են:
Քաղաքացիներին սպառնալու է տուգանք 30-ից մինչ 100 հազար ռուբլի՝ վարչական իրավախախտում իրականացվող օբյեկտի հավանական բռնագրավմամբ առաջին ընթերցմանը՝ ընդամենը 3-5 հազար ռուբլի էր նախատեսված)։
Խորհրդարանի կողմից հաստատված պատժաչափը պաշտոնատար անձանց համար 60-200 հազար ռուբլի է (առաջին ընթերցմամբ`30-50 հազար), իրավաբանական անձանց համար՝ 200-500 հազար ռուբլի (առաջին ընթերցմամբ` 400 հազարից մինչեւ 1 միլիոն):
Բոլոր այն դեպքերում, երբ կեղծ լուրերի տարածումը կխոչընդոտի կենսապահովման օբյեկտների՝ տրանսպորտի կամ սոցիալական ենթակառուցվածքների, հաղորդակցության, էներգետիկայի, արդյունաբերության կամ վարկային կազմակերպությունների գործունեությանը, նախատեսվում է 100,000-1 մլն ռուբլի տուգանք: Եթե կեղծ տեղեկատվության պատճառով մարդ է մահանում կամ վնաս է հասցվում առողջությանը կամ սեփականությանը կամ խախտվում է հասարակական կարգը կամ դադարում են գործել ենթակառուցվածքները, ապա տուգանքի չափը կարող է հասնել մինչև 1.5 մլն ռուբլու։
Երկրորդ ընթերցմամբ իշխանություններին վիրավորելու համար տուգանքները նույնպես ավելացել են՝ 30–ից մինչ 100 հազար ռուբլի (առաջին ընթերցմամբ`հազարից մինչեւ 5 հազար ռուբլի էր), կրկնակի վիրավորանքների համար`100 հազարից մինչեւ 200 հազար ռուբլի: Եթե վիրավորանքը կրկնվի, տուգանքի չափը կկազմի 100-200 հազար ռուբլի կամ իրավախախտը կստանա վարչական կալանք՝ մինչեւ 15 օր ժամկետով:
Պատգամավորները որոշել են չհրաժարվել կալանքի ձևով պատժից՝ չնայած, որ այդպիսի առաջարկները հնչել են Պետդումայում: Տուգանքը կարող է հասնել 300 հազար ռուբլու, եթե հանցանքը կատարվել է երրորդ անգամ:
Կլիշասի օրինագիծը
2018 թվականի դեկտեմբերի կեսին Պետդումայում երկու օրինագծեր են ներկայացվել։ Առաջինը կեղծ նորությունների հրապարակման համար սահմանում է տուգանքներ։ Երկրորդը նախատեսում է մինչև 15 օրյա կալանք՝ համացանցում հասարակության, պետության, պետական խորհրդանիշների և իշխանության մարմինների մասին «ոչ պատշաճ ձևով ակնհայտ ահնարգալից վերաբերմունք արտահայտող» տեղեկատվության տարածման համար։
Օրինագծերը նախաձեռնել էր սահմանադրական օրենսդրության դաշնային հանձնաժողովի նախագահ Անդրեյ Կլիշասը՝մի քանի սենատորների և պատգամավորների աջակցությամբ։ Հեղինակներն առաջակել էին դատական կարգով արգելափակել կեղծ նորություններով և իշխանությունների հասցեին անհարգալից կարծիքներ տարածող ինտերնետ–ռեսուրսները։ Արգելափակման որոշումը պետք է ընդունվի գլխավոր դատախազի կամ նրա տեղակալների մակարդակով։
Կառավարությունը դրական է արձագանքել երկու օրինագծերին էլ, սակայն խնդրել է հստակեցնել որոշ ձևակերպումներ։ Առաջին ընթերցմամբ երկու օրինագծերն ընդունվել են հունվարի 24-ին։ Երկրորդ ընթերցմամբ արդեն էականորեն բարձրացվեցին նախատեսվող տուգանքների չափերը։ Այս վերջին հանգամանքը քաղաքագետները բացատրում են «վերևների նախաձեռնությամբ. իշխանությունը վստահ է, որ իրեն ծաղրելու են և վիրավորելու են։ Վստահ է, որը ցածր տուգանքները չեն կանգնեցնի զանգվածների անզուսպ նախաձեռնությունները և կոպտությունը»,– ասել է քաղաքագետ Անդրեյ Կոլյադինը։
Հնչող քննադատությունները
Սկզբում պաշտոնյաները հազվադեպ էին քննադատում սենատոր Կլիշասի նախաձեռնությունները։ Դումայի տեղեկատվության հանձնաժողովի առաջին նիստում Թվային զարգացման նախարարության ներկայացուցիչ Եկատերինա Լարինան հայտարարել է, որ իրենք, ինչպես նաև Արդարդատության նախարարությունը և «Ռոսկոմնադզորը»–ը չեն աջակցում օրինագծերին։ «Առաջին հետազոտությունը, որն արվել է, հանգեցրել է բազմաթիվ մեկնաբանությունների, որոնք, մեր կարծիքով, թույլ չեն տալիս մեզ աջակցել օրինագծերի ներկայացված հրատարակության մեջ», – ասել է Լարինան:
Կապի փոխնախարար Ալեքսեյ Վոլինն ավելի կոշտ քննադատության է ենթարկել օրինագծերն՝ ասելով․ «Պետական մարմինների խնդիրներից մեկն իրենց աշխատանքի վերաբերյալ քննադատությունը հանգիստ լսելն է»։ Սկզբում օրինագծերն դեմ էր հանդես գալիս նաև Գլխավոր դատախազությունը, սակայն ավելի ուշ արդեն խորհրդարանին հղված նամակով իր աջակցությունն է հայտնել։
Չսպասելով օրենքին
Պետդումայի նախագահ Վյաչեսլավ Վոլոդինն արդեն իսկ հղումներ է անում դեռևս չհաստատված օրենքի նախագծին, երբ պահանջում էր «զբաղվել» Եկանտերինբուրգի Ura.ru կայքի հրապարակումով, ըստ որի, Պետդուման իբրև քննարկում է ավտոտնակ չունեցող քաղաքացիներին ավտոմեքենա ձեռք բերելն արգելելու գաղափարը։
Վոլոդինը պահանջում էր պարզել, թե ով է ԶԼՄ–ի հիմնադիրը և կեղծ լուրերի տարածման համար պատասխանատվության ենթարկել, այդ թվում՝ սեփականատիրոջը։
Ավելի ուշ արդեն կայքը հաստատեց, որ Պետդումայի մեկնաբանությունները փոխանցելիս թույլ է տրվել «կամայական մեկաբանություն»։ Խմբագրությունը նաև ներողություն է խնդրել պատգամավորներից և բոլոր նրանցից, ովքեր «կարող են տուժել աղավաղված մեկնաբանությունից»։
Հրապարակման բնօրինակը՝ BBC-ի կայքում։