Վերադառնալով Բուենոս Այրեսում կայացած G20-ի գագաթնաժողովից, Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը շտապեց դեպի Հաղթական կամար՝ գնահատելու ազգի մեծությունն արտացոլող կոթողին հասցված վնասների ծավալը։ Սյուների վրա գրված ծաղրական կարգախոսներ, կոտրված դեմքով Մարիանայի արձան… Ամեն ինչ տեղի ունեցածին տալիս էր խորհրդանշական երանգ։ Նույնիսկ կես դար առաջ երիտասարդական խռովությունների ժամանակ նման բան չէր եղել։ Սիմվոլիզմը կայանում էր նաև նրանում, որ «դեղին բաճկոնավորների» անկարգությունների ժամանակ երկրի ղեկավարն աշխարհի մյուս կողմում էր՝ համաշխարհային հանրության «սուսի» մեջ։ Մի քանի տարի առաջ նման հավաքները համարվում էին համաշխարհային կոսմոպոլիտիզմի քվինտէսենցիա, որոնց դեմ մոլեգնում էին հակագլոբալիստները։ Նրանք եղել են և հիմա էլ Արգենտինայի մայրաքաղաքում են, բայց նրանց բողոքի ակցիաների սրությունը կարծես մեղվել է։ Հարցը միայն նրանում չէ, որ սպառվել է երևակայությունը կամ ձևերը ձանձրեցնող են։ Նրանց շփոթեցրել է անցյալի պարզ սխեմաները։
Առավել ազդեցիկ երկրների ղեկավարների հանդիպումը դեռ վերջերս հակագլոբալիստների կողմից ընկալվում էր չարիքի կենտրոն, քանի որ դրա մասնակիցները անդրսահմանային հերթական խարդավանքների մասին էին մտորում։ Իսկ հիմա՞։ Հանիպման ներկաներն իրենց լուրջ հաղթանակն են համարում, որ նրանց հաջողվեց համաձայնել գոնե ինչ-որ համատեղ հայտարարության շուրջ՝ այն էլ ի շնորհիվ «կանոնադրական կարգի»։ Դրա համար, սակայն, անհրաժեշտ էր տեքստում ընդգրկել Վաշինգտոնի պահանջը Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) բարեփոխման մասին։ ԱՀԿ-ն որպես համաշխարհային համակարգի սյուն պետք է ծառայի առանձին երկրների շահերին, այլ ոչ թե բոլորին միանգամից։ Սակայն խոսք չկա՝ ինչպիսի ունիվերսալության մասին։ Մասնակից երկրները G20-ի շրջանակն օգտագործում են գործընկերների հետ իրենց խնդիրները լուծելու համար։ Լավ կազմը բացում է հնարավորությունների լայն դաշտ։
Իսկ ցուցարարների հետ կապված ի՞նչ կա։ Նրանք պետք է, որ գոհ լինեին էլիտաների նման էվոլյուցիայից։ Եթե բողոքն ինքնին հրահրված չէ, ապա միևնույնն է՝ պայմանավորված է այդ նույն գլոբալիզացիայով, ավելի ճիշտ, դրա առանցքային տեխնիկական բաղադրատարրով՝ հեղորդակցական տեխնոլոգիաների համընդհանուր տիրապետությամբ։ «Դեղին բաճկոնավորների» երևույթը հարուցում է ֆրանսիական իշխանությունների խառնաշփոթը, քանի որ այն կտրուկ տարբերվում է պայքարի ավանդական մեթոդներից։ Սոցիալական ցանցերի միջոցով ինքնակազմակերպումը խաղից դուրս է թողնում սովորական «փոփոխությունների գործակալներին»՝ ներկայացված արհեստակցական միությունների և ընդդիմադիր քաղաքական կուսակցությունների տեսքով։ Անհասկանալի է՝ ովքեր են «բաճկոնավորների» առաջնորդները։ Մի քանի «խոսող գլուխնե՞ր», ովքեր հայտարարում են ցուցարարների պահանջների մասին։ Կառավարությունը, կարծես թե, պատրաստ է բանակցել նրանց հետ, բայց ի՞նչ կտան այդ բանակցությունները, եթե չկա հիերարխիա։
2011 թվականին փողոցային սանձարձակության նման մեխանիզմը Եվրոպայում հանդիպեց ջերմ ընդունելության, մասնավորապես Ֆրանսիայում։ Ճիշտ է դա վերաբերում էր Թունիսի, Եգիպտոսի, Լիբիայի «արաբական գարուն»-ներին։ 2013 թվականին Հին Աշխարհը ճիշտ այդպես բարեհաճորեն ընդունեց Կիևի Եվրամայդանի բռնկումը, որը կրկին ծագել էր Facebook-յան կոչերից։ Այժմ, պարզվում է, որ այս ամենը հիանալի է ինչ-որ տեղում, բայց ոչ քո սեփական տանը։ Այստեղ այն զարմանք է առաջացնում և վերևի ցանկությունը՝ վերջ տալ այդ ամենին։ Անկախ նրանից, որքան տարերայնորեն և անկեղծաբար է սկսվել մոբիլիզացիան, բողոքի ակցիաները ծածկվում են սադրիչներով, ապա հայտնվում են կողմնակի այլ շահեր ՝ ձգտելով օգտագործել դրանք իրենց սեփական նպատակների համար։ Պատճառը միշտ էլ այսբերգի միայն գագաթը տեսնելն է։ Ո՛չ Եվրամիության հետ ասոցացման համաձայնագիրն, ինչպես Կիևում, ո՛չ վառելանյութի էկոլոգիական հարկի բարձրացումն, ինչպես Փարիզում, ո՛չ կոնկրետ միջադեպերն, ինչպես Թունիսում կամ Սիրիայում… Սրանք երբեք պատճառ չեն։
Ուրեմն ովքե՞ր են մեծ գլոբալիստները։ Կառավարություննե՞րը, որոնք գետնին կառչած մնալու կարիք ունեն, հակառակ դեպքում կազատվի նրանցից ու կհանձնվի պոպուլիստներին։ Կամ ապստամբնե՞րը, որոնք նույն համընդհանուր հաղորդակցման գործիքների միջոցով ամենուր վերարտադրում են նույն մոդելները։ Այս հարցին հստակ պատասխան չկա։ Սակայն հարցն ինքնին ցույց է տալիս՝ ինչպես է ամեն ինչ խառնվում ժամանակակից աշխարհում։
Սոցիոլոգները փութաջանորեն խորանում են հասարակության ուսումնասիրության մեջ, փորձելով հասկանալ՝ ինչ գիծ են ներկայացնում արդի գլխավոր ընդդիմադիրները։ Շատ երկրներում կուսակցական համակարգերը պարզապես քանդվում են, քանի որ չեն համապատասխանում սոցիալական նպատակների կառուցվածքին։ Գերմանիայում կատարված վերջին հարցման արդյունքները հենց այդ միտումի արձանագրումն են։ Երկու խոշորագույն և հնագույն քաղաքական կուսակցություններից (ՔԴՄ-ՔՍԿ) կազմված իշխող «մեծ կոալիցիան» պահպանում է մեծամասնությունը միայն 65-ից բարձրների տարիքային խմբում։ Մյուս բոլոր դեպքերում պահպանողականները կորցնում են իրենց դիրքերը, իսկ սոցիալ-դեմոկրատները պարզապես դուրս են եկել հիմնական ուժերի եռյակից։ Փոխարենը դրանց շարքերում են հայտնվում ռազմատենց «կանաչները», որոնք չեն վախենում դուրս գալ աջակողմյան հոսքի դեմ, և «Այլընտրանք Գերմանիա համար» կուսակցությունը, որն հենց գլխավորում է այդ հոսքը։ Այսինքն՝ բևեռացման միտումը, որը գերակշռում է ամենուր, հասել է չափազանց կայուն և մեծ վարկանիշ ունեցող գերմանական քաղաքական համակարգին։
Այս պարադիգմայում, Մակրոնը, ով ի դեպ մեկուկես տարի առաջ ներկայացվեց որպես երկնքի նոր պայծառ աստղ, չի տեղավորվում։ Թվում է՝ քաղաքական տեխնոլոգիաների կատարյալ արտադրանք է՝ երիտասարդ, գեղեցիկ, կապված չէ կուսակցությունների հետ, մերժում է գաղափարական դոգմաները, դիմում է հասարակության տարբեր հատվածներին, դինամիզմի մարմնացում է և այլն։ Բայց էլեգանտ էլաստիկությունը, պարզվում է, այլևս պատվաբեր չէ։ Մարդիկ ցանկանում են դիրքորոշումներ և որոշակիություն։ Ի՞նչ է, նախագահը ինքն է դեղին բաճկոն կրելու…
Հոդվածի բնօրինակը՝ «Российская Газета»-ի կայքում։