Համեստ քայլերով դեպի խաղաղություն

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը Բաքվում ընդունել է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներ Իգոր Պոպովին (Ռուսաստան), Ստեֆան Վինսկոնտիին (Ֆրանսիա) և Էնդրյու Շեֆերին (ԱՄՆ), որոնք համակարգում են ղարաբաղյան հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացը։ Մինչ այդ դիվանագետները Երևանում էին, որտեղ հանդիպումներ ունեցան ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և արտգործնախարար Զոհրաբ Մնացականյանի հետ։ Բանակցությունների առարկան նույնն է։ Համանախագահների այցը նաև նախապատրաստություն է ԵԱՀԿ նախագահ Միրոսլավ Լայչակի այցից առաջ։

Վերջինիս այցի հստակ ժամկետները դեռևս անհայտ են։ Հայտնի է, որ ԵԱՀԿ նախագահը մարտին պլանավորում է այցելել Երևան և Բաքու, հնարավոր է նաև Ստեփանակերտ։ Այս մասին նա հայտարարել է վերջերս Մոսկվայում Սերգեյ Լավրովի հետ ունեցած համատեղ մամուլի ասուլիսի ժամանակ։  Մասնավորապես Միրոսլավ Լայչակn ասել է, որ ամբողջությամբ աջակցում է Մինսկի խմբին և հաճախ անձամբ հանդիպում է նրանց հետ։ Նա նշել է, որ տարածաշրջանում նոր իրավիճակ է ստեղծվել՝ պայմանավորված Հայաստանում իշխանությունների փոփոխությամբ։ Ըստ նրա, ընտրություններից հետո Հայաստանի կառավարությունն ուժեղ մանդատ է ստացել, որի հետ կապված միջազգային հանրությունը հույսեր է կապում՝ հակամարտության կարգավորման առումով։ «Ես ուզում եմ, որ իմ այցն օգնի հասկանալ, թե ինչ կարելի է ակնկալել և ինչպիսի արդյունքներ կարելի է ստանալ։ Մեր նպատակն օգնել է ԵԱՀԿ ՄԽ-ին արդյունավետ օգտագործել նոր իրավիճակը»,- հայտարարել է Լայչակը։

Մինչ Լայչակը պատրաստվում է այցի, ՄԽ համանախագահներն այցելեցին Երևան և Բաքու։ Պաշտոնական հաղորդագրություններում շատ սուղ տեղեկատվություն կա հանդիպումների բովանդակության մասին. նշվում է միայն հակամարտության խաղաղ կարգավորման մասին։ Հիմնահարցով զբաղվող փորձագետների կարծիքով վերջին շրջանում միջնորդների լավատեսությունը կարգավորման հարցում չափազենցված է. նոր առաջարկություններ և գաղափարներ չկան, սեղանին նույն մադրիդյան սկզբունքերն են, և եթե նախկինում ոչ մի առաջընթաց չի եղել, ինչո՞ւ այժմ պետք է լինի։

Հիշեցնենք, որ մադրիդյան սկզբունքերը ենթադրում են փախստականների վերադարձ իրենց բնակության վայրեր, Լեռնային Ղարաբաղի շրջակա տարածքների (հայկական կողմն այն համարում է անվտանգության գոտի) վերադարձ Բաքվին, Հայաստանի ապաշրջափակում Ադրբեջանի և Թուրքիայի կողմից, ընդգրկում տարածաշրջանային ծրագրերում, ԼՂ միջանկյալ կարգավիճակ, խաղաղության համաձայնագիր։ Ադրբեջանական կողմը հակված է հարցը լուծել փուլային ճանապարհով՝ հետաձգելով Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցը։ Իսկ հայկական կողմը հակառակը, կողմ է փաթեթային լուծման՝ Ղարաբաղի ինքնորոշման իրավունքի միջոցով, որպեսզի նրանք որոշեն իրենց ճակատագիրը՝ լինել անկախ, վերադառնալ Ադրբեջանի կազմ, թե՞ միանալ Հայաստանին։

Ենթադրվում է, որ կռվախնձորը հանրապետության կարգավիճակի հարց է։ Մյուս կետերի լուծելիությունը կողմերը սկզբունքորեն չեն ժխտում՝ «թեկուզ այսօր»։ Ադրբեջանական կողմը հարցի արդարացի լուծումը տեսնում է իր տարածքային ամբողջականության վերականգմամբ և Ղարաբաղին լայն ինքնիշխանության տրամադրմամբ։ Իսկ հայկական կողմը արդարացի է համարում ցանկացած ուրիշ սցենար, բացի Ղարաբաղի նկատմամբ Բաքվի լիազորությունների վերականգնումից։

Այնուամենայնիվ, կարգավորման գործընթացում դրական փոխոխություններ կան։ Դուշանբեում, Սանկտ-Պետերբուրգում և Դավոսում ՀՀ վարչապետի և Ադրբեջանի նախագահի հանիպումներից հետո շփման գծում լարվածությունն էականորեն նվազել է։ Հանդիպումների ընթացքում պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել երկու հասարակություններին խաղաղության նախապատրաստելու և վստահության մթնոլորտ ստեղծելու մասին։ Սակայն այստեղ կարևորն այն է, որ կողմերն ակնհայտորեն հակված են հավատարիմ մնալ իրենց խոստումներին։ Բաքվում մեր աղբյուրները նշում են, որ ադրբեջանական իշխանությունների ռազմական հռետորաբանության նվազում է նկատվում, ինչպես նաև հակահայկական հեռուստահաղորդումների և հրապարակումների քանակի կրճատում։ Մեր զրուցակցի խոսքով. «Խոշոր փոփոխություների մասին չենք կարող խոսել, սակայն որոշ փոփոխություններ միայն կույրը և խուլը չեն կարող տեսնել»։

Երևանում ավելի հեռու են գնացել. ԱԳՆ-ն ադրբեջանցի լրագրողներ է հավատարմագրել։ Դատելով որոշ հրապարակումներից, օրինակ՝ ՀԱԿ կենտրոնական գրասենյակի համակրգող Լևոն Զուրբայանի հետ «Թուրան» գործակալության հարցազրույցից, նրանք արդեն աշխատում են։ Հասարակական տրամադրությունների մասով, Երևանի մեր աղբյուրը նշում է, որ «Հայաստանում պետական մակարդակի հակաադրբեջանական նպատակային քաղաքականություն չի նկատվել, իսկ իշխանությունների կտրուկ հայտարարություններն ունեցել են արձագանքի բնույթ»։ Վերջինիս խոսքով. «Հեռուստատեսությամբ հաճախ ցուցադրում են ֆիլմեր, որոնք պատմում են, որ ոչ վաղ անցյալում ադրբեջանցիները և հայերը բնականոն գոյակցել են կողք կողքի»։

Հոդվածի բնօրինակը՝ «Независимая газета»-ի կայքում։