Եվրոպան լուսնոտի պես քայլում է դեպի անգիտակցություն: Մարդիկ պետք է արթնանան քանի դեռ ուշ չէ, իսկ եթե չարթնանան, Եվրոպական միությունը կգնա ԽՍՀՄ ճանապարհով։ Ոչ մեր առաջնորդները, ոչ էլ մեր քաղաքացիները կարծես թե չեն հասկանում, որ մենք հեղափոխական իրավիճակում ենք, որտեղ հնարավորությունների շարքը շատ լայն է, իսկ վերջնական արդյունքը՝ բավական անորոշ։
Մեզանից շատերն են ենթադրում, որ ապագան քիչ թե շատ նման կլինի ներկային, սակայն դա պարտադիր պայման չէ։ Իմ երկար և բուռն կյանքի ընթացքում, ես վկա եմ եղել այնպիսի շրջափուլերի, որոնք կոչել եմ ծայրահեղ անհավասարակշռության ժամանակներ։ Այսօր մենք ապրում ենք հենց այդպիսի ժամանակաշրջանում։ Հաջորդ կարևոր փոփոխության կետը լինելու է 2019թ.-ի մայիսին Եվրոպական խորհրդարանի ընտրությունները։ Ցավոք, ԵՄ-ին դեմ ուժերը մրցակցային առավելություն են ունենալու, ինչը պայմանավորված է լինելու եվրոպական երկրներից շատերի հնացած կուսակցական համակարգերով, միության՝ փոփոխությունների ենթարկվելու գործնական անհնարինությամբ և ԵՄ հիմնարար սկզբունքերը խախտած պետություններին կարգի հրավիրելու իրավական գործիքների բացակայությամբ։ ԵՄ-ը կարող է դա պարտադրել նոր անդամակցող երկրներին, բայց անկարող է դա անել անդամ երկրների նկատմամբ։
Հնացած կուսակցական համակարգը խանգարում է նրանց, ովքեր ցանկանում են պահպանել այն արժեքները, որոնց վրա հիմնվել է ԵՄ-ը՝ փոխարենն օգնում է նրանց, ովքեր ցանկանում են փոխարինել այդ արժեքները ծայրահեղ այլ բաների հետ։ Սա բնորոշ է անհատ պետություններին և ավելի շատ տրանսեվրոպական դաշինքներին։ Անդամ երկրների կուսակցական համակարգերն արտացոլում են 19-րդ և 20-րդ դարերի բաժանումներն, ինչպես օրինակ կապիտալի և աշխատանքի միջև կոնֆլիկտը։ Սակայն այսօր այդ բաժանումը տեղափոխվել է միասնական Եվրոպայի հայեցակարգին կողմ և դեմ ուժերի միջև։
ԵՄ-ում գերիշխող պետությունը Գերմանիան է, որտեղ Քրիստոնեա-դեմոկրատական Միության և բավարական Քրիստոնյա-սոցիալական Միության (ՔՍՄ) միջև քաղաքական դաշինքն անկայուն է դարձել։ Դա հաջողությամբ աշխատում էր, քանի դեռ Բավարիայում ՔՍՄ-ից աջ գտնվող այլ կարևոր կուսակցություն չկար։ Իրավիճակը փոխվեց ծայրահեղական «Այլընտրանք Գերմանիայի համար» կուսակցության վերելքով։ Նախորդ սեպտեմբերին Բավարիայի տեղական ընտրություններում ՔՍՄ-ն արձանագրեց վերջին 60 տարիների վատագույն ցուցանիշը, իսկ «Այլընտրանք Գերմանիայի համար» կուսակցությունն առաջին անգամ անցավ խորհրդարան։ Նրանց մուտքն ահազանգ էր ՔԴՄ-ՔՍՄ դաշինքի համար։ Դաշինքը, սակայն չի կարող կործանվել առանց նոր ընտրությունների անցկացման, որը ոչ Գերմանիան, ոչ էլ Եվրոպան չեն կարող իրենց թույլ տալ։ Իսկ կառավարող կոալիցիան չի կարող ուժեղ եվրոպամետ կեցվածք ընդունել, քանի որ կա «Այլընտրանք Գերմանիայի համար» կուսակցություն-սպառնալիքը։
Իրավիճակը հեռու է անհույս լինելուց։ Գերմանիայի Կանաչները ձևավորվել են որպես երկրում միակ պրոեվրոպական ուժ և շարունակում են աճել ըստ հանրային կարծիքի ուսումնասիրության տվյալների, մինչդեռ «Այլընտրանք Գերմանիայի համար» կուսակցությունը թվում է, թե հասել է իր բարձրակետին (բացառությամբ նախկին Արևելյան Գերմանիայում)։ Բայց հիմա ՔԴՄ-ՔՍՄ միության ընտրողները ներկայացված են մի ուժի կողմից, ում նվիրվածությունը եվրոպական արժեքներին երկակի է։Մեծ Բրիտանիայում հին կուսակցական համակարգը խոչընդոտում է ժողովրդական կամքի արտահայտումը։ Լեյբորիստական և Պահպանողական կուսակցություններն իրենց ներսում բաժանված են, բայց նրանց առաջնորդներ Ջերեմի Քորբինը և Թերեզա Մեյը վճռական են Brexit-ի հաջողման հարցում։ Իրավիճակն այնքան բարդ է, որ բրիտանացիների մեծամասնությունը պարզապես ուզում է անցնել այդ փուլը, չնայած, որ այն լինելու է երկրի ապագայի համար վճռորոշ իրադարձությունՔորբինի և Մեյի միջև բախումը երկու կուսակցություններում դիմադրություն առաջացրեց, որը Լեյբորիստների դեպքում ապստամբության է նմանվում։ Մեյը հայտարարեց Անգլիայի հյուսիսի աղքատ և Լեյբորիստների ընտրազանգվածն հանդիսացող բնակչությանն օգնություն տրամադրելու ծրագրի մասին։ Դա է պատճառը, որ Քորբինին մեղադրեցին իր երդմանը հավատարիմ չլինելու մեջ, որը նա տվել էր Լեյբորիստական կուսակցության վերջին համագումարին. այն է՝ ձգտել հասնել Brexit-ի հարցով երկրորդ հանրաքվեին, եթե համընդհանուր ընտրություններ տեղի չունենան։ Շանսերը, որ Մեյի Brexit-ի գործարքը կմերժվի խորհրդարանի կողմից, օրեցօր աճում են։ Սա կարող է պարարտ հող նախապատրաստել ի օգուտ հանրաքվեի, կամ 50-րդ հոդվածի չեղյալ հայտատարելուն։
Իտալիան նույնպես նույն խնդրի առաջ է կանգնած։ 2007թ.-ին ԵՄ-ը ճակատագրական սխալ արեց՝ ստիպելով իրագործել Դուբլինի համաձայնագիրը, որն անարդարացիորեն Իտալիայի պես սահմանային երկրների վրա բեռ է ավելացնում։ Սա ստիպեց եվրոպամետ և միգրացիային կողմ ընտրազանգվածին վերջին ընտրություններում գնալ դեպի Հակաեվրոպական լիգա կուսակցության և Հինգ աստղ շարժման կողմը։ Գերիշխող Դեմոկրատական կուսակցությունը շփոթմունքի մեջ է։ Արդյունքում շատ ընտրողներ, ովքեր մնում են եվրոպամետ, չունեն կուսակցություն, որի օգտին կքվեարկեն։ Ամեն դեպքում փորձեր արվում են կազմակերպել եվրոպամետ միություններ, օրինակ՝ Ֆրանսիայում, Լեհաստանում և Շվեդիայում։
Տրանսեվրոպական դաշինքների մասով իրավիճակն ավելի վատ է։ Ազգային կուսացությունները նվազագույնը թեև դեպի անցյալ տանող արմատներ ունեն, բայց այս դաշինքներն ամբողջությամբ կախված են իրենց առաջնորդներից։ Եվրոպական ժողովրդական կուսակցությունը (ԵԺԿ) ամենաագրեսիվն է՝ գրեթե զուրկ սկզբունքներից, ինչի ապացույցը դարձավ Հունգարիայի վարչապետ Վիկտոր Օրբանի Ֆիդես կուսակցության նկատմամբ նրանց դրական վերաբերմունքը, որը թույլ կտա նրանց պահպանել մեծամասնությունը և ԵՄ առանցքային պաշտոնների նկատմամբ վերահսկողությունը։ Հակաեվրոպական ուժերը համեմատության մեջ ավելի լավ են նայվում, քանի որ առնվազն որոշ սկզբունքներ ունեն, չնայած որ օդիոզ են։ Դժվար է հասկանալ, թե ինչպես եվրոպամետ կուսակցությունները հաղթանակի կհասնեն մայիսյան ընտրություններում, եթե Եվրոպայի շահերը վեր չդասեն իրենց անձնականից։ Հնարավոր է գնալ ԵՄ պահպանմանը, որպեսզի հետագայում այն լուրջ փոփոխությունների ենթարկել։ Բայց դա կպահանջի փոփոխություններ անել հենց ԵՄ-ի սրտում։ Ներկա առաջնորդները հիշեցնում են ԽՍՀՄ վերջին տարիների քաղբյուրոյին. շարունակում են հրամաններ արձակել, իբր դեռևս իշխանություն են։
Եվրոպան իր թշնամիներից պաշտպանելու առաջին քայլը ներքին և արտաքին սպառնալիքի ուժգնությունը ճանաչելն է։ Երկրորդ քայլը քնած եվրոպամետ մեծամասնությանն արթնացնելն ու մոբիլիզացնելն է, որպեսզի պաշտպանվեն այն արժեքները, որոնց վրա հիմնվել է ԵՄ-ը։ Այլապես, միացյալ Եվրոպայի երազանքը կարող է դառնալ 21-րդ դարի մղձավանջ։
Հոդվածի բնօրինակը՝ The Guardian պարբերականում։