Պաշտպանության մինիստրության արխիվի ընթերցասրահում ինձ զգուշությամբ տալիս են N 406740 անձնական գործը: Շապիկին կարդում եմ Արտյուշա Օհանջանյան, ավելի ներքևում՝ կրտսեր լեյտենանտ: Թերթում եմ էջերը: Ահա նա՝ անվախ արծիվը: Նկարում կուրսանտական համազգեստով է: Նայում եմ դեմքին: Նրա հպարտ հայացքի մեջ պատանեկան շատ բան կա, բայց կա նաև առնականը, զինվորականը: Աչքերը լուրջ են, իրենց խորության մեջ թաքցնում են ինչ-որ խորունկ ու սուր միտք, զգացվում է նրա վճռականությունը: Խիստ սեղմված են շրթունքները: Ուժեղ մարդու հանգիստ կեցվածքի հետ միասին կա և զարմանալի բարություն… Կարճ և լակոնիկ են անկետայի տեղեկությունները: Ժամանակից դեղնած թերթերի վրա հեղինակի՝ Վորոշիլովգրադի ավիոդպրոցի սանի բառերը հստակ կարդացվում են:
Ծնվել է 1917թ. դեկտեմբերի 24-ին, Կարսում: 1918թ. սկզբին արհեստավոր Օհանջանյանը ստիպված թողնում է հարազատ օջախը և փախչում թուրք ջարդարարներից: Հրաշքով փրկված ընտանիքը հասնում է Թիֆլիս: Հայրը, մայրը, 1913 թվականին ծնված քույրը՝ Շուրան, և նորածին Արտյուշան: 1924թ. ընտանիքը տեղափոխվում է Լենինական: Նույն թվին մահանում է հայրը: Մայրը երեխաներին հանձնում է որբանոց: Նրանք արդեն երեքն էին. 1922 թվականին ծնվել էր Գևորգը: Որբանոցում մայրը հավաքարարուհի է աշխատում: 1930 թ. որբանոցի ցրումից հետո, ընտանիքը փոխադրվում է Երևան: 1934-ին Արտյուշան ընդունվում է կոմերիտմիության շարքերը, իսկ երկու տարի անց, 10-րդ դասարանն ավարտելուց հետո, աշխատանքի է անցնում քաղաքային դրամարկղում: 1936 թ. սեպտեմբերին Արտյուշան ընդունվում է Երևանի պետական համալսարանը, միաժամանակ, պարապելով աերոակումբում, որտեղ նրան հրապուրում էր պարաշյուտային սպորտը:
Երրորդ կուրսից ուսանող-քիմիկը ինքնակամ մեկնում է Վորոշիլովգրադի օդաչուական դպրոցը: Սովորում է լավ: Ակտիվ, ստեղծագործական, խելացի մասնակցություն է ցուցաբերում էսկադրիլայի քաղաքական կյանքին: 1940 թ. ընդունվում է բոլշևիկյան կուսակցության շարքերը որպես թեկնածու: Հրամանատարական և կուսակցական կազմակերպություններն առաջին իսկ բնութագրի մեջ նշում են Օհանջանյանի նվիրվածությունը կուսակցությանը, նրա շրջահայացությունը, համարձակությունը, գերազանց վարքը, թռիչքի լավագույն արդյունքները, ջանասիրությունը, ակտիվությունը և կամային լավ հատկությունները… Կարդալով այս տողերը, համոզվում ես, որ նա, իրոք, արժանի է եղել օդային ճանապարհորդությանը ծառայելուն: Այդպես է ավարտվում N 406740 անձնական գործը…
1942 թ. հուլիսի 8-ն կրտսեր լեյտենանտ Օհանջանյանը շտուրմանական NN գնդից, Վորոնեժ քաղաքի մոտ, հարձակում գործեց թշնամու տանկային շարասյան վրա… Կրտսեր լեյտենանտ Օհանջանյանը ետմահու պարգևատրվեց Կարմիր Դրոշի շքանշանով: Թշնամու կողմից գրավված տերիտորիայում զոհվեց անձնվեր օդաչուն: Նրա շիրմի վրա չորոտաց հրաժեշտի համազարկ և նույնիսկ չկա մի համեստ փայտյա հուշասյուն: «Չվերադարձավ մարտական աոաջադրանքից»— հարազատներին այս լուրը հասավ միայն: Մարդիկ, որոնք ֆաշիզմը ոչնչացրին անգամ իրենց մահով, արժանի են այն բանին, որ մայր-հայրենիքը չմոռանա նրանց: «Ոչինչ չի մոռացվում, ոչ-ոք չի մոռացվում»,— սրանք դատարկ խոսքեր չեն: Օդաչու Արտյուշա Օհանջանյանի անունը իր արժանի տեղը պիտի գրավի հայրենիքի փառապանծ որդիների շարքում: Եվ այսպես, հերոսին բնորոշող մի քանի գծերը մեզ հայտնի դարձան: Բայց որտե՞ղ էր հերոսը մինչև իր մահը՝ 1941-1942 թվերին, ինչպե՞ս էր նա մարտնչում, որտե՞ղ և ո՞ւմ հետ էր կիսում հաղթանակի ուրախությունը և պարտության դառնությունը: Ահա այս հետքերով ենք մենք շարունակում մեր որոնումները:
Հեղինակ՝ Հայկ Հայրապետյան, փոխգնդապետ
«Գարուն» ամսագիր 1967թ