«Քարնեգի» հիմնադրամի ավագ փորձագետ Թոմ դե Վաալի հոդվածը՝ միջազգայնորեն չճանաչված և սահմանափակ ճանաչում ունեցող երկրների անսովոր բնական կյանքի մասին։
Փոստային հասցեն այն նշանն է, որը ցույց է տալիս մեր տան տեղն այս աշխարհում։ Այդ հասցեի վերջին տողը ցույց է տալիս, թե որն է մեր երկիրը՝ Աֆղաստանից մինչև Զիմբաբվե։ Բայց աշխարհում մի քանի միլիոն մարդկանց համար այդ հասցեի վերջին կետը խնդիր է։ Համաշխարհային փոստային ծառայությունը չի ճանաչում նամակները, որոնք մակագրված են Աբխազիայի, Մերձդնեստրի կամ Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետության անուններով։ Նամակներն իրենց հասցեն գտնում են այլ երկրների միջոցով։ Համացանցում փնտրեք աշխարհի բոլոր երկրների ցանկը և հավաբար այդ ցանկում չեք տեսնի այս երկրները։
Եվրոպական երկրների այս եռյակն այն քիչ տարածքներից է, որոնք, հիմնականում ձևավորվելով պատերազմների արդյունքում, գոյություն ունեն քարտեզի վրա, բայց ամբողջական ազգ-պետություններ չեն և չեն հանդիսանում միջազգային կազմակերպությունների անդամ։ Սակայն նրանք ինքնակառավարվող և կայուն պետություններ են։ Այնտեղ կյանքը բնականոն ընթացք ունի. հարկերը հավաքվում են, երեխաները գնում են դպրոց։ Բայց ամեն ինչ ավելի բարդ է, քան այլ երկրներում։ Չճանաչված երկրներից Թայվանն ամենամեծն է։ Չնայած 1949թ.-ից այն անկախ է, սակայն Չինաստանը այն համարում է իր տարածքը, որը «պետք է միավորվի Չինաստանին»։ Այն ճանաչված է ոչ ավել քան քսան երկների կողմից, բայց ՄԱԿ-ի անդամ չէ։
Սանդղակի հակառակ կողմում Իսլամական պետությունն է, որը տարածվում է Իրաքի և Սիրաիայի տարածքներում և երեք տարի է ինչ գոյություն ունի։ Սակայն այն երբեք չի ճանաչվել որևէ պետության կողմից։ Աբխազիան, Մերձդնեստրը և Հյուսիսային Կիպրոսն այդ սանդղակի մեջտեղում են։ Երեքն էլ ստեղծվել են կոնֆլիկտների արդյունքում, որոնք շարունակում են չլուծված մնալ։ Աբխազիան 1992-93թթ.-ին հաղթեց Վրաստանի հետ պատերազմը և 1999թ.-ին հայտարարեց իր անկախությունը։ 2008թ.-ին այն ճանաչվեց Ռուսաստանի կողմից, ինչը, Վրաստանը և մի շարք այլ երեկներ համարեցին օկուպացիա։
Մերձդնեստրը նույնպես ստեղծվեց ԽՍՀՄ բաժանման ընթացքում՝ անջատվելով 1992թ.-ին Մոլոդովայից ՝ կարճատև պատերազմից հետո։
Թուրքական Կիպրոսն 1983թ.-ին հայտարարեց իր անկախությունը՝ ինը տարի անց այն ճգնաժամից և կոնֆլիկտից հետո, որի ժամանակ Թուրքիան ներխուժեց կղզու հյուսիսային մասը։ ՄԱԿ-ը շարունակում է հսկել նրանց սահմանները, իսկ վերամիավորման բանակցությունները երբեք հաջողություն չեն ունեցել։
Կարևոր է նշել, որ անջատված այս երկրներն ունեն հզոր հովանավոր իրենց հետևում։ Աբխազիայի և Մերձդնեստրի դեպքում ՝ Ռուսաստանը, Հս. Կիպրոսի դեպքում ՝ Թուրքիան։ Հովանավորն օգնում է նրանց ողջ մնալ՝ տրամադրելով ֆինասական և ռազմական օգնություն կամ զորքեր տեղակայելով այնտեղ։ Բայց նույնիսկ եթե Ռուսաստանը և Թուրքիան նվազեցնեն օգնությունը, միևնույն է այս երկրները չեն վերանա հեշտությամբ։ Նրանք թույլ կլինեն, բայց բոլորն էլ կպահեն իրենց տեղական ամուր ինքնությունը և անկախության ձգտումները։ Միջազգային հանրությունը հազվադեպ է մտածում այս տարածքների և այն խնդիրների մասին, որոնք նրանց կարգավիճակի պատճառ են դարձել։ Դե ֆակտո երկրների նկատմամբ հետաքրքրությունը հիմնականում գալիս է «գոյություն չունեցող տարածքները» սիրողների կողմից, մասնավորպես Աբխազիայի և Մերձդնեստրի դեպքում։
Իրավական ճանաչման բացակայությունը հաճախ փոխհատուցվում է մեծ քանակով պետական սիմվոլվերի ստեղծմամբ։ Նրանք ձևավորել են քվազի-պետությունների խորհրդանիշներ ինչպես Ֆրիդոնիան (Մարքս եղբայրների «Սագերի ապուր» ստեղծագործությունից) կամ Զուբրովկայի Հանրապետությունը (Վես Անդերսոնի «Գրանդ Հոթել Բուդապեշտ» ստեղծագործությունից)։ Աբխազիան տպագրում է աչքի նկարով էկզոտիկ նամականիշներ։ Մերձդնեստրը դեռ ունի խորհրդային շրջանի նշաններ իր խորհրդանիշների վրա, ինչպիսին են մուրճը և մանգաղը։ Նրանք նաև ունեն իրենց սեփական դրամը՝ մերձդնեստրյան ռուբլին, որը միայն իրենց երկրում է կիրառելի։ Նրանք նաև հատում են աշխարհում եզակի պլաստիկ մետաղադրամներ, ինչից հեշտությամբ կարողանում են օգտվել կույրերը, և որը բավական թանկ գին ունի «eBay»-ում։
Չենք կարող ասել, որ այստեղ խնդիրներ չկան։ Օրինակ՝ թրաֆիկինգը լուրջ խնդիր է Հս. Կիպրոսում և Մերձդնեստրում։ Սակայն զբոսաշրջիկների հիմանական տպավորությունն այն է, որ այս երկրները սովորական են, ինչպես այլ երկրները։ Նրանք ունեն ճանապարհային ոստիկանություն, հիվանդանոցներ և «սովորական» պետության այլ հատկանիշներ։ Հաճախորդները նստած են սրճարաններում՝ հայաքներն իրենց հեռախոսներին ուղղած, թեև սուրճը, որը խմում են պատրաստված չէ համաշխարհային ինչ-որ բրենդի կողմից, ինչպես օրինակ «Starbucks» է։ Եվ չնայած նրանց հայրենի երկիրը միջազգային ճանաչման հեռանկար գրեթե չունի, մարդիկ այստեղ ունեն նույն նպատակներն, ինչպես այլ երկրներում։ Բիզնեսը ցանկանում է արտաքին առևտուր, ուսանողները՝ կրթաթոշակ արտասահմանում։ Պետությունները կամավոր հետևում են եվրոպական շատ նորմերի։ Նրանցից ոչ մեկը չունի մահապատժի պրակտիկա և բոլորն անցկացնում են մրցակցային ընտրություններ, չնայած թեկնածուների քանակը բավական սահմանափակ է։
Այնուամենայնիվ երկրները չեն կարող ապրել միայն նամականիշներ տպելով։ Նրանք կարիք ունեն հարկեր հավաքել և ապահովել ոստիկանության կամ դպրոցների բնականոն աշխատանքը։ Դա արտաքին աշխարհին և կոնֆլիկտի միջնորդներին որոշ ազդեցության լծակներ է տալիս, մի բան, որը ներկայումս օգտագործվում է սահմանափակ չափով։ Օրինակ՝ կրթական և առողջապահական օգնությունը կարող է տրվել հանցագործներին վերադարձնելու դիմաց։ Նույն այն չափով, որն արդեն գոյություն ունի Մերձդնեստրի դեպքում, որը լուռ կերպով միացել է ԵՄ-ի և Մոլդովայի միջև կնքված ազատ առևտրի համաձայնագրին։ Նրանք նաև համաձայնագիր ունեն, ըստ որի Մերձդնեստրից մեքենաները կարող են այլ երկրներում նույնպես երթևեկել՝ Մոլդովայում գրանցած համարանիշներով։ Մերձդնեստրի համալսարնների տված դիպլոմները նույնպես կարող են ճանաչվել այլ երկրների կողմից։
Վիզուալ այս երկիրը կարող է նմանվել խորհրդային տարածքի՝ Լենինի արձաններով և մուրճ ու մանգաղով, բայց այն լրիվ այլ ուղությամբ է շարժվում։ Ինչպես նախկին պաշտոնյաներից մեկն է ասել. «Իմ գլուխը Ռուսաստանում է, բայց իմ ոտքերը շարժվում է դեպի Եվրոպա»։ Այս հակամարտությունների ամբողջական լուծումը դեռ հեռու է, բայց հավելյալ փոփոխությունները և միջազգային ինտեգրացիան կարող են առաջընթացի այլընտրանք լինել։
Եթե այս երեք տարածքները մոտ ապագայում չվերադառնան իրենց նախկին երկրների կազմ՝ Կիպրոս, Վրաստան և Մոլդովա, ապա նվազագույնը նրանց բնակիչները, բայց ոչ կառավարությունները, կարող են դառնալ համաշխարհային համայնքի մի մասը։ Չճանաչված լինելով՝ դե ֆակտո երկրները կարող են ավելի կանխատեսելի և հավասարակշռված հարևաններ լինել այլոց համար։
Երկարաժամկետ կտրվածքում խորը արմատներ ունեցող կոնֆլիտները, որոնց պատճառով ստեղծվել են այս պետությունները, կարող են փոքր ինչ հեշտությամբ լուծվել։ Բայց անակնկալի մի եկեք, այդ ամենին դեռ շատ երկար ժամանակ կա։
Հրապարակման բնօրինակը BBC-ի կայքում։