Փորձելով բացատրել ԱՄՆ քաղաքականության և կառավարման կաթվածահար վիճակը, կոնֆլիկտները և ակնհայտ միջակությունը՝ դժվար է չփորձել հասկանալ՝ արդյոք այդ խնդիրները ծագել են կառավարման ժողովրդավարական մոդելից կամ, եթե կուզեք՝ ժողովրդավարության կառուցվածքային թերություններից։ Այս մոտեցումն առավել քան արդիական է, քանի որ շատ այլ ժողովրդավարական երկրներ նույնպես բախվում են նման խնդիրների հետ, մինչդեռ ավտորիտարիզմը կարծես թե ինքնավստահության նոր ժամանակներ է ապրում։ Արդյունքում՝ ոչ միայն կասկածներն են շատացել ժողովրդավարության կարևորության և նախընտրելիության մասին, քան մեկ-երկու տասնամյակ առաջ էր, այլ շատացել են խոսակցությունները, որ ավտորիտար ռեժիմները կարող են ավելի արդյունավետ և կարողունակ լինել։
Ժողովրդավարության մասին կասկածներ ունեցողները նշում են նվազագույնը հինգ կարևոր թերություն.
- Կարճաժամկետ բնույթ։ Ընտրական ցիկլի պատճառով, ժողովրդավարությունները դժվարությամբ են կենտրոնանում երկարաժամկետ խնդիրների վրա, քանի որ մնում են ներքաշված կարճաժամկետ խնդիրների մեջ։
- Ցավից խուսափում։ Ժողովրդավարությունները սահմանափակ չափով են նայում երկարաժամկետ հարցերին, քանի որ քաղաքական գործիչները խուսափում են երկարաժամկետ նպատակների համար կարճաժակետ ցավոտ քայլերի գնալ, որովհետև կկորցնեն իրենց ընտրողների աջակցությունը մոտակա ընտրություններում։
- Էլիտաների ազդեցությունը։ Իշխանությունը դարձել է բաց մրցակցային դաշտ քաղաքական գործիչների համար, ովքեր միշտ փողի կարիք ունեն ընտրությունների համար։ Այս պատճառով ժողովրդավարական համակարգերը հակված են դառնալ հարուստների գերին։
- Բաժանում և կոնֆլիկտ։ Մրցակցային ընտրությունները հրահրում են հասարակական բաժանումներ՝ առաջացնելով կոնֆլիկտներ և խարխլելով ազգային միասնության և ընդհանուր նպատակի զգացողությունը։
- Ընտրողների անտեղյակություն։ Թողնելով առաջնորդների ընտրությունը և նրանց քաղաքականության գնահատումը սովորական մարդկանց՝ համակարգը պարտադրում է այդ երկրներին այնպիսի առաջնորդներ և քաղաքականություն, որն արտացոլում է ընտրողների անտեղյակութունը և իռացիոնալությունը։
Միանշանակ սրանք նաև ԱՄՆ համար լրջագույն խնդիրներն են։ ԱՄՆ տարբեր իշխանություններ ապացուցել են, որ ի վիճակի չեն կենտրոնանալ երկարաժամկետ մարտահրավերների վրա, ինչպիսիք են ենթակառուցվածքների խնդիրները, ԱՄՆ բյուջեի պարտադիր ծախսերի դերը կամ կլիմայի փոփոխությունը, և չեն ցանկացել կարճաժամկետ դժվարությունների գնով երկարաժամկետ օգուտներ ստանալ։ Հարուստ անհատների և ընկերությունների ոչ համաչափ ազդեցությունը ԱՄՆ օրենսդիր գործունեության մեջ հայտնի փաստ է։ Կապված կոնֆլիկտների և բաժանումների հետ՝ ԱՄՆ քաղաքական համակարգը իրապես ունի բարձր աստիճանի բևեռվածություն և հետևապես ընդհանուր նպատակի թույլ զգացողություն։ Եվ նայելով ԱՄՆ-ի այսօրվա իշխանություններին՝ դժվար է չտեսնել ընտողների անտեղյակությունը և իռացիոնալությունը որպես էական անհանգստության առարկա։
Բայց պե՞տք է արդյոք մենք այս ամենի համար մեղադրենք հենց ժողովրդավարությանը, թե ինքներս մեզ՝ մեր քաղաքականության սխալների համար։ Այլ կերպ ասած՝ արդյոք այս խնդիրները բնորոշ են միայն ժողովրդավարությանը։ Եվ արդյոք ավտորիտար երկրները կարողացել են խուսափել դրանցից, ինչպես շատերը պնդում են։
Այս հարցերի վերաբերյալ համեմատական էմպիրիկ հետազոտություն անցկացնելը շատ բարդ է և ոչ միշտ է հստակ արդյունքներ տալու։ Բայց նվազագույնը որոշակի պատկերացումներ առկա են։ Այդ հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ մինչ շատ ժողովրդավարական համակարգեր պայքարում են այս խնդիրների դեմ, ամերիկյան քաղաքականության մարտահրավերները մեծապես հենց իր իսկ կողմից ստեղծված են։ Ավելին, շատ ավտորիտար վարչակարգեր նույնպես չեն հաջողել այս խնդիրները լուծելու հարցում։
Կարճաժամկետ բնույթ
Չնայած հեշտ է հասկանալ՝ ինչու ընտրական ցիկլերը կարող են պատճառ դառնալ քաղաքականության կարճաժամկետության, փաստացի, էմպիրիկ տվյալները ցույց են տալիս, թե ինչպես են ժողովրդավարությունները հաճախակի բախվում այդ խնդրին, և ավտորիատարիզմն ինչ չափով է խուսափում դրանից։ Կլիմայական փոփոխությունները վառ ապացույց են այն մարտահրավերի, թե ինչպես կարելի է քաղաքական կամք ունենալ կարճաժամկետ քայլերով երկարաժամկետ խնդիրների լուծման։ Արևմտյան ժողովրդավարություններն ակնհայտորեն փորձում են ադեկվատ արձագանքել դրան։ Սակայն սա ժողովրդավարության թերությունը չէ միայն։ Վերջին համակարգային վերլուծությունները, որը համեմատել են ժողովրդավարական և ավտորիտար վարչակարգերի քաղաքականությունը կլիմայական փոփոխությունների մասով, պարզել են, որ ժողովրդավարություններն ավելի արդյունավետ են այդ հարցում։ Հենց Գերմանիայի կամ Սկանդինավյան երկրների պես կայացած ժողովրդավարություններն են, որ ամենաէական քայլերն են ձեռնարկել՝ նվազեցնելու ջերմոցային գազերի արտանետումները։ Չինաստանը նույնպես նախորդ տարիներին քայլեր է ձեռնարկել այս ուղղությամբ։ Չինաստանի հետաքրքրությունը համեմատաբար ուշ եղավ, չնայած որ նման դեպքերն առհասարակ բնորոշ չեն ավտորիտար երկրներին։
ԱՄՆ կառավարության և հանրապետական շատ սենատորների ու ներկայացուցիչների դիմադրությունն՝ ընդդեմ հարցը դաշնային մակարդակում լուծելու, իրականում ներքին ժողովրդավարական կարճաժամկետության արդյունք չէ։ Դա արտացոլում է ամերիկյան քաղաքականության բնորոշ գծերը, որոնցից ամենաառաջնայինը պահպանողականների գաղափարական մոտեցումն է ընդդեմ դաշնային կառավարության ցանկացած կարգավորիչ դերի։ Այնտեղ, որտեղ գաղափարական այս մոտեցումը գերակա չէ, օրինակ՝ Կալիֆոռնիայում, ընտրված իշխանություններն ի վիճակի են նվազագույնը նահանգային մակարդակում լուրջ քայլեր ձեռնարկել կլիմայական փոփոխությունների վերաբերյալ։ Տարբեր երկրներում հանրային բարիքների բաշխման համեմատությունը նույնպես միջոց է հասկանալու կարճաժամկետ և երկարաժամկետ մոտեցումների հարաբերակցությունը։ Կարճաժամկետ մոտեցման դեպքում սովորաբար մտցվում են ժողովրդահաճո, բայց տնտեսապես ոչ արդյունավետ սուբսիդիաներ կենսական ապրանքների վրա (օրինակ՝ վառելիք), իսկ երկարաժամկետի դեպքում ներդրումները արվում են կրթության և ենթակառուցվածքների պես ոլորտներում։ Ժողովրդավարությունները հակված են ավելի քիչ սուբսիդիաներ կիրառել և ավելի շատ ներդրումներ անել հանրային բարիքների մեջ, քան ոչ ժողովրդավարական երկրները։ Զարգացող երկներում ժողովրդավարացումը պահանջում է մեծ ծախսեր հատկացնել կրթությանը, հատկապես՝ հիմնական կրթությանը, որը երկարաժամկետ ներդրում է։
Այն միտքը, որ ավտորիտար երկրները հիմնականում երկարաժամկետ տնտեսական քաղաքականություն են պլանավորում իրականում պատրանք է։ Շատ ավտորիտար համակարգեր, որտեղ գոյություն ունեն «ուժեղ ձեռք» ունոցող առաջնորդներ՝ մեծ գաղափարներով և առանց հակակշիռների և հաշվետողականության մեխանիզմների, իրականացնում են շռայլ ծրագրեր, ինչպես օրինակ Եգիպտոսի պլանը Նեղոսի՝ ափին նոր մայրաքաղաքի կառուցումը կամ Սաուդյան Արաբիայի կողմից Կարմիր ծովի երկայնքով շքեղ հանգստյան գոտու կառուցումը։ Չինաստանի երկարաժամկետ ներդրումները ենթակառուցվածքների մեջ բավական տպավորիչ է, բայց դրանք զիջում են տեղական կոռումպացված պաշտոնյաների արագ հարստանալու ձգտումներին, ովքեր կառուցել են դատարկ քաղաքներ և ոչ մի տեղ չտանող մայրուղիներ։
Ավելին, շատ ավտորիտար վարչակարգեր փաստացի ենթակա են ընտրական ցիկլերին և կարճատես մտածողությանը, թեև նրանց մոտ ընտրությունները ոչ մրցակցային են կամ լավագույն դեպքում՝ կիսամրցակցային։ Ռուսաստանից և Թուրքիայից մինչև Վենեսուելա և Զիմբաբվե, ավտորիտար առաջնորդների համար բնորոշ է դարձել լեգիտիմացնել իրենց իշխանությունը ընտրությունների միջոցով։ Այսպիսի պետությունները նույնպես կարճաժամկետության խնդիրներ ունեն և ընտրությունների տարիներին ավելացնում են կառավարության ծախսերը միջինը 2%-ով։ Հատկանշական է, որ այս ամենը առկա է, եթե նույնիսկ ընտրություներում լուրջ մրցակիցներ չկան, քանի որ ավտորիտար առաջնորդները հաճախ, հենց կառավարող էլիտաների ներսի ճնշումներից դրդված, կարիք ունեն ցուցադրել իրենց ժողովրդականությունը, որպեսզի կասեցնեն այլոց վերելքը։
Խուսափել ցավից
ԱՄՆ քաղաքական գործիչների կողմից ֆինասնական կամ այլ տնտեսական բարեփոխումներից խուսափելը, ինչը պահանջում է կարճաժամկետ դժվարություններ, դարձել է ԱՄՆ ֆինանսական առողջության կարևոր խնդիր։ Քիչ թվով քաղաքական գործիչներ են դրականորեն խոսում բյուջետայի խստացումների մասին, բայց երբ բանը հասնում է պայքարելուն, պարզվում է նրանք եզակի սպիտակ ագրավներ են։ Իհարկե, ԱՄՆ-ն միայնակ չէ այն ժողովրդավարությունների ցանկում, ովքեր ունեն խրոնիկ անկարողություն՝ պարտադրելու կարճաժամկետ ցավոտ բարեփոխումներ։ Շատ ժողովրդավարություններ, ներառյալ՝ Բելգիան, Ֆրանսիան, Իտալիան և Ճապոնիան վերջին տասնամյակներում պայքարում են ծախսերի կրճատման և պետական պարտքի կրճատման համար։ Այս խնդիրների ուրվականը կա նաև զարգացող ժողովրդավարություններում։ Հնդկաստանը, գործող վարչապետի կառավարման ընթացքում, թույլ է տվել, որ բյուջեի դեֆիցիտը հասնի մտահոգիչ չափսերի։
Սակայն ոչ բոլոր ժողովրդավարություններն են խուսափում «ցավից»։ Նախորդ տասնամյակում Գերմանիան և Շվեդիան իրագործեցին կարևոր տնտեսական բարեփոխումներ, ինչը ներառում էր կարճաժամկետ անհարմարություններ հանուն երկարաժամկետ օգուտների։ 2008-2009թթ.-ի ճգնաժամից հետո, բրիտանացի ընտրողները քվեարկեցին պահպանողականների օգտին, ովքեր խոստացել էին և իրակացրեցին բյուջետային ծախսերի լուրջ կրճատումներ։ Նույն չափսերով և խորությամբ դա անել ԱՄՆ-ում գրեթե հնարավոր չէ պատկերացնել։ Այսպիսով՝ քաղտնտեսության մասնագետները ընդգծում են, որ խնդիրը ոչ թե ժողովրդավարությունն է, այլ ԱՄՆ քաղաքականության որոշ գծերը, ինչպիսիք են բևեռացման մեծացումը և տնտեսական գերվստահությունը՝ համաշխարհային արտարժույթի պահուստ ունենալով պայմանավորված, մեծացնում են ԱՄՆ ֆինանսական անպատասխանատվությունը։
1990 և 2000-ական թվականներին արված տնտեսական ցավոտ բարեփուխումների ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ ժողովրդավարությոնները այս գործում ավելի հաջողակ են քան ավտորիտար երկրները։ Ժողովրդավարական երկրի օրինակ է 1990-ականների Լեհաստանը։ Իհարկե կան նաև ավտորիտար վարչակարգեր, որտեղ նման բարեփոխումներ արվել են՝ հենվելով ուժային մեթոդներ կիրառելու նրանց կարողության վրա։ Օրինակ 1980-ականներին Ռումինիայի առաջնորդ Նիկոլաե Չաուշեսկուն, պատժիչ միջոցներով կրճատեց արտաքին պարտքը, որպեսզի պետության երկարաժամկետ տնտեսական վիճակը առողջանա։
Բայց շատ ավտորիտար ղեկավարներ մշտապես խուսափել են ակնհայտ և անհրաժեշտ բարեփոխումներից, քանի որ վախեցել են, որ դա բացասաբար կանդրադառնա իրենց իշխանության վրա։ Օրինակ՝ Եգիպտոսը Հոսնի Մուբարաքի ժամանակ տասնամյակներով խուսափում էր կրճատել կամ հանել ուտելիքի, վառելիքի և այլ առաջնային օգտագործման ապրանքների վրայից սուբսիդիաները։ Վենեսուելան՝ Հուգո Չավեսի և Նիկոլա Մադուրոյի կառավարման ընթացքում խուսափում էր հարկ դնել բենզինի վրա, որի մեկ բաքի/ցինստերնի արժեքը քիչ է մեկ դոլարից (Մադուրոյի նոր քաղաքականությունը ավելի շատ ուղված է մաքսանենգների դեմ պայքարին, քան սուբսիդիաների կրճատմանը)։
Անգամ Չինաստանը, որը երկար ժամանակ սպառողների շահերը ճնշում է երկարաժամկետ օգուտի համար, պայքարում է այս խնդրի դեմ բազմաթիվ ճանապարհներով՝ ներառյալ պահելով բազմաթիվ «զոմբի» կազակերպություններ (կազմակերպություններ, որոնք ինքնուրույն չեն կարող գոյատևել և միշտ օգնության կարիք ունեն), և չառերեսվելով այն զայրույթին, որը կառաջանա նրանց կրճատելու դեպքում։
Էլիտաների ազդեցութունը
Փողի բացասական և կոռուպցիոն դերը միշտ խնդիր է ժողովրդավար երկրներում, բայց որոշակի իրավական և տնտեական իրողություններ առանձնահատուկ են ԱՄՆ-ի համար և ավելի են ծանրացնում խնդիրը։ Այդ թվում են հարկերի կրճատումները և այլ որոշումներ, որոնք ստեղծում են բարձր աստիճանի անհավասարություն՝ հատկապես վերջին տարիների գերհարուստների քանակի կտրուկ աճ, ընտրարշավների ֆինասնավորման համակարգը, ինչը թույլ է տալիս հսկայական ֆինասավորումներ իրականացնել քաղաքական կոմիտեների միջոցով և լոբբինգի կանոններն ու պրակտիկան, որը բացում է օրենսդրությունը մասնավոր շահերի առջև։
Այլ ժողովրդավար երկրները՝ Գերմանիան, Մեծ Բրիտանիան, Նիդեռլանդները և Շվեդիան սահմանափակում են փողի մուտքը քաղաքականություն, խոսափում են հարուստ մարդկանց գերակայությունից խորհրդարանում և ձևավորում են այնպիսի տնտեսական քաղաքականություն, որը կսահմանափակի անհավասարությունը և հավասարապես կներկայացնի տարբեր դասակարգերի ներկայացուցիչների շահերը, հատկապես՝ առողջապահության և կրթության ոլորտներում։ Մինչ ժողովրդավարությանը բնորոշ մրցակցությունը բնականորեն փողը բերում է քաղաքականություն, կան միջոցներ, որոնցով հնարավոր է խուսափել դրանից, կամ գոնե նվազեցնել էլիտաների ազդեցությունը։ Եվ իհարկե որոշ առանցքային ժողովրդավարական ինստիտուտներ՝ ընտրություններով իշխանության փոփոխությունը, ազատ մամուլը, օրենքի գերակայությունը նույնպես օգնում են պայքարել այդ ամենի դեմ։
Ֆինանսական շահեր չունեցող և նվիրյալ ավտորիտար քաղաքական գործիչների մասին մտքերը, որոնք հնչում են ավտորիտարիզմի կողմնակիցների շուրթերից, մեծապես միֆեր են։ Միայն մի քանի ավտորիտար երկրներ, օրինակ Սինգապուրը, մոտ է այդ խոսքերին։ Էլիտաների ազդեցությունը իրականում ավտորիտար ռեժիմների բնորոշ գծերից է։ Ռուսաստանը դասագրքային օրինակ է։ Նաև Սաուդյան Արաբիան, Ծոցի միապետությունները և Կենտոնական Ասիայի ավտորիտար ռեժիմները։ Հանրային հաշվետվողականության մեխանիզմների բացակայությունը և իշխանության կենտրոնացումը, որը բացառում է զսպումները և հակակշիռները, ավտորիտար ռեժիմները դարձնում են խոցելի մեծահարուստների շահերի դիմաց։
Նպաստելով բաժանման
Մրցակցային ժողովրդավարությունների՝ բաժանումներ առաջացնելու միտումները հաճախ շատ հետազոտողների շփոթության մեջ է գցում, երբ ուսումնասիրում են Չինաստանը, Ռուսաստանը և այլ ոչ ժողովրդավարական երկրներ։ Նրանք հաճախ գլուխ են ջարդում, թե ինչու ամերիկացիների համար լավ է ունենալ այնպիսի քաղաքական համակարգ, որը սրում է հասարակական բաժանվածությունը, քան նպաստում կոնսենսուսին և միասնությանը։
Հեշտ է ստանդարտ պատասխան հնչեցնել, որ մրցակցային պլյուրալիզմը օգնում է հասարակության մեջ տարբեր շահերի ներկայացմանը և խրախուսում է տարբեր խմբերին ձևավորել արդյունավետ համաձայնություններ և պահել մեկը մյուսին հաշվետու։ Բայց դժվար է այդ պատասխանը առաջ քաշել առանց նշելու, որ բևեռացումը իրոք լուրջ խնդիր է ամերիկյան ժողովրդավարության համար, որը հիվանդության պես տարածվել է վերջին տարիներին՝ նվազեցնելով հանրային վստահությունը առ դատական և այլ կարևոր ինստիտուտներ և բորբոքելով սոցիալական լարվածությունը և զայրույթը։
Դժվար չէ տեսնել, թե ինչպես է ժողովրդավարական մրցակցությունը երկիրը տանում բևեռացման։ Մրցակցող կուսակցությունները հաճախ մոտիվացված են ավելի ընգծել իրար միջև եղած տարբերությունները, քան՝ ընդհանրությունները։ Նրանք սիրում են դեմոնիզացնել հակառակորդներին և ձայներ հավաքելու համար ավելի շատ զգացմունքների վրա հենվել քան բանականության։ Վերջին տարիներին բևեռացման նշանակալի աճ է գրանցվել աշխարհի տարբեր վայրերում։ Եվրոպայում, ջղայն պոպուլիստները բաժանարար գծեր են գծում ավանդական կուսակցությունների դեմ։ Հնդկաստանում իշխող կուսակցությունը խաղարկել է հնդկական նացինալիզմը՝ մեծացնելով հասարակության միջև բաժանումները։ Բրազիլիայում վերջերս տեղի ունեցավ ամենաբևեռացված ընտրությունը վերջին տարիներին։
Սակայն բևեռացումը ժողովրդավարությունների անխուսափելի հատկանիշներից չէ։ Շատ եվրոպական ժողովրդավարություններ տասնամյակներով եղել են չբևեռացված, մասնավորպես՝ 20-րդ դարի երկրորդ կեսին, և կուսակցությունները ունեցել են ընդհանուր հատվող կետեր։ Կանադային անգամ հաջողվել է ժողովրդավարական միջոցներով կառավարել պոտենցիալ բաժանվածությունը անգլախոսների և ֆրանսախոսների միջև։ Այնտեղ, որտեղ մեծանում է բևեռվածությունը, սովորաբար ոչ թե քաղաքական համակարգի պատճառով է, այլ հանրային զայրույթի՝ սոցիալ-տնտեսական իրավիճակի կամ սոցիալական փոփոխությունների (օրինակ՝ միգրացիա) նկատմամբ։ ԱՄՆ-ում որոշ ինստիտուտներ, որոնք բնորոշ են ոչ թե ժողովրդավարություններին, այլ հենց ԱՄՆ-ին, օրինակ նախնական ընտրությունները կամ «հաղթողը վերցնում է ամեն ինչ» սկզբունքով ընտրական համակարգը, ավելի են նպաստել բևեռացմանը։ Այս իսկ պատճառով սխալ է ժողովրդավարություններին մեղադրել բևեռացմանը նպաստելու մեջ։
Ինչ վերաբերվում է ավտորիտար վարչակարգերին, որոշ մարդիկ այն պատկերում են որպես միասնության և կոնսենսուսի դրսևորում։ Օրինակ՝ նախկին տաս տարիների ընթացքում, շատ ռուսներ իրապես հավանել են Վլադիմիր Պուտինի շուրջ իշխանության կենտրոնացումը։ Շատ չինացիներ իրենց լավ են զգում միասնության և կոնսենսուսի վրա հիմնված քաղաքական համակարգում։ Բայց նույնիսկ, երբ ավտորիտար երկրները հասնում են որոշ չափի միասնության, դա բարձր գին է պահանջում մարդկանցից. ճնշումները, որոնք անհրաժեշտ են դա պահպանելու համար ուղեկցվում են խոշտանգումներով, բանտարկություններով, արտաքսումներով և այլ բռնի միջոցներով։ Սրան գումարած՝ խլացնելով հասարակության մեջ խոսքի, մտքի և միություններ ստեղծելու ազատությունները։ Օրինակ՝ Չինաստանում ապրող ույղուրները ավտորիտար կոնսենսուսը զգում են այլ կերպ, քան չինացիները։
Ավելին՝ բազմաթիվ ավտորիտար երկրներ բախվում են ներքին կոնֆլիկտներին և բաժանումներին։ Երբ մի խումբը ճնշում է մյուսին՝ անկախ նրանից դրանք էնթիկական, կրոնական կամ ցեղային խմբեր են, ավտորիտար համակարգերում սովորաբար կոնֆլիկտներ են առաջ գալիս։ 2000-ականների կեսերին Ուզբեկստանում ծագած կոնֆլիկնտը, 2011թ-ին Բահրեյնում շիաների ցույցերը և վերջին տարիներին Հոնգ Կոնգում տեղի ունեցած բողոքի ցույցերը ապացուցում են այդ փաստը։ Իրանը նույնպես տեսել է հասարակական բաժանվածությամբ պայմանավորված ցույցեր, որոնք ավտորիտար համակարգը ի վիճակի չի եղել լուծել։ Վերջին տարիներին քաղաքացիական պատերազմներում ներքաշված երկրներում (Սիրիա, Եմեն) իրենց առաջնորդները ամբողջ ուժով պայքարել են, որպեսզի ենթարկեցնեն այն խմբերին, որոնք երկար տարիներ քաղաքականապես օտարված են եղել։ Եվ իհարկե, ավտորիտար ռեժիմները հաճախ փոքր խմբերին դարձնում են քավության նոխազ և օգտագործում իրենց քաղաքական նպատակների համար։ Ներքին էթնիկական, կրոնական կամ քաղաքական ամենադաժան օրինակները՝ Կամբոջայի, Մյանմարի, նացիստական Գերմանիայի կամ Ռուանդայի ցեղասպանությունները տեղի են ունեցել ոչ ժողովրդավարական երկրներում։
Ընտրողների անտեղյակությունը
Ժողովրդավարության առավել հիմնարար տարրերից մեկը հաշվետվողականության մեխանիզմներն են, ինչի օրինակը քաղաքացիների քվերակությունն է։ Պարզ ասած՝ ենթադրվում է, որ ընտրողները գիտեն, թե ինչ են ցանկանում, ի վիճակի են պարզելու, թե ինչպիսի քաղաքականությունը կօգնի նրանց ստանալ այն, ինչը նրանք ցանկանում են և ի վերջո քվեարկելու այն թեկնածուների օգտին, ովքեր վարում են այդպիսի քաղաքականություն և արդյունքներ են գրանցում։ Այնուամենայնիվ, «Ժողովրդավարություն՝ ռեալիստների համար» աշխատության մեջ քաղաքագետներ Քրիստոֆեր Էյքենը և Լարրի Բարտելսը առաջարկում են այս տեսակետի համապարփակ քննադատությունը, ինչը նրանք անվանում են ժողովրդավարության «ժողովրդական տեսություն»։ Նրանք ցույց են տալիս, որ ԱՄՆ ընտրողների վարքագիծը հիմնականում որոշվում է հետևորդի ինքնությամբ՝ հիմնված տարբեր սոցիալ-մշակութային գործոնների վրա, հիմնականում՝ ռասսայի, հավատքի և համակիրներիխմբերի վրա։ Այլ կերպ ասած, ընտրողների քաղաքական նախապատվությունները ձևավորվում են իրենց ինքնությամբ, այլ ոչ թե որոշակի հարցի շուրջ նրանց մտքերի հիման վրա։ Նրանք գտնում են, որ շատ ընտրողներ անտեղյակ են քաղաքական դերակատարներից և նրանց քաղաքականությունից, որպեսզի ճշգրիտ ասոցացնեն դրանք կուսակցությունների կամ թեկնածուների հետ։
Նրանք նաև պնդում են, որ նախկին քաղաքականության իրականացման վրա հիմնված ընտրությունը (ինչպիսին տնտեսականն է) կառավարական վարքագծի վերաբերյալ որևէ հստակ վերահսկողություն չի ապահովում։ Ընտրողները չափազանց անտեղյակ են ընդհանուր փաստերի մասին, ինչպիսիք են տնտեսական պայմանները և հիմնականում մտահոգ են կոնկրետ և հաճախ փոքր խնդիրներով (ինչպիսին գազի գինն է), որպեսզի կանոնավոր և ռացիոնալ ձևով իրականացնեն նման վերահսկողություն։ Նույնիսկ եթե ընտրողների մեծ մասը ունի զգալի քանակությամբ տնտեսական գիտելիքներ, գնահատել տնտեսական գործունեությունը բարդ է։
Էյքենի և Բարտելսի աշխատանքը, որը ոչ միայն նեռարում է իրենց սեփական հետազոտությունը, այլև տարբեր հետազոտողների կողմից տասնյակ ուսումնասիրություններ, կենտրոնացած է Միացյալ Նահանգների վրա։ Այս հարցերի վերաբերյալ չկա նմանատիպ համապարփակ ուսումնասիրություն, որըհամեմատականներ կանցկացնի այլ ժողովրդավարությունների միջև։ Այնուամենայնիվ, կան տարբեր հետազոտություններ քաղաքացիական կրթության մասին։ Մինչ նրանք ցույց են տալիս, որ ԱՄՆ-ն քաղաքացիական կրթությամբ և ընտրողների անտեղյակությամբ ցածր տեղ է զբաղեցնում հարուստ և կայացած ժողովրդավարությունների ցանկում, նրանք արձանագրում են, որ ընտրողների անտեղյակության էական չափսերը բնորոշ են շատ ժողովրդավարությունների։ Այլ կերպ ասած քվեարկության՝ որպես կառավարության հաշվետվողականության մեխանիզմի թերություները կառուցվածքային խնդիր է, որը կա բոլոր ժողովրդվարություններում։
Սակայն այս տեսակետը նունպես ունի քննադատելի կետեր։ Բենջամին Փեյթը և Մարտին Գիլենսը իրենց «Ժողովրդավարությունը Ամերիկայում» գրքում անդրադառնում են դրան։ Ըստ նրանց, չնայած անհատ ընտրողները ամբողջությամբ տեղյակ չեն շատ խնդիրներից, բայց քաղաքացիների կոլեկտիվ նախընտրությունները այդքան խնդրահարույց չեն։ Շահերի հավաքագրման գործընթացը ձևավորում է կոլեկտիվ նախընտրություններ, որոնք ժամանակի մեջ կայուն են և փաստացի արտացոլում են որոշակի իրական գործընթացներ, «քանի որ անհատները իրենց կարծիքը ձևավորում են սոցիալական գործընթացներով»։ Նրանք պնդում են, որ ամերիկացիների արտահայտած նախընտրությունները ավելի շատ հարգանքի են արժանի, քան քաղաքական գործիչները հատկացնում են, և ընտրողների մեծամասնության կանոնը «հակված է այնպիսի քաղաքականություն առաջ բերել, որը բխում է մեծամասնության շահերից և ընդհանուրի օգուտից»։
Ավելին, չկան հիմնավոր վկայություններ, որ տեխնոկրատական որոշումների կայացումը, որը զերծ է քաղաքացիների վերահսկողությունից, ավելի արդյունավետ է։ Նույնը վերաբերվում է և այն մտքին, որ, ուժի, ընտանեկան կապերի և այլ նման գործոնների վրա հիմնվելը, ի տարբերություն ընտրողների կողմից իշխանության ձևավորման, ավելի արդյոնավետ է։ Այս մոտեցման կողմնակիցները օրինակ են բերում եզակի առաջնորդների, ովքեր արդյունավետ կառավարել են, բայց աչքաթող են անում մեծ քանակությամբ հակառակ օրինակներ։ Նրանք համեմատում են լավագույն ավտորիտար ղեկավարներին, ինչպիսին էր Լի Կուան Յուն, ժողովրդավարությամբ ընտրված վատագույն ղեկավարների՝ օրինակ Սիլվիո Բեռլուսկոնիի հետ։ Բայց նախորդ հիսուն տարիների ավտորիտար երկրների համակարգային վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ եղել են բազմաթիվ դաժան առաջնորդներ, որոնց քաղաքականությունը անարդյունավետ է եղել և վնասել է քաղաքացիների մեծամասնությանը։ Իսկ տեխնոկրատական մոդելը լուրջ կարողություններ է պահանջում պետությունից (արդյունավետ ձևով ռեսուրսների բաշխում և քաղաքականության իրականացում), ինչը բռնապետ առաջնորդների մոտ պակասում է։
Առերեսվելով ինքներս մեզ
Ամերիկյան ժողովրդավարության տխուր վիճակը տեսնելով՝ դժվար է չտրվել գայթակղությանը և չմեղադրել հենց ժողովրդավարական մոդելին՝ ենթադրելով, որ ոչ ժողովրդավարական այլընտրանքները կարող են ավելի արդյունավետ լինել։ Բայց դա մոլորեցնող մտածելակերպ է։ Կարճաժամկետ անհարմարություններով երկարաժամկետ օգուտներին գնալու կամքի բացակայությունը, հարուստների ազդեցությունը իշխանության վրա, ներհասարակական բաժանումները և կոնֆլիկտները, ընտողների անտեղյակությունը և իռացինալությունը առկա են բոլոր ժողովրդավարություններում։ Դրանք կարող են սահմանափակվել գրագետ քաղաքականության և ճիշտ առաջնորդության արդյունքում։ Զգալով այս խնդիրների ազդեցությունը՝ ամերիկացիները չպետք է մոռանան, որ այլ երկրները կարողացել են հաղթահարել դրանք։ Ոչ էլ պետք է մտածել, թե իբր ավտորիտար վարչակարգերը խուսափում են այս խնդիրներից։ Շատ ավտորիտար երկրներ նույնպես պայքարում են այս խնդիրների դեմ ոչ պակաս քան ԱՄՆ-ն կամ այլ ժողովրդավարությունները։
Կարճ ասած, ամերիկացիների անհանգստությունը իրենց ժողովրդավարության մասով պետք է քիչ կետնրոնանա նրա վրա, որ դրանք ժողովրդավարության թերություններն են։ Ներկայիս մեր քաղաքական դժվարությունների մեղավորը մենք ենք, այլ ոչ թե ժողովրդավարությունը։
Հոդվածի բնօրինակը՝ The American Interest կայքում։