Իսրայելի և Իրանի միջև առաջացող դիմակայությունը

Ամերիկյան Council on Foreign Relations հետազոտական կենտրոնի փորձագետ Էլիոտ Աբրամսը անդրադարձել է Իսրայելի և Իրանի միջև հնարավոր դիմակայության խնդրին՝ ներկայացնելով Մերձավոր Արևելքում կատարվող այն գործընթացները, որոնք կարող են հիմք հանդիսանալ հակամարտության համար: Անդրադարձը ներկայացնում ենք ստորև.

«Վերջին տարիներին ԱՄՆ-ում Իրանի շուրջ քննարկումներն առավելապես վերաբերել են Գործողությունների համատեղ համապարփակ ծրագրին (ԳՀՀԾ), որի վերաբերյալ բանակցությունները կայացել են նախագահ Օբամայի ժամանակ: Սակայն Մերձավոր Արևելքում իրերի դրությունը այլ է:

Սա այն պատճառով, որ մինչ մենք (ԱՄՆ-ում) քննարկում ենք, Իրանը գործում է, իսկ Իսրայելն արձագանքում: Վերջին հինգ տարիների ընթացքում Իսրայելը հարյուր անգամ հարվածել է Սիրիայում գտնվող տարածքները, ինչպես նաև ռմբակոծել՝ նկատելով Իրանի կողմից բարձր տեխնոլոգիական նյութերի տեղոփոխումը Լիբանանում Հզբոլլահին:

Անցյալ ամիս, Իսրայելը ռմբակոծեց այսպես կոչված «Գիտական ուսումնասիրությունների և հետազոտությունների կենտրոնը» Կենտրոնական Սիրիայի Մասյաթ քաղաքում, որտեղ, ինչպես նշվում է քիմիական զենք և դիպուկ (precision) ռումբեր են արտադրվել: Այժմ, զեկույցներ են առկա այն մասին (ինչպիսիք են Իսրայելի առաջատար ռազմական վերլուծաբան  Ալեքս Ֆիշմանի սյունակը Yediot Achronot թերթում), որ Իրանը ծրագրում է Դամասկոսի մոտ կառուցել ռազմական օդանավակայան, որտեղ ԻՀԳԿ (հեղափոխական գվարդիաները) կարող են ապահովել իրենց ներկայությունը և գործողությունների դիմել:

Եվ Իրանը և Ասադի վարչակարգը բանակցում են Իրանին Տարտուս նավահանգստում սեփական ռազմածովային պատնեշ տրամադրելու շուրջ: Իրանը, փաստորեն, կարող է Սիրիայում զինվորական ստորաբաժանում տեղակայել:

Նման զարգացումներն անընդունելի կհամարվեն Իսրայելի համար և նա այդ մեսիջը կփոխանցի Ռուսաստանին  և ԱՄՆ-ին: Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարը շուտով կայցելի Իսրայել, որից հետո Իսրայելի պաշտպանության նախարարը կմեկնի Վաշինգտոն:

Նախկինում Իսրայելի փորձերը հասնելու նրան, որ Պուտինը կանգնեցնի Իրանին(անցյալ տարի Նեթանյահուի Մոսկվա կատարած  այցերի ժամանակ) ձախողվել է, որոնք վկայում են, որ Իսրայելը պետք է դա անի միայնակ: Մինչդեռ Իրանի նոր քաղաքականության հարցում Թրամփի վարչակազմն առաջնորդվում է Իրանի ռազմական ներկայության կայուն ընդլայնումը և ազդեցությունը Մերձավոր Արևելքում կանգնեցնելու համար ուղիներ որոնելով:

Մնում է սպասել: Լուրերը, վկայում են այն մասին, որ Թրամփի վարչակազմը կարող է ԻՀԳԿ-ն որակել որպես ահաբեկչական խմբավորում, որը կարող է դուռ բացել դրա ընդլայնումը կանգնեցնելու հարցում հակաահաբեկչական իշխանություններին օգտագործելու համար:

Ինչևէ, ԳՀՀԾ-ի վերաբերյալ քննարկումը կարող է ավելի լայն կոնսենսուս մտցնել վարչակազմում, որ Իրանի աճող ռազմական դերը Իրաքում, Սիրիայում, Լիբանանում և տարածաշրջանի այլ վայրերում պետք է հակազդեցության հանդիպի:

Ինչ եզրահանգման էլ գան ամերիկացիները, եթե Իրանը իսկապես ծրագրել է ստեղծել մեծ և մշտական ռազմական տարածություն (footprint) Սիրիայում՝ մշտական ռազմածովային և օդային բազաներով, ինչպես նաև մեծ ցամաքային ուժերով, ապա Իսրայելը հարկադրված կլինի կարևոր որոշումներ ընդունելուն:

Միջերկրածովյան շրջանում և Իսրայելի սահմանին Իրանի նման ներկայությունը կփոխի ռազմական հավասարակշռությունը տարածաշրջանում և սկզբունքորեն կփոխի Իսրայելի անվտանգության իրավիճակը: Նշենք, որ ԳՀՀԾ-ի համաձայն Իրանի միջուկային ծրագրի սահմանափակումները սկսվում և վերջանում են ընդամենը 8 տարում, ուստի Իրանը կարող է այժմ կատարելագործել իր Միջմայրցամաքային բալիստիկ հրթիռի ծրագիրը (ICBM program), իսկ ռազմական տարածքների ստուգումներ չկան, որտեղ հետագայում հնարավոր լինի միջուկային զենքի ուսումնասիրություն անցկացնել:

Իսրայելը կարող էր մեկ տասնամյակ հեռու մնալ այնպիսի իրավիճակից, որտեղ Իրանն ունի միջուկային զենք և ռազմաբազաներ Սիրիայում և կարող էր նույնիսկ միջուկային զենք տեղավորել Սիրիայում՝ Իսրայելի սահմանից ընդամենը մի քանի մղոն հեռավորության վրա:

Իսրայելի ռազմական թղթակիցների դեկան Ֆիշմանը գրում է. «Եթե Իսրայելի դիվանագիտական քայլը չի կարողանում պտուղ բերել, մենք (Իսրայելը) իրանցիների հետ գնում ենք հակամարտության»: Այդ եզրակացությունը և Իրանի գործողությունները, որոնք մեծացնում են դրա հնարավորությունը, պետք է պատշաճ ուշադրության արժանանա Թրամփի վարչակազմի պաշտոնյաների կողմից, քանի որ նրանք մտադիր են նոր քաղաքականություն վարելու Մերձավոր Արևելքում գերակայության համար Իրանի ակտիվության դեմ»,- նշվում է հոդվածում: