Կդառնա՞նք Իսրայել, թե՞ չենք էլ ուզում

Վերջերս գործի բերումով նյութեր կարդացի Դեյր-Յասինում տեղի ունեցած ջարդերի մասին: Նյութի ուսումնասիրությունը հանգեցրեց մտքին, որ չափազանց շատ են նմանությունները հայերի ու հրեաների ճակատագրի:

Մի կողմ թողնենք հազարամյա պատմության ընթացքում երկու ժողովուրդների գլխով անցածն ու դարձածը: Կենտրոնանանք բացառապես անցած պետականաշինության ճանապարհի վրա: Իսրայելն էլ իր ծննդյան պահին շրջափակման մեջ էր, պատերազմում էր բոլոր հարևանների դեմ և այդ պատերազմում ապավինում էր հիմնականում իր սփյուռքի նյութական ու քաղաքական օժանդակությանը: Եվ նա հաղթեց: Ճիշտ այնպես, ինչեպս 90-ականների Հայաստանը, գտնվելով շրջափակման մեջ, հաղթեց պարտադրված պատերազմում:

Իսրայել պետության ստեղծումից արդեն 70 տարի է անցել, և մենք մեծ հաշվով չիմանալով ոչինչ այդ երկրի ու նրա անցած ճանապարհի մասին, մի տեսակ նախանձով ենք նայում նրա ունեցած հաջողություններին: Ստեղծված լինելով չոր կլիմայական պայմաններ ունեցող մի սահմանփակ տարածքի վրա՝ հրեական պետությունն այսօր արդեն ձգտում է պարենային ինքնաբավության, հրաշքներ է գործում առողջապահության ոլորտում, դարձել է  առաջատար տեխնոլոգիաների խոշոր արտահանող: Եվ սա այն դեպքում, որ անցած 70 տարիների ողջ ընթացքում գերթե չի դադարել պատերազմել:

Այս հաջողությանը հասնելու հայերիս (ու ոչ միայն հայերի) բացատրությունը մեկն է. Ամերիկան է օգնել: Բայց սա չափազանց մակերեսային ու պարզունակ է: Իրականում հաջողությունը Իսրայելի պետության էլիտայի և առաջին հերթին քաղաքական ղեկավարության հետևողական ու նպատակասլաց ջանքերի արդյունքն է: Ազգային պետություն կերտելու ջանքերի: Ազգային պետություն, որտեղ հրեա ժողովուրդն այլևս իրեն կզգա անվտանգ և չի ունենա ազգային ինքնադրսևորման որևէ սահմանափակում:

Այդ ուղին հարթ չի եղել: Իսրայելի ստեղծման առաջին իսկ օրերից երկիրն ու հասարակությունը տրոհված են եղել ամենատարբեր կաստայական, կլանային ու գաղափարախոսական խմբակցությունների: Բայց Բեն-Գուրիոնին ու նրա հաջորդներին հաջողվել է հաղթահարել այդ մարտահարվերները: Ըստ որում՝ հաջողվել է մի բանի՝ ողջամիտ ու իրատեսական տեսլական ունենալու և դրան նվիրված լինելու շնորհիվ:

Նախանձելի է անշուշտ Իսրայելի հաջողությունը, և բնականաբար՝ ուսանելի: Մենք ևս նման հաջողություն ունենալու շանսեր ունենք: Բայց սկզբի համար անհրաժեշտ է պատասխանել մեկ հարցի՝ պետությունն է մարդու համար, թե՝ մարդը պետության:

Անկախ Հայաստանն արդեն 25 տարեկան է, բայց այս հարցի պատասխանը դեռ տրված չէ: