Հոկտեմբերի 2-ին հանրապետության մի շարք համայնքներում կայացած ՏԻՄ ընտրությունների արդյունքների, ինչպես նաև դրանց հետ ուղղակի կամ անուղղակի առնչող քաղաքական հարցերի վերաբերյալ մեկնաբանություններ է ներկայացրել «Կովկաս» ինստիտուտի տնօրեն, քաղաքագետ Ալեքսանդր Իսկանդարյանը։
–Այս ընտրությունները, մասնավորապես` Գյումրիում և Վանաձորում կայացած ընտրական գործընթացները, դիտարկվում էին որպես գալիք խորհրդարանական ընտրություններում հնարավոր ձևավորվելիք ներքաղաքական խճանկարի յուրօրինակ «լակմուսի թուղթ»: Այս համատեքստում ինչպե՞ս կմենաբանեք այն փաստը, որ, չնայած Գյումրիում և Վանաձորում առկա ընդդիմադիր կողմորոշում ունեցող, բավական կայուն ընտրազանգվածի առկայության, ընդդիմադիր այնպիսի ուժեր, ինչպիսիք են ՀԱԿ–ը և «Քաղաքացիական պայմանագիր»-ը բացարձակ անհաջողության մատնվեցին:
-Ընդդիմադիր տրամադրությունները այստեղ, և երկրում՝ առհասարակ, իրոք բավական ուժեղ են: Սակայն հարկ է նշել, որ քաղաքական համակարգի լեգիտիմությունը բավական ցածր է, և մարդիկ շատ հաճախ քվեարկում են ոչ թե ինչ-որ բանի կողմ, այլ՝ դեմ: Հարկ է, այդուամենայնիվ, շեշտել, որ ցածր է ոչ թե ինչ-որ առանձին քաղաքական, այդ թվում իշխանական ուժի` այլ ընդհանուր քաղաքական համակարգի լեգիտիմությունը: Դա վերաբերում է նաև ընդդիմադիր կուսակցություններին: Բոլորովին պատահական չէ, որ քաղաքացիական հասարակության` շատ հաճախ նաև սոցիալական ցանցերով կազմակերպված միջոցառումներն ու հանրահավաքները ավելի շատ մարդկանց են հավաքում, քան քաղաքական ուժերի կողմից կազմակերպված հանրահավաքները: Ձեր կողմից առաջ քաշված հարցադրումը հենց նման լեգիտիմության բացակայության արդյունքն է: Մարդիկ ոչ թե միայն իշխանություններին չեն վստահում, մարդիկ առհասարակ չեն վստահում բոլոր քաղաքական գործիչներին: Երբ մարդիկ քվեարկում են ինչ-որ բանի դեմ, այլ ոչ թե կողմ, ապա արդյունքները կարող են բավական անսպասելի, ես կասեի, պատահական բնույթ կրել: Քաղաքական համակարգի նկատմամբ առկա հակակրանքը հաղթահարելը բավական դժվար գործ է, այդ թվում նաև ընդդիմության համար:
–Սակայն փաստ է նաև այն, որ բոլոր ընդդիմադիր ուժերը, օրինակ` Գյումրիում ստացել են ընտրողների ձայների շուրջ 60, իսկ Վանաձորում`56 տոկոսը: Ձեր կարծիքով ինչո՞ւ ընդդիմությունը այս անգամ ևս գնաց ոչ թե միավորման և նշանակալի արդյունք գրանցելու, այլ ընդիմադիր ընտրազանգվածի ձայների «փոշիացման» ճանապարհով:
–Ես կարծում եմ, որ ընդդիմության միավորումը եթե ոչ անհնարին, ապա չափազանց բարդ գործընթաց է: Եթե իրականում գոյություն ունենային ինչ-որ ընդդիմադիր ուժի իշխանության գալու իրական հեռանկարներ, եթե նրանք իրենց մեջ զգային այդ ներուժը, ապա միայն այդ պարագայում հանդես կգային իշխանության իրական ընդդիմախոսների դերում և ի հայտ կգար միավորման անհրաժեշտությունը: Սակայն այն պատճառով, որ առկա ընդդիմադիր ուժերից և ոչ մեկը իրականում չունի և չի էլ հավատում նման հեռանկարի, հիմնական մրցակցի դերում հանդես է գալիս ոչ թե իշխանությունը, այլ մյուս ընդդիմադիր ուժերը: Նրանք մրցակցում են ոչ թե ՀՀԿ-ի, այն է` իշխանության գալու համար, այլ իրար հետ: Միթե՞ դուք կարծում եք, որ նրանից ինչ-որ մեկը երազում է Վանաձորում գալ իշխանության և զբաղվել ասֆալտապատմամբ, գալ Երևան և, պոկելով ամեն մի դրամը, գծանշել ճանապարհները: Ոչ իհարկե: Իրականում սա մի քաղաքական գործողություն է, երբ ընդդիմադիր ուժերը բոլոր մակարդակի ընտրությունները դիտարկում են որպես «ճիշտ ընդդիմադիրի» դերում հանդես գալու յուրօրինակ միջոց: Հենց այս համակարգի մեջ ներդրված է միմյանց հետ մրցակցությունը: Հետևաբար ընդդիմության միավորումը այս պայմաններում չափազանց բարդ գործընթաց է:
–Ինչպես կմեկնաբանեք այն, որ չնայած տարատեսակ մեկնաբանությունների, ընտրություններում բավական լավ արդյունք է գրանցել «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցությունը: Գյումրիում նրանք առհասարակ զբաղեցրել են երկրորդ հորիզոնականը:
–Այս քաղաքական ուժը ունի որոշակի կայուն քաղաքական ռեսուրս: Ոչ այդքան վաղ անցյալում` մոտ երեք տարի առաջ, ԲՀԿ-ն առնվազն համարվում էր լուրջ քաղաքական ուժ: Բացի դրանից ԲՀԿ-ն, ի տարբերություն այլ քաղաքական ուժերի, չի գործում գաղափարական մեթոդներով: Այնպես չէ, որ նրանք առաջ են քաշում այնպիսի գաղափարախոսություն, որը կարող է հաղթանակ բերել: Այստեղ հաջողություն գրանցելուն ուղղված բոլորովին այլ մեթոդներ են կիրառվում: Եվ նրանք, ըստ երևույթին, բավական արդյունավետ են գործում:
–Համաձայնեք, որ բացարձակապես անակնկալ էր «անվանափոխված» ՕԵԿ–ի` «Հայկական վերածնունդ» կուսակցության գրանցված` բավական պատկառելի արդյունքները: Սկսած 2008 թ.-ից մենք պարբերաբար լսում ենք այս քաղաքական ուժի «մահվան» վերաբերյալ տարաբնույթ մեկնաբանություններ:
–Իմ խորին համոզմամբ բոլոր քաղաքական ուժերն են «մահացել»: Ինչ վերաբերում է այս քաղաքական ուժին, ապա նրանք որոշակի «ռեբրենդինգ» են իրականացրել, սակայն այստեղ դա չէ էականը: Երբ քաղաքական համակարգը ավերակների է վերածվում, կարող են գործել, այսպես կոչված, պատահական քվեարկության մեխանիզմները: Դա մարդկային և նյութական ռեսուրսներն են, որոշակի հասարակական լարվածությունը և այլն: Ձևավորված և ուժեղ քաղաքական ուժերի բացակայության պայմաններում ընտրությունները կարող են ունենալ նման արդյունքներ: Մեր իրականության համար դա ամենևին նորություն չէ: Հայաստանում անցկացվող բոլոր ընտրությունների ժամանակ նման կերպ «բացահայտվում է» ինչ–որ նոր քաղաքական ուժ: Ես դա անվանում եմ «Արկադի Վարդանյանի ֆենոմեն»: Դա հենց տեղի է ունենում համակարգի անկայունության պայմաններում, երբ մարդիկ ուղղակի չգիտեն հանուն ինչի քվեարկել:
–Ի՞նչ կասեք իշխանությունների գրանցած արդյունքի մասին: Արդյո՞ք այստեղ որոշիչ դերակատարում ունեցավ առկա վարչական ռեսուրսը:
–Իհարկե վարչական ռեսուրսները օգտագործվել են: Առհասարակ, բոլոր քաղաքական ուժերը կիրառում են իրենց տրամադրության տակ եղած ռեսուրսները: Տարբեր քաղաքական ուժերի մոտ դրանք տարբեր են: Այս առումով իշխանական կուսակցությունը ունի բավական պատկառելի ռեսուրսներ, որոնք այն օգտագործում է այն պարզ պատճառով, որ հանդիսանում է իշխանական կուսակցություն: