Հոգու խորքում հումանիստ եմ

Մյունխենի համաժողովում վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հղում արեց Ադրբեջանի նախկին նախագահ Այազ Մութալիբովի հարցազրույցին, որտեղ վերջինս Խոջալույում տեղի ունեցած իրադարձությունների պատասխանատվությունը դրել էր Ադրբեջանի ընդդիմության վրա։ Ստորև թարգմանաբար ներկայացնում ենք հարցազրույցի ամբողջական տեքստը։

Չեխոսլովակյան լրագրող Դանա Մազալովան Անդրկովկասի հիմնախնդիրներով զբաղվում է արդեն 10 տարի։ Իր հրաժարականից մեկ ամիս անց Այազ Մութալիբովը միայն նրան է բացառիկ հարցազրույց տվել։ Նա էլ իր հերթին այն առաջարկել է «Նեզավիսիմայա գազետա»-ին։

-Ինչպե՞ս եք Ձեզ զգում։

-Հիմա լավ, թեև նստաշրջանից հետո սկզբնական շրջանում ասում էին, որ լավ չեմ։

-Ո՞րն էր ձեր հրաժարականի պատճառը։

-Իմ հրաժարականը պարտադրված է, ես նույնիսկ չէի էլ մտածում այդ մասին, բայց հասկանալով, որ ամենն ըստ անհրաժեշտության գծված է, ու աջերն ու ձախերը միավորվել են նախագահի դեմ՝ որոշեցի չգնալ դիմակայության՝ թեև դրա համար ունեի օրինական հնարավորություններ (աշխարհն էլ կսատարեր, քանի որ ես սահմանադրական նախագահ էի՝ ընտրված համաժողովրդական քվեարկությամբ)։

Ինձ թվում է, որ այդպիսով մենք վնասեցինք Ադրբեջանի իմիջին, թեև ցույց տվեցինք, որ կտրուկ տարբերվում ենք Վրաստանից։ Այո, նախագահի շրջապատում, ինչպես ցանկացած «արքայական շքախմբում», բազմաթիվ խարդավանքներ կային: Բայց իմ խնդիրն էր ցույց տալ իշխանության լեգիտիմությունը, Ադրբեջանին միջազգային հանրություն դուրս բերել։ Արևմուտքի տրամադրվածությունը տեղի ունեցածի օգտին չէ։ Այժմ Ադրբեջանում չկա ընդունված անհատ, մինչդեռ վերջին մեկուկես տարվա ընթացքում, թող համեստ չհնչի, բայց միջազգային ասպարեզում իմ ջանքերի շնորհիվ ձևավորվել էր նկատելի քաղաքական ընկալում։ Իսկ այսօր գալիս են ինձ մոտ ու հարցնում, թե այստեղ ում հետ գործ բռնեն։ Իսկ ես չգիտեմ, թե ում գլխում ինչ կա։ Ես հստակ կառուցած ծրագիր ունեի, իսկ իրենք ի՞նչ ունեն։ Մինչդեռ իմ ընդդիմախոսներն այս գործոնն էական չեն համարում։ Նրանք խաղարկում էին դա, որ ինձ ծնկի բերեն։ 

Ես հասկանում էի այն աշխարհաքաղաքական իրավիճակը, որում Ադրբեջանն է այսօր, գիտեի մեր տեղը նախկին Միությունում, գիտեի ԱՊՀ-ում եղած խնդիրները։ Ես հանդես էի գալիս անկախության իրացման կառուցողական ու հետևողական դիրքերից, որը չի տրվում միանգամից, ակնթարթորեն։ Որպես քաղաքական գործիչ ու տնտեսագետ՝ ես միշտ համարել եմ, որ եթե կտրուկ գործես ու հաշվի չառնես կյանքի իրողությունները, թե ժողովրդավարությունը, թե անկախությունը, որին հասել ենք, կարող են փլուզվել։ Ցավոք, Ադրբեջանի Ժողովրդական Ճակատը (ԱԺՃ) այլ խնդիր էր դրել։ Նրանք համարում էին, որ Համագործակցությունում մեր մասնակցությունը բացարձակապես պետք չի, ինչպես նաև պետք չի մասնակցությունը Զինված ուժերի միավորված հրամանատարությունում։ Սա լրջագույն սխալ էր, ինչը մի շարք ուժերի թույլ տվեց օգտվել Ադրբեջանի այդ դիրքորոշումից ու խորացնել իրավիճակը։ Մենք առայժմ Ուկրաինան չենք, ու բոլոր դեպքերում չարժե համեմատվել նրա հետ։ Եկեք համեմատվենք Վրաստանի, Մոլդովայի հետ։ Եթե ես չգնայի Ալմա-Աթա (որտեղ, իմիջիայլոց, ինձ ոչ ոք չէր սպասում) և այնտեղ փաստաթղթեր չստորագրեի , Ադրբեջանի ճանաչման գործընթացը կձգձգվեր ու մեզ մոտ տեղի կունենար այն, ինչ տեղի ունեցավ հարևան Վրաստանում։

Ես փորձում էի հավասարակշռել աջերի ու ձախերի շահերը, իսկ հիմա կոմունիստական վարչակարգին փոխարինելու է գալիս ԱԺՃ վարչակարգը։ Դա վարչակարգ է։ Դա ժողովրդավարություն չէ։

Ես ի սկզբանե չէի ընդունում այդ բառը՝ «ճակատ»։ Ճակատ ո՞ւմ դեմ։ Դա Գորբաչովի կամ նրա գաղափարախոսների հայտնագործությունն էր։ Իր ծայրահեղականությամբ, իր ձևով, իր կառուցվածքով դա կոմունիստական, բոլշևիստական շարժում է։ Նրանք հենակետային բջիջներ ունեն, ֆունկցիոներներ ունեն, ոչ մի նոր բան չեն հնարել, բացի անվանումից։ ԱԺՃ-ն դարձավ ամենաիսկական սուպերազգայնամոլական շարժում։

Նստաշրջանի օրը ես վերլուծեցի իշխանության համար ներքաղաքական պայքարում մեր թույլ տված սխալները։ Ես առաջարկեցի փոխզիջում՝ Ադրբեջանում առկա ստատուս-քվոյի շրջանակներում կոալիցիոն կառավարություն։ Կուսակցությունների մասին օրենք ընդունելով, քաղաքական պայքարի համար հավասար պայմաններ ապահովելով՝ մենք կարող էինք լուծարել հին խորհրդարանն ու ձևավորել նորը։ Եվ այն կուսակցությունը, որին կհաջողվեր մեծամասնություն ստանալ, կկարողանար ժողովրդի վստահության կառավարություն ձևավորել։

-Ինչո՞ւ նրանք չգնացին այդ քայլին։

-Չգիտեմ։ Ենթադրում եմ, որ վախենում էին՝ ժողովրդի ձայների մեծամասնությունը չեն ստանա։ Դրա համար էլ ընտրեցին ռումինականին նմանվող հեղափոխական տարբերակը՝ նախագահին տապալելով եկան իշխանության, ձեռք գցեցին առանցքային պաշտոններն ու լռեցրին ընդդիմադիրներին։

-Եթե չլիներ Ղարաբաղը, այստեղ հնարավո՞ր էր վրացական տարբերակը։

-Ոչ։ Այնտեղ ևս չէր լինի, եթե չլիներ Օսեթիան։ Դա հասարակության մեջ լարվածություն, բարոյական դեպրեսիա առաջացնող դետոնացվող սարք է, որը ինչ-որ մի անցք պետք է գտնի։ Շներին բաց են թողնում զոհի վրա… Իսկ ո՞վ է զոհը։ Իշխանությունը, նախագահը։

-Բայց մյուս կողմից էլ պատերազմը շեղում է ուշադրությունը ներքաղաքական իրավիճակից…

-Այս երկու տարիների ընթացքում ես այն քչերից էի, որ անկեղծորեն չէի ցանկանում պատերազմ, որը պետք չէր ոչ մեզ, ոչ էլ հայերին։ Ես ասում էի՝ մենք ինքնուրույն զարգանալու ուղին ենք ընտրել, մեզ պետք է տնտեսությամբ զբաղվել։ Ի՞նչ ենք անում։ Ժողովրդի փողերը քամուն ենք տալիս, ունեզրկում ենք ինքներս մեզ ու հնարավոր է հասնենք մի կետի, երբ կրկին ընչազուրկ կդառնանք։ Ու այդ ժամանակ ինչ-որ երրորդ անձ կհայտնվի ու կհայտարարի՝ «Ես կփրկեմ ձեզ»։

-Որոշ դիտորդներ համարում են, որ ձեր հրաժարականից հետո ղարաբաղյան հակամարտությունը կսկսի օգտագործվել Ադրբեջանում ներքաղաքական պայքարի համար ու այլևս հնարավոր չի լինի կանգնել։

-Այդ մտահոգությունները տեղին են։ ԱԺՃ-ն մեզ մեղադրում էր, որ մենք չկարողացանք լուծել ղարաբաղյան հարցը։ Հիմա նրանք ստիպված են ժողովրդին երաշխիքներ տալ, ինչը չեն կարող անել։ Երկու ուղի կա. կամ ավելի վճռական գործողություններ (քանզի ինձ մեղադրում էին անվճռականության մեջ), կամ էլ փոխզիջում։

-ԱՊՀ-ի միջոցո՞վ։

-Այո։ Նրանք բացառում են ԱՊՀ-ն։ բացառում են փոխզիջումները։ Նրանք դեմ են եղած սահմաններում ինքնավար մարզի վերականգնմանը։ Մնում է մի ճանապարհ՝ կռվել մինչև հաղթական ավարտ։ Բայց ես միշտ ասել եմ՝ աշխարհը նման բան թույլ չի տա, քանզի ղարաբաղյան հիմնախնդիրն արդեն դուրս է եկել Հայաստանի ու Ադրբեջանի սահմաններից։ Մենք, վերցնելով պատասխանատվություն, մտել ենք ՄԱԿ ու ԵԱՀԽ, Հայաստանը՝ նույնպես։

Ենթադրենք՝ ընդդիմությունը որոշում է վերականգնել ստատուս-քվոն։ Այդ դեպքում ինքն իրեն արժեզրկում է ու պետք է ժողովրդին բացատրի, թե ինչու էր այդ հարցում խոչընդոտում նախագահ Մութալիբովին։ Իրենք իրենց անկյուն են մղել, ու ուրիշ ոչինչ չի մնում, բացի կրակահերթ բացելը։ Ենթադրենք նրանք մոբիլիզացնում են մեր բոլոր ուժերը։ Դա արդեն կարող է վերածվել մեծ պատերազմի, ու ո՞վ կհաղթի՝ պարզ չէ։ Թեև այստեղ արդեն ոչ ոք կռվել չի ուզում։

Եթե մեզ հաջողվի պատերազմում հաղթել Լեռնային Ղարաբաղին, մենք նոր Ղարաբաղ կստանանք Նախիջևանում։ Երբ ես 90 թվականին եղա այնտեղ, խոսել եմ նախիջևանցիների հետ՝ եղբայրներ, մի լսեք, թե ինչ են խոսում Բաքվում։ Բաքուն Հայաստանից հեռու է, իսկ դուք պետք է այլ քաղաքականություն վարեք։

-Այժմ ղարաբաղյան հակամարտությունը հասել է մի արյունոտ փուլի, երբ կանգնեցնելն այլևս դժվար է։ Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչ զարգացում այն կունենա, եթե հաշվենք երրորդ կողմերի՝ Թուրքիայի, Իրանի, Ռուսաստանի շահերը։

-Հիմա բոլորը փորձում են կպչել այդ հակամարտությանն ու նախաձեռնություն են ցուցաբերում՝ ելնելով իրենց հավակնություններից։ Թուրքիան ու Իրանը մրցակցում են Ադրբեջանի վրա ազդեցության համար։ Ռուսաստանը, ցավոք, չի շեղվել այն ուղուց, որ կար Գորբաչովի օրոք։ Ես ենթադրում էի, որ Ռուսաստանում իշխանության գալով՝ դեմոկրատները հակամարտությունը հաղթահարելու համար կօգտագործեն իրենց ողջ ներուժը՝ չթողնելով այն կողմերի վրա։

Իսկ հիմա ի՞նչ կարող է լինել։ Մերոնք հույս ունեն, որ Թուրքիան ինչ-որ բանով կօգնի։ Բայց նա ելնելով իր քաղաքական նպատակներից՝ հանուն Ադրբեջանի չի խառնվի հակամարտությանը։ Նման ծրագրեր նա չունի։ Թուրքիան էլ միայնակ չէ ու դաշնակցային համակարգի մեջ է։ Այնտեղ գլխավոր վեկտոր կա, կան տնետսական կապեր, որոնք ստիպված է պահպանել։ Ես զգուշացնում էի, որ ղարաբաղյան հակամարտության զարգացումը կարող է իշխանության դեմ ուղղված ժողովրդական հուզումների պատճառ դառնալ հենց Թուրքիայում։ Ցավոք, այդպես էլ եղավ. հուզումներ Անկարայում, Ստամբուլում, որտեղ ևս հրաժարականի պահանջ են ներկայացնում։ Դեմիրելը հայտարարեց, որ կարող է հաշվի չառնել միջամտություն պահանջող ժողովրդի կարծիքը։ Իսկ ի՞նչ է դա նշանակում XX  դարում։

Մենք այդպես չէ, որ պետք է առաջ ընթանայինք։ Մենք մեր անկախության ճանապարհին առաջ ենք գնացել, անդամակցել ենք ՄԱԿ-ին։ Հաջորդ փուլը լավ տնտեսական ծրագիրն է, սեփականաշնորհումը։ Մնացածը կհարթվի։ Ներքին խնդիրները երկրորդական են։ Բայց իմ այս հայեցակարգը ձեռնտու չէր, քանի որ ճիշտ էր, ու ժողովրդական զանգվածներն ընդունում էին այն։ Այդ դեպքում ո՞ւր մնաց հանուն իշխանության պայքարը։ Նրանց պետք էր կամ ամեն ինչ, կամ ոչինչ։

-Լեռնային Ղարաբաղի դեպքում ինչպե՞ս եք վերաբերում ազգային հակամարտությունը հարավսլավական տարբերակով լուծելուն. հանրապետություններն անկախություն են ստանում ի հեճուկս սահմանների անձեռնմխելիության սկզբունքի։

-Դա դանդաղ գործողության ական է, որ անընդհատ կգործի։ Դա ընդունված նորմերի խախտում է, ու իրեն նվաստացած համարող կողմը երբեք դա չի ների։ Իսկ ստեղծված լարվածությունն ով ասես, կարող է օգտագործել։

Ղարաբաղյան մոդելը կարող է օգտագործվել ցանկացած տարածաշրջանում։ Ղարաբաղի փորձի առաջին միջազգային կիրառությունը տեղ է գտել Կոսովոյում։ Այժմ այդ մոդելը որոշ ուժերի կողմից փորձարկվում է Ղրիմում, որը թե Ռուսաստանը, թե Ուկրաինան համարում են իրենց պատմական տարածքը։

-Դուք Տեր-Պետրոսյանի հետ միմյանց մոտ ինչ-ոչ որակներ արժևորե՞լ եք։

-Նա ընդունում էր իմ մտավորական լինելը։ Ես էլ հասկանում ու ընդունում էի իր մտավորական լինելը, իր քաղաքական էությունը։ Շատերը կարծում էին, թե մենք շփումներ չունենք։ Ոչ՝ ունեինք։ Բայց ես միշտ ձգտել եմ նրան, որ գտնենք շահերի հատման կետ, որից արդեն կարող էինք շարժվել առաջ։ Ես միշտ առաջարկել եմ միասին, առանց երրորդ կողմի, կառավարել իրավիճակն ու խաղաղություն ապահովել։ Այդ դեպքում երկուսս էլ կմնայինք մեր ժողովուրդների պատմության մեջ։

-Ղարաբաղի համար ի՞նչ կարող է անել միջազգային հանրությունը։ Այստեղ հանձնաժողովներ են գալիս, դիտորդներ են գալիս…

-Միջազգային հանձնաժողովները պետք է վերականգնեն ստատուս-քվոն, իրավիճակը բերեն ելման կետին։ Այժմ մեր խորհրդարանի որոշմամբ ինքնավարություն չկա։ Նրանք իրենց հերթին ձևավորել են ԼՂՀ, ինչի հետ բնականաբար չի կարելի համաձայնել, քանի որ դա Ադրբեջանի կազմից դուրս է։ Փոխզիջման հասնելու համար Հայաստանն, անկախ դրանց իրավական հիմքերից, Լեռնային Ղարաբաղի միավորման մասին բոլոր որոշումները պետք է պաշտոնապես չեղյալ հայտարարի։ Մեր խորհրդարանն էլ պետք է վերացնի ինքնավարությունը վերացնելու մասին հակասահմանադրական (առայժմ նոր սահմանադրությունը չկա) որոշումը և վերականգնի այն նախկին սահմաններում։ Դրանից հետո Լեռնային Ղարաբաղի երկու համայնքները՝ հայերն ու ադրբեջանցիները, բանակցություններ կվարեն։

-Այժմ, երբ արդեն Միությունը չկա, ի՞նչ եք կարծում՝ հակամարտության մեջ ի՞նչ դեր պետք է ունենան ԱՊՀ զորքերը։ Մի կողմից խոսվում է հակամարտությունը կանգնեցնելու ձգտման մասին։ Բայց մյուս կողմից էլ, օրինակ, ադրբեջանցիներին հաջողվեց «գրավել» պատերազմի համար նախատեսված Անդրկովկասյան ռազմական օկրուգի Աղդամում տեղակայված զինապահեստը, որտեղ հսկողության համակարգն այնպիսին էր, որ միայն գեներալները գիտեին։

-Նույնիսկ ես չգիտեի, որ պահեստը վերցրել են ու թալանել։ Բայց ինչպե՞ս կարող էին հայերը 150 կրականետ գողանալ։ Կազմալուծում է, հասկանում եք՝ կազմալուծում։ Լուռ համաձայնություն… Ես միշտ դա այլանդակություն եմ որակել։ Երբ ինձնից պահանջում էին ազգային զինված ուժեր ստեղծել, ես հասկանում էի, որ ցանկությունն ու հնարավորությունները բացարձակապես տարբեր բաներ են։ Մենք չունենք զենք ձեռք բերելու օրինական աղբյուրներ։ Դեռ հոկտեմբերին ես այդ հարցով պաշտոնապես դիմեցի Շապոշնիկովին ու Գորբաչովին․«մենք ցանկանում ենք 20 հազար մարդ ծավալով սեփական զինված ուժեր ձևավորել։ Ինքնապաշտպանության ազգային ուժերին օրինական եղանակով զենք հատկացնելով՝ մենք կխափանենք խորհրդային բանակից տարերային ձևով գողանալու հնարավորությունը, ինչպես եղավ 1990 թվականին Հայաստանում»։ Ես ասացի՝ եթե ձեզ անհանգստացնում է Հայաստանի արձագանքը, նույնքան էլ իրենց տվեք։ Համաշխարհային պրակտիկայում գոյություն ունի սկզբունք. կամ երկու պետությունները չեզոքության մասին պայմանագիր են կնքում, կամ էլ նրանց միջև ռազմական հավասարակշռություն է հաստատվում։ Իսկ մեզ մոտ հավասարակշռություն չկա, ուրեմն՝ դուք եք մեզ դրդում զորամասերի թալանի։ Ես կանխագուշակում էի դա։

Մի կողմից բոլոր հանրապետություններում բանակը պահպանելու հսկայական ցանկությունն էր, մյուս կողմից՝ անկախության հռչակումից հետո բանակի դեմ եղած տրամադրությունները։ Քանի որ կա անկախություն, նշանակում է՝ պետք է լինի անկախ բանակ։ Մենք միշտ էլ կարող էինք պայմանավորվել դրա կարգավիճակի շուրջ, մտածել իրավասությունները, ագրեսիայի դեպքում պետությանը ձայնի իրավունք տվող կրկնակի ենթակայությունը։ Սա ևս չարվեց։

-Չե՞ք կարծում, որ Մինսկում ԱՊՀ Միավորված զինված ուժերի մասին համաձայնագիրը չստորագրելով սխալ արեցիք։

-Կարծում եմ։ Որպես նախագահ ես այդ իրավունքից պետք է օգտվեի։

-Ի՞նչ եք մտածում Խոջալիում տեղի ունեցած իրադարձությունների մասին, որից հետո դուք հրաժարական տվեցիք։ Խոջալեցիների դիակները հայտնաբերվել էին Աղդամի մոտակայքում։ Ինչ-որ մեկը կրակել էր մարդկանց ոտքերին, որպեսզի նրանք չկարողանան փախչել։ Հետո սպանել էին կացնով։ Իմ գործընկերները փետրվարի 29-ին նկարահանել էին նրանց։ Մարտի 2-ին՝ նոր նկարահանումների ժամանակ, դիակները ենթարկվել էին դիակապտության։ Ինչ-որ տարօրինակ խաղ է…

-Ինչպես ասում են փրկված խոջալեցիները, այդ ամենը կազմակերպված էր, որպեսզի իմ հրաժարականի առիթ լիներ։ Նախագահի հեղինակազրկման ուղղությամբ ինչ-որ ուժ է գործել։ Չեմ կարծում, որ հայերը, հստակ ու լավ հասկանալով նման իրավիճակները, ադրբեջանցիներին թույլ կտային իրենց ֆաշիստական գործողությունները վկայող փաստաթղթեր ունենալ։ Պետք է ենթադրել, որ ինչ-որ մեկը շահագրգռված էր, որպեսզի հետագայում այդ կադրերը ցուցադրեին Գերագույն խորհրդի նիստում ու կենտրոնանային իմ անձի վրա։

Եթե հայտարարեմ, որ դա ադրբեջանական ընդդիմության մեղքն է, կասեն, թե ես անվանարկում եմ իրենց։ Բայց դատողությունների ընդհանուր ֆոնն այնպիսին է, որ միջանցք, որով մարդիկ կարող էին դուրս գալ, հայերն, այնուամենայնիվ, թողել էին։ Այդ դեպքում նրանց ինչի՞ն էր կրակելը։ Առավել ևս Աղդամին հարակից տարածքում, որտեղ այդ ժամանակ բավականաչափ ուժ կար, որպեսզի դուրս գար ու օգներ մարդկանց։ Կամ էլ՝ պարզապես պայմանավորվեր, որ մարդիկ հեռանան։ Այդ պրակտիկան միշտ է եղել։

Ինձ միշտ ասում էին, որ խոջալեցիները դիմանում են, նրանց պետք է օգնել զենքով, մարդկանցով, սնունդով։ Ես հանձնարարեցի ուղղաթիռներով դա կազմակերպել։ Բայց ինչպես ինձ բացատրեցին, օդաչուները հրաժարվել էին թռչելուց, քանի որ չունեին ստինգերներից խուսափելու անհրաժեշտ սարքավորումներ։ Այդպես համարյա մի շաբաթ անցավ։ Այնտեղ տեղակայված էր Աղդամի խմբավորումը, որը պարտավոր էր ամեն պահի հետևել իրադարձությունների զարգացմանը։ Հենց տեխնիկան շրջապատեր Խոջալին, պետք էր բնակչությանը տարհանել։ Ավելի վաղ ես նման հանձնարարություն տվել էի Շուշիի համար. Տղամարդկանց թողնել, կանանց ու երեխաներին դուրս բերել։ Սա ևս պատերազմի օրենք է՝ նրանց պետք է փրկել։ Իմ վարքը օբյեկտիվ էր ու միանշանակ, ես նման հանձնարարություններ տվել եմ, իսկ թե ինչու Խոջալիում չի կատարվել, ինձ համար անհասկանալի է։

Ես, ի դեպ, այդ ընթացքում մի քանի անգամ խոսել եմ ԼՂՀ ԳԽ նախագահ Մկրտչյանի հետ. «Հազարավոր մարդիկ եք սպանել, հնարավորություն տվեք դիակները դուրս բերենք»։ Բայց նա պատասխանեց, որ ոչ մի դիակ չպետք է լինի, իրենց մոտ մեր մարդկանցից կան, ու չնայած որ սնունդը չի հերիքում նրանց կերակրում են, և պատրաստ են իրենց պատանդների դիմաց ազատ արձակել։

-Սպանվածների մասին ձեզ ե՞րբ հայտնեցին։

-Հաջորդ օրն այն բանից հետո, որ հաղորդել էին, որ Խոջալուում ընդամենը մի քանի սպանված է։ Տեղեկությունը եկավ ներքին գործերի նախարարից։

-Ո՞վ էր պատասխանատու այդ տեղեկության համար։

-Անձամբ նախարարը։ Այդ ժամանակ պաշտպանության նախարարությանը կից մամուլի ծառայություն էր ստեղծվել։ Ուղղաթիռի հետ կապված պատմությունից հետո մենք պայմանավորվեցինք, որ ոչ ոք չճշտված տեղեկություն չի տա։

-Արդյո՞ք դուք վարչապետ Հասան Հասանովին պատասխանատու համարում եք։

-Կառավարության ղեկավարն, իհարկե, ամեն ինչի համար է պատասխանատու, բայց նա խուսափում է՝ ասելով, թե նման հարցերով չի զբաղվում։ Բայց կառավարությունը կառավարություն է։

-Դուք մասնակցելո՞ւ եք հուլիսի 7-ին նշանակված նախագահական նոր ընտրություններին։

-Ես ուզում եմ, որ ինձ հանգիստ թողնեն։ Չեմ ուզում, որ բոլոր ձախողումներն ինձ վրա դնեն, դարձնեն քավության նոխազ, ինչպես որ մեզ մոտ է ընդունված։ Եթե նրանք չպահպանեն նստաշրջանում տված՝ նախագահի անձեռնմխելությունը երաշխավորելու ու նորմալ կյանք ապահովելու խոստումը, ես ստիպված կլինեմ մտնել քաղաքական պայքարի մեջ ու հավաքել իմ մարդկանց։

-Եթե ԱԺՃ-ն կորցնի վստահությունն ու ժողովուրդը պահանջի, որ վերադառնաք, կվերադառնա՞ք։

-Եթե ժողովուրդը խնդրի, կվերադառնամ։ Ես վճռական մարդ եմ, բայց անձնազոհությամբ փորձեցի ցույց տալ, որ գլխավորն իշխանությունը չէ։ Ես ուժերի ծաղկման շրջանում եմ, քաղաքականությունից բավականին լավ գլուխ եմ հանում։ Նորմալ, շփվող մարդ եմ։ Հոգու խորքում ես հումանիստ եմ ու արյան ու վրեժի ծարավ չունեմ։ Այսօր էլ դա պետք չի։

-Այդ հրաժարականը ձեզ ինչ-որ օգուտ բերե՞ց։

-Նախևառաջ՝ այդ տհաճ փաստն իմ մարդկային բնույթը չի փոխել։ Եթե ստացվի, որ նորից ղեկավար դառնամ, ես պետք է ավելի կոշտ լինեմ ու նկատի ունենամ, որ հասարակության առանձին ներկայացուցիչները տակավին ամբողջ ժողովուրդը չեն։

-Շնորհակալություն։

Հրապարակվել է Независимая газета-ի 1992 թվականի ապրիլի 1-ի 64 (235) համարում։
Հարցազրույցը վերցված է Xocali.net կայքից