Կարմիր բլուր

1936 թվականին երկրաբան Ա․ Պ․ Դեմյոխինը Չարբախ գյուղի հարևանությամբ՝ Հրազդանի ափին գտնվող բլրի հարավարևելյան լանջին պատահաբար գտավ մի բազալտե քարի բեկոր, որի վրա պահպանվել էր հինգ տող սեպագիր արձանագրություն։ Պարզվեց, որ արձանագրությունը վերաբերում է մ․ թ․ ա․ VII դարի կեսերին, քանի որ պարզ կարդացվում էր ուրարտական Ռուսայի՝ Արգիշտիի որդու անունը։ Հայտնագործությունից հետոԿ.Գ. Ղաֆադարյանի ղեկավարությամբ կատարվեցին տեղանքի հետախուզական աշխատանքներ և բացահայտվեց, որ բլրի գագաթը և լանջերը ծածկված են հնագույն շինությունների փլված պատերի քարերով և կարմիր հողի առատ շերտով, որն առաջացել էր հում աղյուսի այրված, քանդված պատերից։ Այդ հողի գույնի հետևանքով բլուրն անվանվեց Կարմիր բլուր։

1939-1971 թվականներին կատարված պեղումների արդյունքում, որոնք հիմնականում իրականացվեցին ՀԽՍՀ ԳԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի և Էրմիտաժի միացյալ արշավախմբի ուժերով՝ Բորիս Պիոտրովսկու ընդհանուր ղեկավարությամբ, պարզեցին, որ Կարմիր բլուրն ուրարտական ուշ ժամանակաշրջանին պատկանող (մ․թ․ա․ VII֊VI դդ․) հուշարձան է, որն իրենից ներկայացնում է հզոր ուրարտական ամրոցի և քաղաքի միացյալ համալիր և զբաղեցնում է մոտ 100 հա տարածություն։

1946 թվականին արշավախմբի կողմից հաջողվեց որոշել ամրոցի անունը՝ Թեյշեբաինի։

Պեղումները հսկայական տեղեկություններ տվեցին ուրարտական շրջանի երկրագործության, այգեգործության, գինեգործության ու գարեջրագործության, խեցեգործության, մետաղագործության ու մանածագործության մասին։