Տնտեսագետ Աշոտ Խուրշուդյանն անդրադարձել է «Ջոկեր» ֆիլմի բացասական կողմերին։
Գիտեմ-գիտեմ, լիքը գովասանական տեքստեր կան։ բայց ես քննադատականը կգրեմ։
1/ Խաղի մասին՝ Ֆենիքսի Ջոկերին սխալ է համեմատել մյուս բոլոր Ջոկերների հետ։ Ընդհանրապես, նա Ջոկերը չէր, նա այն փոխվող, բարդ, հակասական կերպարն էր, որը դառնալու է Ջոկեր։ Նա ներքին պայքարն էր, պայքար, որը սոցիալական նորմերի ու մոր ազդեցության տակ, փորձում է տեղավորվել հանրային նորմերի մեջ՝ թեպետ դա իրենը չի։ Ընդհանրապես պսիխոպատի ու սոցիոպատի համար հանրային նորմերը իրենցը չեն։ Այո, այս կերպարը Ֆենիքսը հոյակապ կերտել է։
2/ Ստերեոտիպերի մասին։ Ֆիլմը շատ դժվար է նայել։ Հոլիվուդը ընկել է իր իսկ սարքած ծուղակը՝ ստերեոտիպային կերպարներներն այնքան շատ են, որ դժվար է դիտել ֆիլմը՝ մոռանալով դրանք։ Այս ֆիլմը առավելագույնս կվայելեն նրանք, որոնք չեն տեսել նախկին Ջոկերներին, ինչպես նաև Դե Նիրոյի Տաքսիստի կերպարը։ Պատկերացնում եմ, թե ինչքան դժվար էր նույն Ֆենիքսին ազատվել այս ստերեոտիպերից և կերտել նորը։ Անհնար է այս կերպարը չհամեմատել Դե Նիրոյի տաքսիստի հետ, ու ամբողջ ֆիլմի ընթացքում քեզնից անկախ համեմատություններ ես անում։ Իհարկե, Դե Նիրոյի խաղը ավելի տպավորիչ է, սակայն պատճառը չպիտի փնտրենք Դե Նիրո – Ֆենիքս խաղերի համեմատության մեջ, դա սխալ համեմատություն է։ Ինչուն հաջորդիվ։
3/ Երկրորդական դերերը։ Միջավայրն է դրդում Ֆենիքսի Ջոկերին ազատագրվել ու դառնալ Ջոկեր։ Ֆիլմում կան շատ կապանքներ, որոնք պետք է մեկ առ մեկ քանդվեն։ Ահա երկրորդային դերակատարների հետ այս խաղը շատ կարևոր է, որպեսզի հասկանանք միջավայրը, որը ներազդում է Ջոկերին։ Ու այդ խաղը չկա։ Ֆենիքսը ստիպված է միայնակ խաղալ, ստեղծելով և միջավայրը, և այդ միջավայրում իր ներքին պայքարը։ Միջավայրը կերտված է դեպքերով ու ոչ թե կերպարներով ու խաղով։ Սա Ռեժիսորի ամենամեծ թերացումն է։ Նույնիսկ մոր կերպարը չկա, չկա Ջոկերին ծեծող երիտասարդների կերպարը, չհիշվող կերպարներ են։ Ավելի շուտ կերպարների մասին տեքստն է միայն (սպանված երիտասարդները հարուստ են՝ իմանում ենք հաջորդ օրվա թերթից), չկա խաղը։ Տաքսիստում այդպես չէ։ Ավելին, տաքսիստից վերցված է շաբլոնային որոշ դրվագներ (կնոջ հետ հարաբերությունը, նոթատետրի նկարները (տաքսիստում տանում է կնոթատրոն)), սակայն երկրորդային կերպարները զարգացրած չեն։ Ու սա շատ է խանգարում Ֆենիքսին ու դժվարացնում նրա խաղը։ Միակ դերասանը, որը լիարժեք օգնում է Ֆենիքսին՝ Դե Նիրոն է։ Սակայն նրանց երկխոսությունը տեղի է ունենում արդեն կայացած (կապանքներից ազատված) Ջոկերի հետ։ Զավեշտալի է՝ տաքսիստի Դե Նիրոն ու Ջոկերի Դե Նիրոն 🙂
4/ Ռեժիսուրան։ Պիկասոն ասում էր, «Վատ արտիստները փոխառում են, իսկ լավերը՝ գողանում»։ Թոդ Ֆիլիպսը չի էլ թաքցնում, որ ասենք ֆիլմի վրա մեծ ազդեցություն ունի Սկորսեզեի տաքսիստը։ Ֆիլմն ընդհանրապես շատ է հիշեցնում այս կամ այն ֆիլմեր։ Ֆիլմը շատ լավն է այն տեսակետից, որ ներառում է շատ-շատ թեմաներ, որոնք ժամանակին զարգացրել են ու այսօր մոռացության մատնվել։ Սակայն ինձ թվում է, որ չափից շատ բեռ ու թեմաներ է վերցրել ռեժիսորը ու արդյունքում մի տեսակ կորել է այդ ամենը համադրելու հարմոնիան։ Փրկում է Ֆենիքսի գերզանց խաղը։ Չկա Գոթեմի դիստոպիան միջավայրը՝ աղբ, կեղտ, հանցագործություններ, քաղաքականություն – ահա այս ամենը կերտած է էպիզոդիկ (ուզում էի գրել կոմիքսային։ Ֆիլմի կերպարները կոմիքսային են, սակայն ֆիլմը այդպիսին չէ, ուստի ժանրին համահունչ պետք էր նման միջավայր ստեղծել)։ Քանի որ հիացած չեմ ռեժիսուրայով, ավարտեմ խոսքս դրա գերազանց հատվածի մասին։ Ֆիլմի ավարտը հզոր է։ Իհարկե, այն ինչ արված է նորություն չէ, սակայն այս ֆիլմում նման ավարտը հանդիսատեսի մասին է, ոչ թե Ջոկերի կամ նրան երկրպագող ըմբոստների/հեղափոխականների։ Արդյո՞ք վերջում հավանեցինք նրան, արդյո՞ք խղճահարություն կա, թե՞ ատելություն։ Ինչպիսի՞ն է հանդիսատեսի վերաբերմունքը Ջոկերի հանդեպ։ Ֆիլմի վերջը մեր վերաբերմունքն է, ու ասեմ. այն խառն ու միանշանակ չէ։ Այն, որ ֆիլմը մտածելու ոչ միանշանակ տարածություն է թողել, ռեժիսորի հիմնական ձեռքբերումն է։ Համեմատության համար նայեք Ժան-Պյեր Մելվիլի «Սամուրայ»-ի վերջաբանը։ Եթե այնտեղ ընտրությունը Ալեն Դելոնինն էր, ապա այստեղ այն թողնված է հանդիսատեսի ուսերին։