Ցանկանում եմ ինչ-որ «հաճելի» բան անել հարգելի Պետրո Ալեքսևիչին։ Ուկրաինայի ամենաազդեցիկ օլիգարխներից մեկը՝ Իգոր Կոլոմոյսկին արդեն մի քանի տարի է իշխանությունների հետ կապված խնդիրների պատճառով հեռացել է Ուկրաինայից, սակայն այս նախագահական ընտրություններում նա ավելի քան երբևէ մոտ է ռևանշին։
Նավթով, հանքարդյունաբերությամբ և մետալուրգիայով, ֆինանսական հատվածներով զբաղվող գործարարն, ինչպես նաև երկրի խոշորագույն բանկի և ավիաընկերության սեփականատերը 2014 թվականի գարնանը եղել է Դնեպրոպետրովսկի մարզի ղեկավար և համագործակցել է Պետրո Պորոշենկոյի հետ Արևելքի ռուսամետ զինված խմբավորումների դեմ։ Սակայն հետագայում խորը հակասություններ է ունեցել իշխանության և նախագահ Պորոշենկոյի հետ։
Օլիգարխը հեռացել է Ուկրաինայից իշխանությունների կողմից “Укрнафта” և “Укртранснафта” պետական ընկերությունների վերահսկողությունը վերցնելուց, Դնեպրոպետրովսկի մարզի ղեկավարի պաշտոնից հեռացվելուց և Ուկրաինայի խոշորագույն ՊրիվատԲանկի ազգայնացումից հետո։ ՊրիվատԲանկի նախկին սեփականատեր Կոլոմոյսկին մեղադրվում է Ուկրաինայի ներդրողների հաշիվներից միլիարդավոր դոլարներ իր ընկերությունների օգտին դուրս հանելու մեջ։ Այժմ գործարարը միջազգային դատարաններում դատի է տալիս Ազգային բանկին և ՊրիվետԲանկին ազգայնացման գործընթացի պատճառով։
Վերջերս ԱՄՆ-ն հայտարարել է ՊրիվատԲանկի ազգայնացմանն աջակցելու մասին։ Կոլոմոյսկու համար հեշտ է ապրել արտասահմանում, քանի որ բացի Ուկրաինայից ունի նաև Իսրայելի և Կիպրոսի անձնագրեր։ Այս ամենից հետո, Կոլոմոյսկին բաց խոսում է իր համար այս ընտրությունների հիմնական նպատակի մասին. Այն Պետրո Պորոշենկոյի պարտությունն է։ Իսկ դրա համար նա հզոր գործիքներ ունի։ Ուկրաինայի ամենաազդեցիկ և վարկանիշային հեռուստաալիքներից «1+1»-ը պատկանում է Կոլոմոյսկիին։ Հենց այս ալիքով է հեռարձակվում “Квартал 95” ստուդիայի շոուները և ծրագրերը, որի տնօրենը շոումեն Վլադիմիր Զելենսկին է, ով նախագահական ընտրություններում հաղթելու ամենամեծ շանսերն ունի։
Նախագահական ընտրություններում երկրորդ և երրորդ տեղերը դեռևս կիսում են Պետրո Պորոշենկոն և նախկին վարչապետ Յուլիա Տիմոշենկոն, ով նույնպես լավ հարաբերություններ ունի գործարարի հետ։ Մի քանի շաբաթ առաջ, ВВС-ի թղթակից Ջոն Ֆիշերը զրուցել է Իգոր Կոլոմոյսկու հետ Վլադիմիր Զելենսկուն և Յուլիա Տիմոշենկոյին վերջինիս հնարավոր աջակցության մասին։ Այս ժամանակահատվածում հայտնի շոումենն ավելի է ամրապնդել իր ընտրական դիրքերն, այնպես որ Կոլոմոյսկիի հարաբերությունները նրա հետ օգտակար կլինի ընտրություններից հետո երկրի զարգացումը հասկանալու համար։
Հեռուստատեսություն և ընտրություններ
Իգոր Կոլոմոյսկին անկեղծորեն ընդունում է, որ Ուկրաինայի ամենահայտնի հեռուստաալիքներից մեկը քաղաքական ազդեցության կարևոր գործիք է։ Նա ասում է, որ իրեն չի զգում «հզոր», սակայն Ուկրաինայում «որոշակի ազդեցություն» ունի։ ВВС-ի հարցին՝ արդյոք նա ազդեցություն ունի քաղաքականության վրա և որոշում է, թե ով պետք է լինի Ուկրաինայի հաջորդ նախագահը, Կոլոմոյսկին այսպես է պատասխանել.
«Եթե հեռուստատեսությունը կարելի է անվանել քաղաքականություն, ապա այո։ Ես կարծում եմ, որ հեռուստատեսությունը չորրորդ իշխանություն է, համարժեք օրենսդիր, գործադիր կամ դատական իշխանություններին։ Իմ խորը համոզմամբ հեռուստատեսությունը կամ լրագրությունն առաջին իշխանությունն են իրենց ազդեցությամբ և հնարավորություններով։ Բայց ես չեմ կարող որոշել՝ ով կլինի նախագահ»։
Կոլոմոյսկին բաց ասում է, որ նախագահական ընտրություններում Պետրո Պորոշենկոյի պարտությունը նրա համար շատ կարևոր է։ «Ես չեմ ցանկանում, որ նա պաշտոնավարի ևս մեկ անգամ։ Կարծում եմ, որ առաջին անգամը հինգ տարվա հիասթափություն է իր կառավարման պատճառով»,-ասել է նա։ Միևնույն ժամանակ, խոսակցության ընթացքում օլիգարխը նախագահին էր մեղադրել երկրի բոլոր խնդիրների համար՝ պատերազմ, փլուզում, ՀՆԱ-ի անկում, Ուկրաինայից արտագաղթ և բնակչության թվաքանակի նվազում։
Ուկրաինայի հեռուստաալիքների տեղեկատվական քաղաքականության մոնիտորինգը ցույց է տալիս, որ «1+1»-ի նորությունները բացահայտ համակրում են Զելենսկուն և քննադատում են նախագահին։ Օլիգարխը թեկնածուներին լրատվամիջոցների աջակցության մասին պարզապես ասել է, որ բոլորին տրվում է քաղաքական գովազդի հավասար հնարավորություն։
«95 квартал» ստուդիայի ծրագրերը կազմում են «1+1»-ի հումորային բովանդակության առյուծի բաժինը։ Սրանք շաբաթական կամ ամենօրյա ծրագրեր են՝ «ЧистоNews», «Вечерний квартал», «Лига смеха», որտեղ Զելենսկին համարվում է առաջատարը, «Рассмеши комика», որտեղ նա ժյուրիի անդմաներից մեկն է և «Слуга народа» սերիալը, որտեղ Զելենսկին խաղում է Ուկրաինայի նախագահի դերում։ Սակայն այս բոլորը քաղաքական գովազդ չեն համարվում։ Մյուս կողմից, Վլադիմիր Զելենսկին դասական իմաստով նախընտրական քարոզարշավ չի իրականացնում, փոխարենն Ուկրաինայում շրջագայում է«95 квартал»-ի վճարովի և անվաճ համերգներով։ Իսկ ընդմիջումների ժամանակ հասցնում է հանդիպել արևմտյան դիվանագետների, լրագրողների և գործարարների հետ։
Տիմոշենկո և Զելենսկի
Զրույցի ընթացքում գործարարը փորձում էր միանշանակ չընդգծել մեկ թեկնածուին աջակցելը։ Բայց, իհարկե Կոլոմոյսկին առավել ջերմորեն էր արձագանքում Վլադիմիր Զելենսկու և Յուլիա Տիմոշենկոյի մասին արված հարցադրումներին։ Հարցին՝ արդյոք Տիմոշենկոն կլինի լավ նախագահ, Կոլոմոյսկին պատասխանլ է. «Ես կարծում եմ, թեև Տիմոշենկոն չի պատկանում քաղաքական գործիչների երիտասարդ սերնդին, սակայն այս մարդը, ով, ինչպես ասում են, անցել է վերելքների և անկումների միջով, անպայման ավելի լավը կլինի, սակայն պետք է ճանապարհ տալ երիտասարդներին»։ Այնուամենայնիվ, հիմնական հույսերը կապում է Վլադիմիր Զելենսկու հետ։ «Ինձ համար Զելենսկին ոչ թե անձ է, այլ ինչ-որ սիմվոլ։ Սերունդների փոփոխության սիմվոլ, ինչպես ավարտվում է ձմեռը և գալիս է գարունը։ Ցանկանում եմ ապրել երկրում, որը ղեկավարում են երիտասարդ և համակրելի երիտասարդները»,- ասում է նա։
Հարցին, թե արդյոք ճիշտ է, որ Զելենսկին իր դրածոն է, և վերահսկվում է իր կողմից։ «Մենք պայմանագրային հարաբերություններ ունենք Զելենսկու հետ՝ հեռուստաընկերության, որտեղ ես բաժնետեր եմ, և նրա արտադրական ստուդիայի միջև։ Ես կարծում եմ, որ «1+1» հեռուստաընկերությունը շատ է շահագրգռված Զելենսկու “Квартал” պայմանագրով։ Ահա մեր բոլոր հարաբերությունները։ Մենք չունենք ընդհանուր բիզնես»,- պնդել է Կոլոմոյսկին։
Գործարարն ակնարկում է, որ Զելենսկու արձագանքի, հումորի և էներգիայի արագությունը նույնիսկ ավելի լավն է, քան իրենը, հետևաբար խոսել ինչ-որ դրածոյի մասին, պարզապես տեղին չէ։ «Չի կարող ավելի ցածր ինտելեկտ և ավելի ցածր կրթություն ունեցող մարդն ազդել ավելի խելացիի և տաղանդավորի վրա։ Այդ իսկ պատճառով, կարող եմ ասել, որ նա բավարար ինքնուրույն է, նույնիսկ լիովին ինքնուրույն է»։ Զելենսկու քաղաքական փորձի բացակայությունը, որի մասի հիշեցրեց ВВС թղթակիցը, խնդիր չէ, Իգորի կարծիքով։ «Սերնդափոխությունը միշտ էլ ցավոտ գործընթաց է։ Միշտ թվում է, թե ինչպես մենք թույլ կտանք, որ երիտասարդները «ղեկավարեն», նրանք անփորձ են և ոչինչ չեն կարողանում անել, այդ իսկ պատճառով պետք է թողել փորձառու քաղաքական գործիչներին։ Բայց դրանից արդյունք չկա»,-ասել է նա։
Հարցին, թե կարող է նա պատկերացնել, ինչպես կոմիկ Զելենսկին կհակազդի Պուտինին, գործարարը կրկին «սլաքներն ուղղում» է Պորոշենկոյի վրա՝ գրողը տանի, նա նույնպես դրանում այքան էլ հաջողակ չէ։ Այս ընտրություններում Վլադիմիր Զելենսկուն և Յուլիա Տիմոշենկոյին ուղղակի ֆինանսնական աջակցությունը Իգոր Կոլոմոյսկին հերքում է։ «Ֆինանսական աջակցությունը կարող եք միանգամից բացառել։ Եթե նույնիսկ ես ցանկանայի ֆինանսապես աջակցել, չէի կարողանա, քանի որ սահմանափակված եմ Լոնդոնի Գերագույն դատարանի կողմից ակտիվների սառեցման պատճառով»։
Պորոշենկոյի մասին
Դնեպրոպետրովսկի մարզի նախկին ղեկավար Իգոր Կոլոմոյսկին հիմա շատ կտրուկ է քննդատում գործող նախագահ Պորոշենկոյին, սակայն միևնույն ժամանակ վստահեցնում է, որ նրանց միջև «չկա անձնական պատերազմ»։ Գործարարը համաձայն է, որ անհրաժեշտ է հաշվի առնել պատերազմի գործոնը, Ռուսաստանի ագրեսիան, Դոմբասը և Ղրիմի կորուստը, սակայն Ուկրաինան նրա նախագահության ընթացքում «ավելի լավը չի դարձել», հետևաբար Պորոշենկոն պետք է ճանապարհը զիջի ունակ որևէ մեկին։
Կոլոմոյսկին կարծում է նաև, որ այժմ լրատվամիջոցների վրա ուժեղ ճնշում կա։ «Հեռուստատեսային տարածքը հափշտակելու նման ամոթալի փորձերը, որոնք տեղի են ունենում Պորոշենկոյի ժամանակ, չեն եղել նույնիսկ Յանուկովիչի և Կուչմայի ժամանակ։ Լրագրողներին «թեմաներ» են տվել վարչակազմից՝ ինչի մասին խոսել, ինչի մասին չխոսել, ինչպես ցույց տալ»,- պնդում է Իգոր Կոլոմոյսկին։ Ճիշտ է, լրագրողների իրավունքները պաշտպանող կազմակերպություններն Ուկրաինայի այս պրակտիկայի մասին պաշտոնապես չեն հայտարարել։ «Թեմաները» որպես խմբագրական քաղաքականության վրա իշխանության ճնշման միջոց, հայտնի են դեռևս 2001 թվականից։ Իսկ 2004 թվականի նախագահական ընտրությունների ժամանակ լրագրողները դժգոհում էին այս երևույթից՝ հայտարարելով քաղաքական ճնշման մասին և նույնիսկ հրաժարվում էին կատարել դրանք։ Նրանց մեջ էին նաև «1+1» ալիքի լրագրողները։
Կոլոմոյսկիի հետ զրույցի ընթացքում ВВС-ի թղթակիցը հարցրեց՝ այս ընտրությունները կարծես թե պայքար է օլիգարխ Պորոշենկոյի և մի շարք թեկնածուների միջև, որոնց աջակցում է օլիգարխ Կոլոմոյսկին։ Արձագանքը բացասական էր։ «Ինձ չեմ համարում օլիգարխ»,- պատասխանեց Կոլոմոյսկին, քանի որ, ըստ նրա, չի ազդում գործադիր իշխանության վրա, այլ ինքը միայն հեռուտատեսային բիզնեսի հետ կապ ունի։
ՊրիվատԲանկի միլիարդների մասին
Իշխանությանը Կոլոմոյսկու կողմից ներկայացվող ամենամեծ պահանջը ՊրիվատԲանկի ազգայանացման գործընթացին է վերաբերում, որը մասամբ պատկանում է գործարարին։ 2016 թվականի դեկտեմբերին իշխանություններն ազգայնացրել են բանկի ուկրաինացիների ներդրումների առյուծի բաժին՝ այդ քայլը հիմնավորելով սնանկությունից և ֆինանսական աղետից փրկելու անհրաժեշտությամբ։ Ուկրաինայի Ազգային բանկի նախագահ Վալերիա Հոնտարևան այն ժամանակ հայտարարել է, որ բանկի խնդիրներն առաջացել են ղեկավարության չմտածված քաղաքականության պատճառով։ Բանկի վարկային պորտֆելների ավելի քան 97%-ը կապված էր իր բաժնետերերի հետ, իսկ բանկային կապիտալի բացակայությունն ազգայնացման պահին կազմել է 148 մլրդ գրիվնա։
Ֆինանսների նախկին նախարար Ալեքսանդր Դանիլյուկը, որը հիմա Վլադիմիր Զելենսկու խմբի անդամ է, ՊրիվատԲանկի սեփականաշնորհումը համարել է Արժույթի միջազգային հիմնադրամի պահանջներից մեկը, բանկի ճգնաժամի պատճառով։ Դանիլյուկը կարծում է, որ բանկի սեփականատերերն ավանդատուների գումարներին վերաբերել են որպես իրենց սեփականը։ 2019 թվականի մարտի 21-ին ԱՄՆ դեսպանատունը նույնիսկ հատուկ հայտարարություն է արել՝ հիշեցնելով ազգայնացմանն աջակցելու մասին։ «Մենք ուշադիր հետևում ենք ՊրիվատԲանկ բանկի շուրջ ընթացող զարգացումներին։ Նրա ազգայանացումը տնտեսական բարեփոխումների և կոռուպցիայի դեմ պայքարի կարևոր փուլն է»,- հայտարարել է ԱՄՆ դեսպանատունը։
Ազգային բանկը վարձել է Kroll անկախ ընկերությանը, որը մասնագիտացած է ֆինանսական հետաքննություններում, ՊրիվատԲանկում հնարավոր կեղծիքները պարզելու համար։ 2018 թվականի հունվարին, Ուկրաինայի Ազգային բանկը հայտարարել է, որ ամերիկյան Kroll ընկերության հետաքննությունը հաստատել է նախնական եզրակացություններն այն մասին, որ բանկը նախքան ազգայնացումը մի շարք խարդախություններ է իրականացրել։ Ըստ տվյալների, բանկի հաշիվներից անհետացել է 5,5 մլրդ դոլար։ Ազգային բանկը չի հրապարակել անկախ հետաքննության մասին զեկույցը, սակայն հայտարարել է, որ այդ արդյունքները կներկայացնի իրավապահ մարմիններին։ Կոլոմոյսկին կասկածում է, թե Kroll-ն իրավական հիմքեր ուներ Ուկրաինայում քննչական գործողություններ իրականացնելու համար, և պնդում է, որ հետաքննությունը չի կարողացել ցույց տալ, ուր են գնացել դրամական միջոցները, ինչպիսի հաշիվների են փոխանցվել, թեև պարտավոր էին դա անել։ ВВС-ի խնդրանքով Ազգային բանկի կողմից տրամադրված տեղեկատվության մեջ ասվում է, որ Kroll ընկերության կողմից անկախ հետաքննության անցկացումն Արժույթի միջազգային հիմնադրամի համար պարտավորություն էր՝ նախքան ազգայանցումը բանկում խախտումները բացահայտելու համար։ ВВС-ին հիշեցրել է Կոլոմոյսկիին նախկին սեփականատերերի կողմից բանկից 5,5 մլրդ դոլար դուրս հանելու մեղադրանքների մասին, ինչպես նաև հարցրել՝ որտե՞ղ են այդ գումարները և արդյոք օլիգարխը մտադիր է դրանք վերադարձնել։ «Եթե նրանք ցույց տան որտեղից և ինչքան ենք մենք վերցրել, մենք պատրաստ ենք դրանք վերադարձնել։ Բայց նրանք դա չարեցին։ Այս ամենը մեծ կեղծիք է»,- պնդում է Իգոր Կոլոմոյսկին։ Նա ասում է, որ 5.5 մլրդը ոչ մի տեղ էլ չի անհետացել։ «Դրանք չէին կարող անհետանալ։ Անհեթեթություն է ինքդ քեզնից, քո սեփական բանկից գումար գողանալը։ Ընդհակառակը, մենք միշտ մեր գումարները պահել ենք ՊրիվատԲանկում և հնարավորություն ենք տվել աշխատել դրանց հետ»,- պնդում է Կոլոմոյսկին։ Kroll-ի հետաքննությունը նա ընդհանրապես անվանեց «ծխի վարագույր»։
ВВС-ին կրկնեց ֆինանսների նախկին նախարար Ալեքսանդր Դանիլյուկի խոսքերն այն մասին, որ օլիգարխն օգտագործել է բանկը որպես անձնական միջոց, վերցրել է ներդրողների գումարները և դրանք դուրս է բերել Ուկրաինայից վարկի տեսքով։ Կոլոմոյսկին պնդում է, որ դա ճիշտ չէ։ «Չէի ցանկանա անձամբ դիպչել այդ ֆինանսների նախարարին, բայց նրա խոսքերից դատելով, նա հենց այդպիսի նախարար էլ եղել է»։ Կոլոմոյսկին պնդում է, որ բոլոր կարգավորիչները վերահսկում են բանկը, և հաշվի առնելով բանկի չափերն, այն մանրադիտակի տակ է գտնվել և այս բանկի օգնությամբ սեփական բիզնեսը ֆինանսավորելու մեղադրանքները «ծիծաղելի են հնչում»։ Հիմա Դանիլյուկը համարվում է թեկնածու Զելենսկու թիմի գլխավոր ֆինանսական խորհրդատուներից մեկը, առնվազն հանրային հանդիպումների ժամանակ։
Որպես փորձառու գործարար նա լավ գիտի, որ հնարավոր է ստեղծել կեղծ ընկերություններ Կիպրոսում կամ որևէ այլ տեղ բանկից գումար վերցնելու համար, որպեսզի գումարներն անհետանային։ Դրան ի պատասխան Կոլոմոյսկին ասաց, որ գումարն այդպես էլ չեն հայտնաբերվել։ «Դուք իհարկե հասկանում ոք, որ նման մակարդակի հետաքննության ընթացքում անհնար է ինչ-որ բան թաքցնել ինչ-որ տեղ։ Մութ սենյակում սև կատու փնտրելը դժվար է հատկապես այն ժամանակ, երբ այն այնտեղ չկա» արձագանքեց գործարարը։ Չնայած նրան, որ Արժույթի միջազգային հիմնադրամը, Ազգային բանկը և նույնիսկ ԱՄՆ-ն հստակերոն նշում են ՊրիվատԲանկի ազգայնացման անհրաժեշտությունը, Իգոր Կոլոմոյսկին պնդում է, որ իշխանությունների հիմնական շարժառիթներից է «1+1» հեռուստաալիքի նկատմամբ վերահսկողություն ձեռք բերելը։
Վրեժ – բանկի համար
Հարցին, թե արդյոք կարող են այս նախագահական ընտրությունները և Պորոշենկոյի հետ պայքարը ՊրիվատԲանկի գործով վրեժխնդրության շանս լինել, Կոլոմոյսկին ասել է. «Ոչ, դրանք միմյանց հետ ոչ մի կերպ կապված չեն»։ Հարցին, արդյոք գործարարը հույս ունի Պորոշենկոյի պարտության դեպքում վերադարձնել բանկը, պատասխանեց, որ սպասում է իրավական գնահատականի և փոխհատուցման։ «Այս պատմություն մի քանի ասպեկտներ մեզ համար շատ կարևոր են։ Առաջինը՝ մաքրել իմ անունը, երկրորդ՝ պատժել մեղավորներին, երրորդ՝ փոխհատուցում ստանալ այս կամ այն կերպ»,- ասում է նա։ Հարցին՝ արդյոք Վլադիմիր Զլենսկու հաղթանակաի դեպքում Կոլոմոյսկին կզանգի նրան բանկի վնասները փոխհատուցելու խնդրանքով, գործարարը կրկին բացասական պատասխան տվեց։ «Զելենսկին, ինչպես և Պորոշենկոն ոչ մի ուղիղ կապ չունի բանկի հետ, չի ունեցել և չի էլ ունենա, քանի որ դա նախագահի խնդիրը չէ, դա կառավարության և Ազգային բանկի խնդիրն է»,- կարծում է գործարարը։
Վերադարձ Ուկրաինա
Իգոր Կոլոմոյսկին Իսրայելում ընդունում է հյուրերի և լրագրողների։ Ավելի վաղ նա լրագրողներին խոստովանել է, որ Ուկրաինայի, Իսրայելի և Կիպրոսի անձնագրեր ունի։ Միևնույն ժամանակ նա կատակեց. «Սահմանադրությունն արգելում է երկքաղաքացիությունը, իսկ եռակին ՝ ոչ»։ Հարցին, թե նա վախենում է, որ Ուկրաինա վերադառնալու դեպքում նրան կձերբակալեն, նա պատասխանեց ՝ոչ։ «Ես կարող եմ թեկուզ վաղը վերադառնալ Ուկրաինա։ Իմ դեմ ոչ մի մեղադրանք չկա։ Սակայն, ես անհանգստանում եմ՝ հաշվի առնելով անձամբ իմ և Ազգային բանկի և թեկուզ ՊրիվատԲանկի միջև դատական հայցերի թիվը։ Բացի այդ, դատարանն ինձ արգելում է երկրից դուրս գալ»,- բացատրեց նա։ Նա մտահոգվում է, որ կարող է այստեղ «թաղվել»։ «Ես մտածում եմ Ուկրաինա գալ առաջին փուլից առաջ կամ էլ առաջին և երկրոդ փուլերի միջև՝ մեր հարգելի Պորոշենկոյի համար ինչ-որ «հաճելի» բան անելու համար»։
Հրապարակման բնօրինակը՝ BBC-ի կայքում։