Մարտի 8-ին ընդունված է շնորհավորել կանանց։ Եվ ես հավատարիմ եմ Կլարա Ցետկինի հայտնագործած տոնը նշելու այս սովետական վաղեմի ավանդույթին։ Թեև ամբողջ քաղաքակիրթ աշխարհն անտեսում է այս տոնը։ Բայց մենք Չիկագոյում չենք, սիրելիս։ Սովորաբար այս արտահայտությունը նախատեսված է կնոջը երկնքից երկիր իջեցնելու համար՝ հիշեցնելով նրան մեր կյանքի դաժան իրականության մասին, որտեղ թուլ սեռը ստիպված է աշխատել առնվազն երկու անգամ ավելի շատ, քան ուժեղ սեռը։ Ընդ որում, դրա համար ստանալով ավելի քիչ գումար։ Եվ ես դեռ տնային գործերը դնում եմ փակագծերի մեջ։ Կարիերայի առաջընթացը, որ ոլորտում էլ նա աշխատելիս լինի, կնոջից ավելի մեծ ջանքեր է պահանջում։ Դա այն է, ինչը կոչվում է բժշկական փաստ։
Բայց այս դեպքում ես անկեղծորեն ուրախ եմ, որ մենք Չիկագոյում չենք։ Ինչու՞։ Քանի որ շնորհավորելով կանանց՝ ես չեմ վախենում մեղադրվել սեքսիզմի մեջ։ Արևմուտքում հեշտ է արժանանալ զայրացած կնոջ խիստ պատասխանին, ովքեր հասել են տղամարդկանց հետ լիարժեք հավասարության։ Հենց «թույլ սեռ» արտահայտությունը, որ ես օգտագործել եմ այս հոդվածի սկզբում, խստորեն արգելված է։ Տհաճությունների հանդիպել հավասարպես հնարավոր է և կենցաղում և գիտաժողովներում։ Հասարակական տրանսպորտում կնոջը տեղը զիջելը նշանակում է նվաստացնել նրան՝ ցուցադրելով տղամարդկային գերազանցությունը։ Իմ ընկերը՝ հոգեբանության ակադեմիկոս, միջազգային գիտաժողովի ժամանակ անզգուշաբար արտահայտել է իր հիացմունքը կին հոգեբանի զեկույցի վերաբերյալ՝ ասելով « Կին–հոգեբանի եզակի զեկույց»։ Գիտնականի՝ գենդերային պատկանելիության մասին հիշատակումը վրդովմունք է առաջացրել։
Բայց արևտյան տղամարդիկ, մեր լեզվով ասած, նույնպես շնորհքից զուրկ չեն։ Բաց հասարակության մեջ նրանք իրավունք ունեն պայքարելու իրենց իրավունքների համար և երբեմն հաջողության են հասնում կանանց հետ հավասարության պայքարում։ Այսպես, օրինակ՝ առնական շվեդները երկար ժամանակ պայքարում էին մանկապարտեզում դաստիարակների աշխատանքի ընդունման խտրականության դեմ։ Մանկապարտեզները իրենցից ներկայացնում էին կանանց անառիկ ամրոցներ, որտեղ ո՜վ կարող էր միայն պատկերացնել, երեխաներին զբոսանքի էին տանում բացառապես միայն կանայք։ Վերջապես «կանացի ամրոցն» ընկավ։ Եվ այս ամառ Ստոկհոլմի փողոցներում ես հետևում էի հանդուրժողականության հաղթանակի խաղաղ պատկերին՝ փողոցով անցնում էր երեխաների զույգերից կազմված շարքը, որը գլխավորում էր մի բարձրահասակ շվեդ, իսկ շարքը եզրափակում էր նրա նման՝ բայքերի հիշեցնող մորուքավոր մի շվեդ։
Ինչու եմ անընդհատ նրանց մասին խոսում։ Խոսենք մեր մասին։ Մեր հայրենիքն անցել է կանանց էմանսիպացիայի իր յուրահատուկ ճանապարհը։ Անմիջապես հիշում եմ ԽՍՀՄ–ում փառաբանված առաջին կին տրակտորիստ Պաշա Անգելինային, երկիմաստ վերնագրով գեղարվեստական ֆիլմը՝ «Կառավարության անդամը» և խորհրդային կանացի աշխատանքի հերոսության այլ դրսևորումներ։ Մենք արևմուտքից տարբերվող այլ ճանապարհով ենք գնացել։ Մեր տիկնայք գործում ցուց են տվել տղամարդկանց հետ իրենց հավասարությունը։ Այդ ժամանակից ի վեր այդպիսի հավասարության խորհրդանիշ են կին երկաթգծային հսկիչները, բեռնակիրները և հողագործները։ Պատերազմը, որ զանգվածաբար սպանեց տղամարդկանց, կանանց դարձրեց անփոխարինելի։ Պատահական չէ, որ ժողովրդական երգը շատ հստակ սահմանում է նրանց դերը՝ « Ես և կին եմ և ցուլ եմ և գոմեշ եմ և տղամարդ եմ»։
Սակայն նույնիսկ նոր ժամանակներում առանց կանանց անհնար է ապրել աշխարհում։ Վերջերս ԶԼՄ–ները ցույց տվեցին, թե ինչպես էներկած շուրթերով հմայիչ աղջիկը հեշտությամբ կառավարում տանկը։ Այսօր աղջիկներն ուրախությամբ ծառայում են բանակում։ Աղջիկներն ավելի կարգապահ են, քան տղաները։ Ժամանակակից ճշգրիտ զենքերը պահանջում են գործողությունների մանրակրկիտ կատարում։ Իսկ այստեղ կանայք առաջ կանցնեն ցանկացած տղամարդուց։
Եվ վերցնենք, օրինակ այնպիսի ոլորտ, ինչպիսին կրթությունն է։ Դպրոցում մեկ տղամարդը կանանց շրջապատում (ֆիզկուլտուրայի ուսուցիչը կամ զինղեկը)՝ հայրենական կրթության խորհրդանիշն է։ Եվ խնդիրը միայն աշխատավարձի չափի հետ կապված չէ։ Ուղղակի դպրոցական գործում շատ է բարքերի քարացվածությունը։ Տղամարդկային ստեղծագործ բնույթն այնտեղ չի կարող դիմանալ, իսկ կանայք ինչ–որ կեպ կարողանում են ապրել Վլադիմիր Մայակովսկու բանաձևով՝ «կփորենք հողը՝ կգրենք բանաստեղծություններ»։ Սակայն էմանսիպացիայի արևմտյան փորձն աննկատ թափանցում է մեր կյանք։ Սրա հետ կապված կարելի հիշել դպրոցական պրակտիկայից մի դեպք՝ կապված մի հայրիկի հետ։ Դա այն հազվադեպ դեպքերից էր, երբ ծնողը եկել էր տնօրենի աշխատասենյակ ոչ թե բարդ խնդիրներ լուծելու, այլ շնորհակալություն հայտնելու հեղինակավոր միջազգային օլիմպիադայում իր դստեր հաղթանակի համար։ Շնորհակալությանը ես, ինչպես ընդունված է, պատասխանեցի փոխադարձ հաճոյախոսությամբ՝ հիանալով հոր դերով, որը միայնակ՝ առանց կնոջ, կարողացել է մեծացնել այդպիսի հրաշալի դուստր։
Նրանց հարաբերություններն իսկապես սպիտակ նախանձ էին առաջացնում։ Նրանց կապում էր ոչ միայն ծնողական կապը, այլ նաև իսկական ընկերությունը և հետաքրքրությունների ընդհանրությունը։ Չի եղել այնպիսի վերնիսաժ կամ թատերական պրեմիերա, որտեղ նրանք առաջինը չհայտնվեն։ Հայրը մշտապես դիմավորում էր աղջկան, ով հաճախ թատերական ստուդիայի փորձերից ուշ էր վերադառնում։ Գեղեցիկ, խնամված աղջիկը հագնվում էր ճաշակով։ Ամռանը նրանք սովորաբար միասին ճանապարհորդում էին՝ շրջագայելով ամբողջ աշխարհով։ Ոչ բոլոր մայրերն են կարողանում հոգ տանել երեխայի մասին, իսկ այստեղ միայնակ հայրն է։ Հավանաբար ես ինչ–որ տեղ իմ այցելուի հերոսական հայրության գնահատականներում չափն անցա։ Ի պատասխան նա ժպտաց և պատմեց ինձ պատմությունը․
«Կանանց հարցում իմ բախտը չի բերել։ Առաջին երկու ամուսնություններս մեկը մյուսի հետևից քանդվեցին։ Շատ շուտով ես հասկացա, որ խնդիրը ոչ թե նախկին կանանց մեջ է, այլ իմ։ Ըստ երևույթին ես օժտված չեմ սիրո տաղանդով։ Կանանց հետ ամենօրյա շփման ընթացքում շատերը սկսում են ինձ զայրացնել։ Միշտ երազել եմ երեխայի մասին, բայց ինչպես գիտեք, միայնության մեջ այդ երազանքը չի կարող կատարվել։ Ջանալով կատարել իմ ցանկությունը ՝ ես ընտրեցի կնոջ, ամուսնացա, բարեխղջորեն ապրեցի նրա հետ երեք տարի։ Նա ինձ դուստր պարգևեց, որից հետո մենք բաժանվեցինք»։ «Եվ ինչ,–ընդհանտեցի նրան,– կինը երեխային հանգիստ թողե՞ց ձեզ»։ «Ես գիտեի, թե ում եմ ընտրել։ Դրանից բացի, իմ նախկին կինը հաջողակ է բիզնեսում, ղեկավարում է մի քանի ընկերություններ և մեզ վճարում է արժանապատիվ ալիմենտ։ Ի վերջո ես պետք է դա էլ նախատեսեի․ աղջիկը պետք է պատշաճ հագնվի, աշխարհ տեսնի։ Իսկ իմ՝ դոցենտի համեստ աշխատավարձով դա անիրատեսական կլիներ»։ Ահա մեր օրերի համար առավել բնութագրական այսպիսի պատմություն, որտեղ ամուսնու և կնոջ, հոր և մոր գենդերային դերերն ամբողջովին տարբերվում են ավանդական պատկերացումներից։
Պատշաճ տղամարդկային վերաբերմունք դրսևորելով business woman–ների նկատմամբ՝ ես լիովին համաձայն եմ բանաստեղծ Եվեգենի Եվտուշենկոյի հետ, ով գրել է․ «Լավագույն տղամարդիկ կանայք են։ Դա ես ձեզ վստահ եմ ասում»։
Հոդվածի բնօրինակն՝ այստեղ։