Հոդվածը հրապարակվել է 2016թ.-ի օգոստոսին՝ ԱՄՆ նախագահական ընտրությունների նախաշեմին, երբ դեմոկրատների թեկնածու Հիլարի Քլինթոնի ընտանիքի կողմից ստեղծված «Քլինթոն» հիմնադրամին կասկածելի նվիրատվությունների մասին տեղեկությունները հայտնվեցին մամուլում՝ լրջորեն վտանգելով Քլինթոնի նախագահական հավակնությունները։
Քլինթոնի հիմնադրամի կարևորությունը միանշանակ չէ։ Այն որակվել է թե՛ որպես աշխարհում բարի գործեր նախաձեռնող, թե՛ որպես «կեղտոտ հիմնադրամ», որն աշխատում է Քլինթոնի ընտանիքի համար կոռուպցիոն նպատակներով։ Երկու դեպքում էլ այն արդեն դարձել է անհանգստության աղբյուր Հիլարի Քլինթոնի նախագահական արշավի համար, մինչդեռ ենթադրվում էր, որ դրա շրջանակներում ընտրողների և լրատվամիջոցների ուշադրությունրը պետք է ավելի շատ հրավիրվեր Թրամփի ու նրա փողերի վրա։
Ի՞նչ է Քլինթոնի հիմնադրամը
Հիմնադրամը 1997թ.-ին Բիլլ, Հիլարի և Չելսի Քլինթոնների կողմից հիմնադրած բարեգործական կազմակերպությունն է, որն ի սկզբանե պետք է նախագահական գրադարան լիներ։ Ի տարբերություն «անձնական հիմնադրամների», որոնք նաև խողովակ են այլ խմբերին նվիրատվություններ անելու համար, Քլինթոնի հիմնադրամը պրակտիկ բարեգործությամբ զբաղվող կառույց է։ Պաշտոնապես կազմակերպության հռչակված նպատակն է. «Մենք կառուցում ենք գործնկերություն բիզնեսի, հասարակական կազմակերպությունների, կառավարության և անհատների միջև, որպեսզի աշխատենք արագ, հուսալի և արդյունավետ, գտնենք երկարաժամկետ լուծումներ և վերափոխենք մարդկանց կյանքը»։ Հիմնադրամն ունի 11 մեծ ծրագիր՝ ուղղված ԱՖրիկայի գյուղատնտեսությանը, երեխաների գիրացմանը, Հայիթիում երկրաշարժի հետևանքների վերացմանը, Հարավային Ամերիկայում տնտեսական զարգացմանը, ՁԻԱՀ-ի դեմ դեղամիջոցների գների նվազեցմանը և կլիմայական փոփոխություններին։
Այն ղեկավարում է նաև Քլինթոնի Գլոբալ Նախաձեռնությունը, որն ամենամյա քաղաքական և բիզնես առաջնորդների, հասարակական գործիչների և հայտնի մարդկանց հավաք է, որի շրջանակներում քննարկվում են համաշխարհային խնդիրներն ու դրանց լուծումները։ Ըստ հիմնադրամի զեկույցի՝ այն հավաքագրել է երկու միլիարդ դոլար, ունի 2000 աշխատող և տարեկան 223 մլն դոլարի բյուջե։ «Charity Watch»-ի գնահատմամբ՝ հիմնադրամի գումարների 88%-ը ծախսվում է ծրագրերի վրա, իսկ մնացածը ընթացիկ ծախսեր են։ «Washington Post»-ի իր հոդվածում մանրամասնում է, թե ինչպես է հիմնադրամը հասել ներկայիս աճին։ «Ծրագրված չէր հիմնադրամն այսպիսի չափերի հասցնել, սակայն այն մեծացավ իր անվանակցի հավակնոտ, անողոք և հավատարիմ բնույթին զուգահեռ։ Շատ ծրագրեր ծնվել են պատահաբար, Բիլլ Քլինթոնի անձնական հանդիպումների ժամանակ»։ Նրանք նկարագրում են պարոն Քլինթոնին որպես «մարդ, ով օգտագործում է հարուստների փողը հանուն աղքատների»։
Ովքե՞ր են այդ հարուստները
Քլինթոնի հիմնադրամի նվիրատուների ցանկը, ովքեր մեկ միլիոնից ավելի փող են նվիրաբերել միազգային կազմակերպությունների, ազգային կառավարությունների, կորպորացիաների և հարուստ էլիտաների խառնուրդ է։ Այստեղ կան հայտնի բարեգործական կազմակերպություններ. Բիլլ և Մելինդա Գեյթս հիմնադրամը, Երեխաների ներդումների հիմնադրամը, Ռոկֆելլեր հիմնադրամը և Փրիտցկեր ընտանիքի հիմնադրամը։ Նվիրատուների ցանկում են նաև ծանրակշիռ անհատներ, ովքեր սովորաբար հայտնի են որպես Բիլլի ընկերներ. Ամերիկացի մեդիա մագնատ Ֆրեդ Էյչեները, «Ուկրաինական պողպատ»-ի տնօրեն Վիկտոր Պինչուկը, իռանլադացի միլիարդատեր Դեսնիս Օ՚ Բրիենը և եգիպտացի ներդրող Հաիմ Սաբենը։
Նիդերլանդների, Քուվեյթի, Նորվեգիայի, Ավստրալիայի և Սաուդիան Արաբիայի կառավարություները նույնպես մեծ նվիրատուների ցանկում են, ինչպես նաև, այնպիսի կազմակերպություներ, ինչպիսիք են «Coca-Cola»-ն, «Barclays bank»-ը և «ExxonMobi»-ը։ Ընդհանուր առմամբ, մեկ միլիոն դոլարից ավելի ներդրում ունեցողների կեսից ավելին ԱՄՆ-ից դուրս են գտնվում։
Ինչու՞ է հիմնադրամը հակասական
Այն կազմկակերպությունը, որը միլիարդավոր դոլարների նվիրատվություն է ստանում աշխարհի տարբեր կետերից և ղեվարվում է նախկին նախագահի և ապագա նախագահի թեկնածուի կողմից, ստեղծում է տարբեր շահերի բախումներ։
Այս մասին գիտեր Օբամայի Սպիտակ տունը, երբ տիկին Քլինթոնին նշանակում էր պետքարտուղար։ Նախքան նշանակումը Քլինթոնը փաստաթուղթ ստորագրեց, որտեղ նա խոստացավ զերծ մնալ այնպիսի գործունեությունից, որը կարող է «ուղիղ և կանխատեսելի» ազդեցություն ունենալ հիմնադրամի վրա, առանց ադմինիստրացիայի թույլտվության։
Չնայած այս փաստաթղթին, Քլինթոնի քննադատները հավաստիացնում են, որ հիմնադրամի նվիրատուները կարող էին ազդել Հիլարի Քլինթոնի պաշտոնական գործունեության վրա։
Ի՞նչ ազդեցության մասին է խոսքը
2015թ.-ին Պետեր Շվեյցերի «Clinton Cash» գիրքը բազմաթիվ օրինակներ է բացահայտում, համաձայն որոնց նվիրատվություններն արվել են Պետքարտուղարության կողմից նույն նվիրատուների համար բարենպաստ գործողությունների արդյունքում։ 2015թ.-ին New York Times-ն անդրադարձել է այդպիսի օրինակներից մեկին։
2010թ.-ին Պետքարտուղարությունը հաստատել է Ռուսաստանին պատկանող «Ռոսատոմ» ընկերության կողմից ԱՄՆ-ում կանադական հանքարդյունաբերական ընկերության ձեռքբերման գարծարքն այն բանից հետո, երբ ռուսական ընկերության հետ կապված բանկերից մեկը վճարել է Բիլլ Քլինթոնին 500 հազ. Դոլար՝ Մոսկվայում ինչ-որ բանախոսության համար։ Կանադական այդ ընկերությունն հիմնադվել էր Քլինթոնի հիմնադրամի խոշոր նվիրատուներից Ֆրանկ Գիուստրայի կողմից։ Քլինթոնի աշխատակազմը շտապեց հայտնել, որ Պետքարտուղարությունը միակ կառույցը չէ, որն իր համաձայնությունն է տվել այդ գործարքին և չկա որևէ ապացույց, որ տիկին Քլինթոնը խախտել է օրնեքը։ Սակայն Շվեյցերի ներկայացրած ցուցակում առկա մեղադրանքները այդպես էլ վերջնական չեն հաստատվել։
Նվիրատուներին տրված արտոնությունների վերաբերյալ աղմուկ բարձրացավ 2016թ.-ի օգոստոսին, երբ հրապարակվեցին Հիլարի Քլինթոնի անձնական էլեկտրոնային նամակները, սակայն պետքարտուղարը հայտարարեց, որ Պետքարտուղարության և հիմնադրամի միջև սահմանը միշտ չէ, որ հստակ է եղել։
Օրինակ՝ հինադրամի տնօրեն Դոգ Բենդը կապնվել էր պետքարտուղարության աշխատակիցներից մեկի հետ (ով վճարվում էր նաև հիմնադրամի կողմից) և նրա հետ պայմանավորվել էր խոշոր նվիրատուներից մի քանիսի համար կառավարության ներկայացուցչիների հետ հանդիպում կազմակերպել։ Քլինթոնի գրասենյակից հայտնել էին, որ այդ պլանավորված հանդիպումներից շատերը տեղի չեն ունեցել և տիկին Քլինթոնը երբեք իր գործողությունները չի պայմանավորել հիմնադրամի նվիրատուներով։
Սակայն հիմնադրամի շուրջ քննարկումները չէին դադարում։ «Քլինթոնի ջերմ հարաբերությունները հիմնադրամի գործընկերների հետ խնդիր էր այն ժամանակ և խնդիր է հիմա, երբ Հիլարին պատրաստվում է նախագահի ընտրություններին»,- գրում է Ջոշ Վորհիսը։ Օգոստոսի 23-ին «Associated Press»-ը հայտնեց, որ Քլինթոնի պետքարտուղարության առաջին երկու տարիներին հասարակական գործիչների հետ նրա հանդիպումների և հեռախոսազրույցների կեսից ավելին եղել է հիմնադրամի նվիրատուների հետ։
«Այսպիսի հաճախականությունը ցույց է տալիս նվիրատուների նկատմամբ հատուկ վերաբերմունքը և ավելի մեծացնում հավանականությունը, որ հիմնադրամին գումար մուծելը Քլինթոնի մոտ ընդունելության վճար է եղել»,- նշում են Ստեֆան Բրաուն և Էիլին Սուլիվանը։ «Associated Press»-ի հոդվածը Քլինթոնի գրասենյակն որակեց որպես «վիրավորական», քանի որ տիկին Քլինթոնը մոտ 1700 հանդիպում էր ունեցել առաջին երկու տարում, որոնցից միայն 85-ն է եղել հիմնադրամի նվիրատուների հետ։ Հիմանդրամի և Պետքարտուղարությունի միջև կապի շուրջ կասկածներն այնքան շատ էին, որ Հետաքննությունների դաշնային բյուրոն (ՀԴԲ) կոռուպցիայի վերաբերյալ հետաքննություն սկսեց։
Ինչո՞ւ ՀԴԲ-ն հետաքննություն սկսեց հիմնադրամի նկատմամբ
2016թ.-ի հաշվետվության համաձայն, ՀԴԲ երեք դաշտային գրասենյակներ առաջարկել են պաշտոնական հետաքննություն սկսել Պետքարտուղարության և հիմնադամի միջև կոռուպցիոն կապի վերաբերյալ, երբ բանկերից մեկը բյուրոյին հայտնել է հիմնադրամի նվիրատուներից մեկի «կասկածելի ակտիվության» մասին։ Արդարադատության դեպարտամենտը, որն իր հերթին հետաքննություն էր արել Շվեյցերի գրքի հիման վրա, հայտնեց ՀԴԲ-ին, որ հիմքեր չկան պաշտոնական հետաքննություն սկսելու։ Ըստ «Commentary magazine»-ի պահպանողական գրող Ն. Ռոթմանի՝ «գրեթե անհնար է առանձնացել Օբամայի Արդարադատության դեպարտամենտի քաղաքական մոտեցումները Քլինթոնի էլեկտրոնային նամակներից և Քլինթոնի հիմնադրամի խնդրից»։
Պահպանողական մեդիայում կան որոշ զեկույցներ, համաձայն որոնց դաշնային դատախազները առանձին հետաքննություն էին վարում հիմնադրամի նկատմամբ, չնայած դա կողմերից ոչ ոք չի հաստատել։ Քլինթոնի կամպանիայի մամուլի խոսնակ Բրայան Ֆալոնն այս ամենը կոչեց «անհիմն»։
Քլինթոնի թիմը անհանգստացած չէ՞
Չնայած Քլինթոնի թիմն ամեն կերպ ժխտում է հիմնադրամի հասցեին ուղված մեղադրանքները, միևնույն ժամանակ նրանք քայլեր են ձեռնարկել իրավիճակը շտկելու ուղղությամբ։ Օգոտոսի 18-ին Բիլլ Քլինթոնը հայտարարեց, որ հիմնադրամն այլևս օտարերկրյա կամ կորպորատիվ նվիրատվություններ չի ընդունի, եթե Հիլարին դառնա նախագահ։ Նա նաև ավելացրեց, որ այլևս ընտրարշավի ընթացքում ելույթներ չի ունենա և դուրս կգա հիմադրամի տնօրենների խորհրդից, եթե կինը նախագահ ընտրվի։
«Boston Globe»-ն ավելի հեռուն գնաց՝ կոչ անելով փակել հիմանդրամը՝ Քլինթոնի ընտության դեպքում։ «Եթե հիմնադրամի նվիրատուներն ուզում են օգնել այլոց և շահ չեն հետապնդում, ապա նրանք հաստատապես կարող են այլ ճանապարհով դա անել»։ Հունիսին Բիլլ Քլինթոնը հայտենց, որ հիմնադրամը որոշ փոփոխությունների կենթարկվի, եթե կինն ընտրվի նախագահ։
Հոդվածի բնօրինակը՝ BBC-ի կայքում։