Բելառուսը 20 տարի միավորվում է Ռուսաստանի հետ։ Դրա վրա ծախսվում են միլիոններ, սակայն արդյունք չկա։ Lenta.ru-ն պարզել է թե այսօր որ փուլում է գտնվում ինտեգրման գործընթացը, որքան է արժենում այդ հաճույքը ռուս հարկատուների համար, և ինչ են ստանում նրանք դրանից։
Այս տարի Ռուսաստանի և Բելառուսի միությունը դառնում է 20 տարեկան։ Զարմանալի չէ, որ այս տարիների ընթացքում դաշնակիցների՝ հիմնականում Ռուսաստանի մոտ հարցեր և բողոքներ են կուտակվել․ տնտեսական ինտեգրումը մեկ ուղղությամբ է աշխատում և, որպես կանոն, ոչ ՌԴ հետաքրքրությունների շրջանակներում, այլ քաղաքական և ընդհանրապես մնացել է 1999 թվականի մակարդակին։ Սակայն այս ամենի հետ մեկտեղ Միացյալ պետության մարմինները, որոնք 20 տարուց ոչ պակաս հիմնականում զբաղվում են իրենց գոյության հիմնավորմամբ, ամեն տարի ստանում են հսկայական միջոցներ։
Թեկուզ վաղը
«Մենք պատրաստ ենք միասնության մեջ անքան հեռու գնալ և միավորել մեր ջանքերը, պետությունները և ժողովուրդներին, որքանով դուք եք պատրաստ։ Մենք վաղը և կարող ենք միավորվել, մենք խնդիր չունենք»,- հայտարարել է Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն փետրվարի 15-ին Սոչիում իր ռուս գործընկեր Վլադիմիր Պուտինի հետ հանդիպման ժամանակ։ Լուկաշենկոն, սակայն շեշտեց, որ ոչ ոք չի պատրաստվում քննարկել կողմերից որևէ մեկի ինքնիշխանության հարցը, քանի որ «այն սուրբ է»։ Մյուս կողմից, Բելառուսի ղեկավարի խոսքով՝ երկու երկրների քաղաքացիների մոտ հարց է առաջանում՝ որքան խորն են նրանք պատրաստ միավորվել։
Ռուսաստանի և Բելառուսի Միացյալ Պետությունը (ՄՊ), որի հիմքում ընկած է մեր երկրների ինտեգրումը, մինչ օրս մնացել է զուտ դեկորատիվ ձևավորում: Այն գոյություն ուներ՝ անկախ երկու պետությունների միջև իրական հարաբերություններից։ Ամեն ինչ փոխվել է անցյալ տարվա կեսերից, երբ ՌԴ-ն սկսեց այսպես կոչված հարկային մանևրը` 2019-ից հարևան հանրապետությանը զրկելով մաքսային արգելքի շրջանցմամբ ռուսական նավթի վերավաճառքից ստացված եկամուտներից։
Միևնույն ժամանակ Վլադիմիր Պուտինն ակնարկեց՝ Բելառուսի հետ ինտեգրման խորացումը այդ դեկորատիվ Միացյալ Պետությունում որպես հետագա տնտեսական օգնության պայման։ Ինչ–որ բանի համար այն պետք է օգտակար լինի։ Եվ այժմ, Բելառուսի նախագահի «թեկուզ վաղը» միավորվելու պատրաստակամության մասին հայտարարությունից հետո՝ Ռուսաստանի և Բելառուսի իրական ինտեգրման գաղափարը, կարծես, նոր թափ է ստանում։
Հավասար բոլորի համար
Ինտեգրացիոն ձևաչափը, որի նկատմամբ երկու երկրները հետաքրքրություն են ցուցաբերել 1999 թվականին, 2000-ականների կեսերին սկսեց կորցնել իր արդիականությունը։ Տնտեսական ինտեգրումը դադարեց միասնական մաքսային գոտու ստեղծման փուլում։ Միևնույն ժամանակ 2014 թվականից այն նույնիսկ փաստացի չի գործում, քանի որ Լուկաշենկոյի ռեժիմը ապահովել է Եվրոպայից և Ուկրաինայից մաքսանենգ հոսք՝ շրջանցելով ռուսական սանկցիաները։ Միասնական արժույթի ներդրումը, որի մասին Լուկաշենկոն խոսել է սկսած 2004 թվականից, բազմիցս հետաձգվել է։ Բելառուսի Կենտրոնական բանկի տնօրեն Պյոտր Պրոկոպովիչը հայտարարեց 2007-ից 2009 թվականներին միասնական արժույթի ներդրման մասին, սակայն խոսքերն, այդպես էլ խոսքեր մնացին։
Հետաքրքրական է, որ մեկ ամիս առաջ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն հերթական անգամ վերադարձավ այդ թեմային՝ ասելով, որ դեմ չէ միասնական արժույթին, «բայց այն պետք է լինի միասնական արժույթ, ոչ թե Ռուսաստանի Կենտրոնական բանկի արժույթը»։ Մեկ միասնական էմիսիոն կենտրոնի ստեղծման պայմանը Բելառուսի նախագահն անվանում էր կողմերի հավասարություն։ Լուկաշենկոն չի նշել, թե ինչպես գործնականում ապահովել հավասարություն երկու երկրների տնտեսությունների ակնհայտ անհավասրության պայմաններում։ Իրավիճակը նման է քաղաքական ինտեգրման, որը մնացել է 1999 թվականի հռչակագրի մակարդակում, երբ Բորիս Ելցինը և Ալեքսանդր Լուկաշենկոն ստորագրեցին համաձայնագիր Միացյալ պետության ստեղծման մասին։ Միասնական խորհրդարան, կառավարություն, դատարան, քաղաքացիություն և այլն իրականում գոյություն չունեն։ Միացյալ պետությունը, իսկ ավելի ճիշտ դրա ապարատը, վերածվել է իդեալական կառույցի, որի միակ նպատակն է պահպանել իր գոյությունը։
Դրա վառ օրինակ է Բելառուսի և Ռուսաստանի Միության խորհրդարանական վեհաժողովը։ Օրինակ՝ անցյալ տարվա վերջին հանդիպման նիստին (54-րդ) քննարկվեցին կանոնակարգի փոփոխության և Լատինական Ամերիկայի խորհրդարանի հետ համագործակցության օրակարգային հարցերը։ Միացյալ պետության համար այսպիսի կարևոր և արդիական հարցեր բարձրացվում են տարվա մեջ երկու անգամ՝ դեռևս սկսած 1990–ականներից։ 2018 թվականին այն ռուս և բելառուս հարկատուների համար արժեցավ 264 միլիոն ռուբլի։ Նաև 323 միլիոն ռուբլի ուղղվեց ՄՊ–ի Մշտական հանձնաժողովի (կառավարության) գործունեությանը։
Ոսկե կարտոֆիլ
Արժանավայել աշխատանքը պետք է ստանա պատշաճ տեղեկատվական աջակցություն։ Իշխանությունների մասնագիտացված ԶԼՄ–ների, միության հեռարձկաման, տեղեկատվական և վերլուծական պորտալների գործունեության և այլնի վրա անցյալ տարի ծախսվել է ավելի քան 770 միլիոն դոլար, այսինքն՝ Միության ընդհանուր բյուջեի 10 տոկոսից ավելին։ Միության բյուրոկրատական աշխատանքների վրա վատնվում է ՄՊ-ի 7 միլիարդանոց բյուջեի 80 տոկոսը (որի մեծ մասը վճարում է ՌԴ–ն)։ Սակայն միջոցների արդյունավետ ծախսման իրական գլուխգործոց է կարտոֆիլի և գետնախնձորի արտադրության նորարարական զարգացման ծրագիրը։ Այս ծրագրի իրականցման համար 2013-2016 թվականներին Միության բյուջեից հատկացվել է 7 միլիարդ ռուբլի։ ՄՊ–ի կառույցներում նորարարական արտադրության արդիականությունն ու անհրաժեշտությունը հիմնավորելու համար նույնիսկ անցկացվել են փորձագետների մասնակցությամբ կլոր սեղաններ։ Մասնագետները լրջորեն քննարկել են կարտոֆիլի արտադրության ժամանակակից խնդիրները և գետախնձորն ու կարտոֆիլը անվանել ապագայի արտադրանք։
Զարմանալի է՝ չնայած խնդրի կարևորությանը և հրատապությանը հատկացված միջոցները մինչև վերջ չեն ծախսվել։ Համաձայն 2017 թվականի հաշվետվության՝ նորարարական գետնախնձորի ստեղծմանն ուղղված միջոցներից ծախսվել է միայն 65 տոկոսը։ Իսկ ավելի զարմանալին այն է, որ ՄՊ–ի կառավարությունը հայտարարեց, որ գետնախնձորի զարգացման ծրագրի իրականացման վերջանական զեկույցը, որը պետք է ավարտած լիներ մեկ տարի առաջ, դեռ պատրաստ չէ։ Բնական է, որ նման անարդյունավետ ինտեգրացիոն ձևաչափը հետխորհրդային տարածքում մեծ ճանաչում չի ստացել։ Տարբեր տարիներին ՄՊ–ին միանալու հետաքրքրվածություն են ցուցաբերել Մոլոդվայի, Ղրղզստանի և նախկին Հարավսլավիայի քաղաքական գործիչներ, սակայն ամեն ինչ խոսքերով սահմանափակվել է։ ՄՊ-ի ընդլայնման ամենամեծ հաջողությունը կարելի է համարել Ռուսաստանի և Բելառուսի խորհրդարանական վեհաժողովում Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի խորհրդարանների ՝ մշտական դիտորդի կարգավիճակ ստանալը։ Ամենայն հավանակությամբ 2018 թվականին Մոսկվան սկսեց վերանայել Միացյալ պետության շրջանակներում Բելառուսի հետ հարաբերությունները։ Ակնհայտ է, որ տեսածն իսկապես հիասթափեցրել է ռուսական կողմի ներկայացուցիչներին։ Այն ժամանակ, երբ Լուկաշենկոն Չինաստանի հետ բացում էր տեխնոպարկեր, իսկ ԱՄՆ–ի հետ քննարկում էր զորավարժությունների անցկացումը, Ռուսաստանին առաջարկեց աճեցնել նորար կարտոֆիլ, որի արժեքն այդ առաջարկությունը պարզապես անպարկեշտ էր դարձնում։
1990-ականների վերջերին հաստատված հարաբերությունների մակարդակը համապատասխանում էր երկու երկրներին, սակայն բելառուսական «բլիթները» ավելի հաստ էին, քան ռուսականը: Բելառուսի համար հասանելի դարձան հսկայական ռուսական շուկան, էժան էներգակիրները և էժան վարկերը։ Բայց այժմ Մոսկվան վերանայում է ինտեգրման իր մոտեցումը, իսկ դա խնդիր է դառնում Մինսկի համար։ «Նոր ձևաչափով ՌԴ–ն անվերապահ և շռայլ հովանավորից, որի օգնությունը կարելի էր ծախսել պալատների, ինքնաթիռների և օտարերկրյա ծրագրերում շահութաբեր ներդրումների վրա, վերածվում է պահաջատեր հաճախորդի,– բացատրում է Տնտեսության Բարձրագույն դպրոցի համաշխարհային տնտեսության և համաշխարհային քաղաքականության ֆակուլտետի փոխդեկան Անդրեյ Սուզդալցևը,-Մինսկը կարող է գումար և այլ ռեսուրսներ ստանալ միայն երկու երկրների տնտեսական և քաղաքական ինտեգրման իրական քայլերից հետո»։
Հրապարակման բնօրինակը՝ Lenta.ru կայքում։