Հարավային Կովկաս տարածաշրջանի նկարագրությունը Թոմ դը Վաալի «Կովկաս. ներածություն» գրքում։
Ինչը՞ կարող է ստիպել քեզ, որպեսզի ուսումնասիրես և գրես աշխարհի այս հատվածի մասին
Այստեղ կան երկու հին քրիստոնյա ժողովուրդներ՝ Հայաստանը և Վրաստանը։ 4-րդ դարում Հայաստանի և Վրաստանի թագավորություններն առաջին ժողովուրդներն էին, որ դարձան քրիստոնյա և այդպիսին են մինչ այժմ։ Հայաստանը և Վրաստանը եղել են բարդ բարեկամներ՝ մեծ մասամբ լավ հարաբերություններ են ունեցել, բայց նաև մրցել են իրար հետ։
Ադրբեջանն ամենամեծն է երեք պետություններից և տարբերվում է իր հարստությամբ՝ շնորհիվ գազի և նավթի։ Այն հետաքրքիր պատմություն ունի։ Ադրբեջանցիներն էթնիկ թյուրքեր են, բայց մեծամասամբ շիա մահմեդականներ են և ռուսաֆիկացվել են ԽՍՀՄ կողմից։ Այսինքն՝ ունեն թյուրքական, իրանական և ռուսական մշակութային ժառանգություն։
Չնայած պատմական իրադարձություններին, երեք երկրներին հաջողվել է առևտուր անել, ամուսնանալ իրար միջև և հիմնականում գոյակցել իրար հետ։
Ինչ ընդհանրություններ նրանք ունեն
Իրականում իմաստ ունի այս երկրները դիտարկել որպես մեկ տարածաշրջան։ Նրանք ունեն ընդհանուր պատմություն, մոտ 200 տարի եղել են Ռուսական կայսրության մեջ, իսկ հետո՝ ԽՍՀՄ-ի։ Նրանք կիսում են նաև մշակութային ավանդույթները. ուտելիքի մատուցման և հյուրնկալության ձևերը իրար նման են։ Իսկ ամենակարևորը, նրանք ունեն տարածաշրջանային ընդհանուր տնտեսություն, չնայած ներուժն ավելի շատ է, քան իրականությունը։ Տարածաշրջանի ամենամեծ առավելությունը տրասնպորտային հանգույցի կարգավիճակն է։
Մեկ սխալ կա, որ մարդիկ անում են, ինչն ավելի պարզ դարձավ ինձ համար, երբ ես թարմացնում էի գիրքը։ Դա Ռուսաստանին տրված մեծ դերն է և տարածաշրջանը՝ Ռուսաստանի ետնաբակ համարելն է։ Մարդիկ, ովքեր շատ բան չգիտեն, փորձում են ամեն ինչ դիտարեկել Ռուսաստանի և անգամ Պուտինի պրիզմայով, բայց դա արդեն հնացած մոտեցում է։ Այս երկրներն արդեն 25 տարի անկախ են և միայն Ռուսաստանի հարևանը չեն։ Կա նաև Չինաստան, ԵՄ և Թուրքիա։
Օրինակ՝ 2018թ.-ի գարնանը Հայաստանում տեղի ունեցավ խաղաղ հեղափոխություն։ Ուշադրության կենտրոնում հայտնվեց Ռուսաստանը, սակայն նրանք ոչինչ չէին անում։ Այն միտքը, որ իբր Ռուսաստանը միշտ ետնաբեմում է, այն դեպքում, երբ երկու երկրները ընդհանուր սահման չունեն և միայն տնտեսական և անվտանգային գործընկերության մեջ են, ինչպես պարզվեց հնացած մոտեցում է։ Մարդիկ պետք է թարմացնեն իրենց մոտեցումը այս հարցում։
Ո՞րն է ավելի կիրառելի մոտեցումը այս հարցում
Մտածեք, որ Կովկասը նաև տարածարշրջան է, որն ունի բազմաթիվ այլ հարևաններ՝ Իրանը, Ասիան, Թուրքիան և ԵՄ-ն։
Ինչը՞ կարող է զարմացնել մարդկանց Կովկասի վերաբերյալ
Այս տարածաշրջանը լի է հետաքրքիր մանրամասներով։ Օրինակ՝ Վրաստանն ամենահին գինեգործական երկիրն է աշխարհում։ Գոյություն ունեն ֆերմենտացված խաղողի կորիզներ, որոնք ապացուցում են, որ հազարամյակներ առաջ այստեղ մարդիկ գինեգործությամբ են զբաղվել։ Վրացիների համար գինի խմելն ավելին է, քան խմիչք համտեսելը։ Գերմանացի մարդաբան Ֆլորիան Մյուհլֆրիդն անգամ նշում է, որ դա նաև քաղաքական բաղադրիչ ունի։ Դրանով վրացիները կարծես ընգծում են իրենց տարբերությունն ուրիշներից, մասնավորապես՝ օղի խմող ռուսներից։
Գոյություն ունի նաև միֆ, որ Ուինստոն Չերչիլը սիրում էր խմել հայկական բրենդի, կամ «կոնյակ» այն բանից հետո, երբ Իոսիֆ Ստալինը հյուրասիրել էր նրան։ Ցավոք, սա հորինված պատմություն է՝ վերցված խորհրդային լրտեսական «Գարնան տասնյոթ ակնթարթները» դրամայից։ Խոսվում է նաև Վրաստանում և Ադրբեջանում 1960-ականներին ջազի մշակույթի մասին։ Իրականում այս տարածաշրջանը, մասնավորապես՝ Բաքուն և Թբիլիսին, ի տարբերություն Ռուսաստանի, խորհրդային ժամանակներում ավելի բազմազան, կոսմոպոլիտ մշակույթ ունեին, ինչը վերաբերվում է նաև ջազ երաժշտությանը։ Եվ վերջում, նոր զագացող ճյուղ կա. էկոտուրիզմը։ Սա ապշեցուցիչ գեղեցկությամբ տարածարջան է և այսօր լավ հնարավորույթուններ կան լեռնագնացության և լեռնային տուրիզմի համար։
Ինչպիսին կլինի տարածաշրջանի ապագան
Գոյություն ունի կլիշե, որ ապագան անկանխատելի է, բայց նվազագույնը դրանով ես կշարունակեմ զբաղվել։ Այստեղ կա մեկ խոշոր չլուծված կոնֆլիկտ Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ և երկու ավելի փոքր՝ Վրաստանում։ Եթե Ադրբեջանն ու Հայաստանը նորից սկսեն պատերազմել, ապա այն տարածաշրջանը մի քանի սերունդ հետ կթողնի։ Ես զգում եմ, որ որպես ամբողջություն տարածաշրջանը թեև փոքր է, բայց ունի շատ առավելություններ։ Այն միջազգային խաչմերուկ է՝ կիրթ բնակչությամբ և մեծ ներուժով։
Հրապարակման բնօրինակը Carnegie հիմնադրամի կայքում։