Հուդդայականության միաստվածային բնույթը հանգեցրել է իր հետևորդների հանդեպ հնագույն ժողովուրդների թշնամությանը։ Ըստ էության, դա վախ էր օտարի հանդեպ բազմաստվածային կրոնների աշխարհում։ Քրիստոնեության հայտնվելը, որը նույնպես հավատում է մեկ Աստծո, շրջադարձային էր հրեաների համար։ Սակայն փոփոխություններն ավելի վատն էին։ Որոշ քրիստոնյաներ հրեաներին մեղադրեցին ճշմարիտ Մեսիային սպանելու և միջնադարի բոլոր դժբախտությունների համար։ Ատելությունը չափազանց լարվեց 19-րդ դարում ազգայնականության ծագմամբ և իր գագաթնակետին հասավ 20-րդ դարում նացիզմի հայտնվելով։
«Հրեաները մարդկության դեմ ատելության օրենքներ են դավանում», —գրել է հույն պատմիչ Դիոդորոս Սիցիլիացին իր «Պատմական գրադարանում» մ.թ.ա 1-ին դարում։ Հելլենզիմի դարաշրջանում՝ սկսված Ալեքսանդր Մեծի ժամանակ, իսրայելցիների ագրեսիվ արձագանքը («Իսրայելի որդիները») հաղթեց նրանց ծայրահեղ ազգայնական ժողովրդին։ Մ.թ.ա 168 թվականին Սելևկյանների դինաստայից Սիրիայի արքա Ատիոքոս IV-ը հարձակվեց Երուսաղեմի վրա և իր ժողովրդին պարտադրեց Զևսի երկրպագությունը։ Սա հանգեցրեց դաժան մակկաևյան ապստամբության։ Այդ ժամանակից ի վեր, հրեաների հանդեպ անբարեհաճ վերաբերմունքը բոլոր հունական գաղութներում միայն ուժեղացավ։
Հռոմեացիների Հրեաստան գալը չբարելավեց հրեաների վիճակը Միջերկրական ծովում։ Հռոմեացիները հրեական միաստվածության մեջ տեսան քաղաքական անհնազանդություն և համարում էին, որ նրանց սովորույթները, ինչպիսիք են թլպատումը և կամ խոզի միս ուտելու արգելքը, բարբարոսական են։ Հռոմեական ավանդույթների հանդեպ հրեաների անհարգալից վերաբերմունքը հանգեցրեց բազմաթիվ ռազմական բախումների Հռոմեական տիրապետության ամբողջ ժամանակահատվածում։ Քրիստոնեության հայտվելը միայն վատթարացրեց վիճակը, քանի որ առաջին եկեղեցական հայրերը հուդայականությունը կոչեցին «աղանդ», որը սպանել է ճշմարիտ Մեսիային։
Որպես հետևանք, միջնադարը եվրոպական հրեաների պատմության մեջ սարսափելի շրջան էր։ Իշխանություններն հարձակվում էին հրեական բնակավայրերի վրա՝ որպես փրկություն բոլոր սոցիալական խնդիրներից։ Հրեական թաղամասերի վրա հարձակումների արդարացում ծառայեցին սրբազան մասունքների պղծման և ծիսական սպանությունների կատարման կեղծ մեղադրանքները։ Նմանատիպ հալածանքների պատճառով (մասնավորապես շատ քաղաքներում նրանց արգելված էր լինել զինվորներ, գյուղացիներ կամ իրավաբաններ կամ էլ ամուսնանալ քրիտոնյաների հետ) հրեաները ստիպված էին դառնալ, օրինակ վարկատուներ կամ հարկահավաքներ, ինչը միայն ավելացնում էր նրանց նկատմամբ նախապաշարմունքները։ Պետք է նշել, որ վաշխառությունը դատապարտված է քրիստոնեական բարոյականությամբ, և հաճախ պարտապան-քրիստոնյաները սպանում էին իրեն պարտատերերին պատճառաբանելով կրոնական համոզմունքները։
Ռասայական ատելությունից դեպի կրոնական
15-րդ դարից սկսած հրեաների հանդեպ թշնամանքը մեծացել է։ Իսպանիայից և Պորտուգալիայից հրեաների արտաքսմամբ սկսվեց միգրացիոն գործընթացը դեպի Հյուսիսային Եվրոպա, որտեղ Մարտին Լյութերի կրոնական հեղափոխությունից հետո հրեաները հայնվեցին երկու կրակի արանքում։ Հրաներին իրենով գրավելու անհաջող փորձից հետո, Լյութերն առաջարկեց վտարել նրանց և այրել Հյուսիսային Եվրոպայի բոլոր սինագոգերը։ Բացի այդ, բարեփոխիչը գրեց առաջին ժամանակակից հակասեմական տեքստը «Հրեաների և նրանց ստերի մասին»։ «Նախ, պետք է այրվեն նրանց սինագոգերը և դպրոցները, իսկ այն, ինչ չի այրվում, պետք է թաղել և ծածկել կեղտով, որպեսզի ոչ մեկ երբեք չկարողա տեսնել ո՛չ քարը, ո՛չ էլ նրանցից մնացած մոխիրը», — ասվում է տեքստում, որը գերմանացի փիլիսոփա Կառլ Յասպերսի կարծիքով մեծապես ոգեշնչել է նացիստական ծրագրերին։
Անտիսեմիտիզմի առաջացումը որպես հատուկ ինտելեկտուալ շարժում սերտորեն կապված է 19-րդ դարում տեղի գտած ազգայնականության հետ։ Երբ հրեաները, վերջապես, ձեռք բերեցին իրավական հավասարություն Արևմտյան Եվրոպայում (Ռուսաստանում և շատ այլ երկրներում հալածանքները զգացվում էին երկար ժամանակ), ատելությունը ստացավ քաղաքական երանգ։ Հիմա այն բխում է ոչ թե կրոնական պատճառներից, այլ հրեաների տնտեսական և քաղաքական հաջողություններից։ «Հուդայականությունը մեր ազգային օրգանիզմում օտար արյան կաթիլ է, դա կործանարար ուժ է», — 19-րդ դարի վերջում գրել է գերմանացի աստվածաբան Ադոլֆ Շտյոկերը։ Նման տեսակետը տարածվեց ամբողջ Եվրոպայում, հատկապես Իսպանիայում և Մեծ Բրիտանիայում, որոնք մեղադրում էին հրեաներին իրենց բոլոր տնտեսական խնդիրների համար։ Բնակչությունն իսկապես համարում էր, որ հրեաները մենաշնորհել են այնպիսի մասնագիտություններ, ինչպիսիք են ուսուցիչը, բժիշկը կամ իրավաբանը։ Հրեաների մեծ մասն ապրում էր քաղաքներում, իսկ դարավոր մարգինալ կյանքի ընթացքում, միակ սոցիալական զենքը, որը հասանելի էր նրանց համար, դարձավ կրթությունը։
Միևնույն ժամանակ, Թեոդոր Հերցլի սիոնիստական շարժման առաջացման և կոմունիստական Ռուսաստանում հրեաների հալածանքների հետ Ադոլֆ Հիտլերը անտիսեմիտիզմը դարձրեց իր քաղաքական կուրսի հիմնական կետը։ Նացիստական ռեժիմը մեղադրում էր հրեաներին Առաջին համաշխարհային պատերազմում Գերմանիայի պարտության համար և հրեշավոր արշավ սկսեց, որն իր գագաթնակետին հասավ 1938 թվականի Բյուրեղապակյա գիշերվա ժամանակ։ Այդ ժամանակ այրվեց 267 սինագոգ, կողոպտվեց 7500 հրեական խանութ, ձերբակալվեց 20 հազար հրեական ծագումով գերմանացի, իսկ համայնքի վրա հսկայական տուգանք դրվեց «վնասի փոխհատուցման» համար։
Սա այսպես կոչված «վերջնական որոշման» սկիզբն էր՝ ոչնչացնել ողջ հրեական բնակչությունը Եվրոպայում։ Դրա մշակման և իրականացման ետևում կանգնած էր Հենրիխ Հիմլերը։ Նրա գրառումներով կարելի է գնահատել, որ մարդկության պատմության ամենամեծ ցեղասպանություններից մեկի ընթացքում զոհվել է 6 մլն հրեա։ Անտիսեմիտիզմը հասել է իր գագաթնակետին։
Հոդվածի բնօրինակը «Inosmi.ru» կայքում։