Հետխորհրդային տարածքը Ռուսաստանի համար մշտական խնդիրների աղբյուր է։ 2018թ.-ին այս առումով առաջամարտիկները Հայաստանը, Բելառուսը, Վրաստանը, Մոլդովան և Ուկրաինան էին։ Ամեն երկրի հետ Կրեմլը տարբեր աստիճանի սրության կոնֆլիկտի մեջ է՝ անկախ նրանից դա դաշնակից Մինսկն է, թե հակառակորդ Կիևը։ Երաշխավորված է, որ 2019թ.-ին այս երկրների հետ հարաբերություններում նոր սկանդալներ են առաջանալու։
Հայաստան։ Կուռք՝ ձեր տան համար
Նիկոլ Փաշինյանի արած «Թավշյա հեղափոխությունը» ստիպեց ամբողջ աշխարհին փնտրել այդ երկիրը քարտեզի վրա, և փորձել հասկանալ, թե ինչ է կատարվում այնտեղ։
Նիկոլ Փաշինյանը մայիսին խլեց իշխանությունն իր նախորդից՝ Սերժ Սարգսյանից՝ զբաղեցնելով վերջինիս տեղը։ Նախկինում Հայաստանի սահմաններից դուրս գրեթե անհայտ այս քաղաքական գործչի դաշնակիցը դարձավ փողոցը։ Փողոցի օգնությամբ պարոն Փաշինյանին նախ հաջողվեց հասնել Երևանի քաղաքապետի պաշտոնում իր թեկնածուի ընտրությանն, այնուհետև՝ արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների անցկացմանը, որտեղ հսկայական առավելությամբ հաղթեց իր՝ «Իմ Քայլը» դաշինքը։
Նիկոլ Փաշինյանի արած «Թավշյա հեղափոխությունը» ստիպեց ամբողջ աշխարհին փնտրել այդ երկիրը քարտեզի վրա, և փորձել հասկանալ, թե ինչ է կատարվում այնտեղ։
Անարյուն իշխանափոխությունը բարձր գնահատվեց Արևմուտքում։ Ամերիկյան «Time» ամսագիրը Նիկոլ Փաշինյանին որակեց որպես «ժողովրդավարության խաչակիր», իսկ բրիտանական «The Economist» ամսագիրը Հայաստանը կոչեց տարվա երկիր՝ ժողովրդավարության առաջընթացով պայմանավորված։
Ռուսաստանի համար Նիկոլ Փաշինյանը նույնպես 2018թ.-ի գլխավոր քաղաքական դեմքերից էր՝ չնայած առանց կոչումների։ Իհարկե, այս դեպքում ժողովրդավարությունը կապ չուներ։ Ռուսական իշխանությունները զգուշությամբ հետևում էին հեղափոխությանը և դրա առաջնորդին։ Եվ առաջին անգամ նորագույն պատմության մեջ Մոսկվայի արձագանքը, ով միշտ բացասական է ընկալում ցանկացած ընդդիմադիր շարժում՝ անկախ իր տարածքում է այն, թե հարևանների, այս դեպքում, եթե ոչ դրական, ապա միանշանակ չեզոք էր։
Ռուսասատանի ԱԳՆ-ն հետևյալ կերպ արձագանքեց. «Տրամադրված ենք հայ-ռուսական հարաբերությունների զարգացման և ամրապնդման շուրջ համատեղ աշխատանքի շարունակությանը և դաշնակցային փոխգործակցությանը՝ ի շահ երկու երկրների ժողովուրդների»։
Այս հայտարարությունն արվեց ճգնաժամի բեկումնային պահին. Նիկոլ Փաշինյանը, հենվելով իրեն աստվածացնող փողոցի վրա, սկսում է ճնշել նախկին ռեժիմին։ Այն բանից հետո, երբ նա հայտնվեց Հանրապետության հրապարակում գտնվող վարչապետական աշխատասենյակում, Մոսկվայի համար սկսվեցին տհաճ անակնկալներ։ Նոր իշխանությունները նախաձեռնեցին 2008թ.-ի մարտի 1-ի իրադարձությունների հետաքննությունը, որի ժամանակ Երևանում ցույցերը ցրելու ընթացքում (որի կազմակերպիչներից մեկը հենց Նիկոլ Փաշինյանն էր) զոհվեցին մարդիկ։ Մեղադրանքներ ներկայացվեցին Մոսկվայի համար ոչ այդքան օտար մարդկանց. Հայաստանի նախկին նախագահ և Վլադիմիր Պուտինի ընկեր Ռոբերտ Քոչարյանին և ՀԱՊԿ քարտուղար Յուրի Խաչատուրովին։ Վերջինս 2008թ.-ին Երևանի կայազորի հրամանատարն էր։
Հետաքննությունը Ռուսաստանի հետ լուրջ ընդհարման պատճառ դարձավ. ՀԱՊԿ քարտուղարի նկատմամբ մեղադրանքը Մոսկվան գրեթե համարեց իր ստեղծած դաշինքի իմիջին նպատակաուղված հարված։ Բայց Նիկոլ Փաշինյանը կիրառեց այն նույն մարտավարությունն, ինչը օգտագործում էր Հայաստանում՝ իշխանության համար պայքարի ժամանակ. ոչ մի հետ քայլ։ Հետ կանչելով ՀԱՊԿ քարտուղար Խաչատուրովին իր պաշտոնից, նա պահանջեց այդ պաշտոնին վերանշանակել Հայաստանից այլ թեկնածուի։ Այս քայլն ընդլայնեց կոնֆլիկտի կողմերին։ Բելառուսը հայտարարեց այդ տեղը զբաղեցնելու իր իրավունքի մասին, ինչը ողջունեցին բոլորը, բացի Հայատանից։ Չցանկանալով զիջել այդ պաշտոնը, Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց. «Պետք է հասկանալ, արդյո՞ք մեր անվտանգության առումով մենք պետք է լուրջ վերաբերվենք կազմակերպությանը(ՀԱՊԿ), թե ոչ»։
Կադրային այս հարցը չլուծվեց անգամ դեկտեմբերի 27-ին կայացած Պուտին-Փաշինյան հանդիպման ժամանակ։ Ինչպես էլ որ ավարտվի ՀԱՊԿ քարտուղարի նշանակման հարցը, Մոսկվայում արդեն ձևավորվել է Փաշինյանի՝ որպես անհարմար գործընկերոջ կերպարը, ումից կարելի է ամեն ինչ սպասել։
Ռուսական պաշտոնյաներից մեկը, ով զբաղվում է Հայաստանի հետ հարաբերություններով, այսպես է բնութագրում Հայաստանի վարչապետին. «Ոչ համակարգային, ոչ պետական գործիչ, ով տաք գլխով է գործում և առևտուրը (базар) միջպետական հարաբերություններ է բերում։ Հայաստանում ձևավորված իշխանությունը տագնապի տեղիք է տալիս, քանի որ, ի տարբերություն Լուկաշենկոյի և Նազարբաևի, Փաշինյանն անկանխատեսելի է»։
Կողմերի բարդ հարաբերությունների ապացույցը եղավ Պուտինի շնորհավորանքը Փաշինյանի քաղաքական թշնամի Ռոբերտ Քոչարյանին։ Ռուսաստանի նախագահը կալանավորված իր ընկերջը մաղթեց «առողջություն, տոկունություն և ոգու ամրություն»։
Բելառուս։ Ձևական եղբայրություն
Բելառուսական ուղղությամբ անակնկալներ չեղան։ Մոսկվայի և Մինսկի միջև նախատոնական վեճերն արդեն ավանդույթ են դարձել, որն այս անգամ ևս չխախտվեց։ Սակայն երկկողմ դիմակայության ջերմաստիճանը բարձրացավ։
Ամեն անգամ, երբ Լուկաշենկոն սկսում է Ռուսաստանի հետ հարաբերություններում անհարմարություններ զգալ, նա ավանդույթի համաձայն ցուցադրաբար դեմքով շրջվում է դեպի Բրյուսել։
Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն նորից դժգոհ է Ռուսաստանից։ Մոսկվան չի ցանկանում գազը վաճառել ներռուսական գնով։ Նավթի դեպքում նույնպես, ըստ Լուկաշենկոյի, Ռուսաստանը եղբայրական ձևով չի գործում՝ հարկային մանևրեր անելով և միլիարդների վնաս հացնելով Բելառուսին։ Լուկաշենկոն փոխհատուցում է պահանջում, սակայն չի ստանում։ Պարզ չէ՝ հիմա չեն տալիս, թե ընդհանրապես չեն տալու։
Սակայն որոշակիություն եղավ այլ հարցում։ Մոսկվայում բազմիցս կրկնում էին հետևյալը. գազը և նավթը կէժանանան երկու երկրների ավելի «խորը ինտեգրացիայի» դեպքում։ Վերջինս նախատեսված է եղել 1999թ.-ին կնքված Ռուսաստանի և Բելռուսի Միութենական պետության ստեղծման մասին համաձայնագրով։ Համաձայնագիրը ամրագրում է երկրների միջև առանձնահատուկ հարաբերությունները, բայց դեռևս չիրականացած են մնում ընհանուր սահմանադրության և փոխարժեքի ընդունման, միասնական դատարանի, հաշվիչ պալատի և մաքսատների ստեղծման մտադրությունները։ Այն մասին, որ համաձայնագիրը պետք է իրագործել, Ռուսատանում հիշում էին նաև նախկինում։ Օրինակ՝ 2007թ.-ին լրջորեն քննարկվում էր միասնական սահմանադրության հարցը։ Այն ժամանակ դա շարունակություն չունեցավ։ Բայց 2018թ.-ին Կրեմլը Միութենական համաձայնագրի մասին նորից հիշեցրեց։ Բելառուսական պաշտոնյաները հավաստիացրել են «Կոմմերսանտին», որ Մինսկին ստիպել են դառնալ սուբյեկտ՝ Ռուսաստանի կազմում։ Ռուսաստանի ԱԳՆ-ում ժխտում են, որ ճնշումներ են գործադրվել ինչ-որ մեկի վրա, պարզապես Մոսկվան լուրջ պլաններ ունի համաձայնագրի կատարման առումով։
Ամեն անգամ, երբ Լուկաշենկոն սկսում է Ռուսաստանի հետ հարաբերություններում անհարմարություններ զգալ, նա ավանդույթի համաձայն ցուցադրաբար դեմքով շրջվում է դեպի Բրյուսել։
Այս անգամը ևս բացառություն չէր։
Ամանորի նախաշեմին ԵՄ-ում և ՆԱՏՕ-ում Բելառուսի մշտական ներկայացուցիչ Ալեքսանդր Միխնեվիչը հայտարարեց, որ Մինսկը պատրաստ է հյուրընկալել Եվրամիության «Արևելյան գործընկերության» տարեդարձին նվիրված ֆորումը, որին մասնակցելու են Հայաստանը, Ադրբեջանը, Բելառուսը, Վրաստանը, Մոլդովան և Ուկրաինան։ Դեկտեմբերի 23-ին բելառուսական «ՕՆՏ» հեռուստաալիքին տված հարցազրույցում նա նշեց. «Մայիսին լրանում է «Արևելյան գործընկերության» տաս տարին։ ժամանակն է որոշ եզրակացություններ անելու։ Մենք առաջարկել ենք ԵՄ բարձրաստիճան պաշտոնյաների մասնակցությամբ մեծ միջոցառում անցակացնել Բելառուսում, քննարկել զարգացման հեռանկարները, մեծացնել եվրոպացիների և մեր կառույցների հետաքրքրությունն այս ծրագրի նկատմամբ»։
Եթե այդ գագաթնաժողովի պատրաստությունները սկսվեն, ապա Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները կարող են սրվել։ Բրյուսելում ուշադրությամբ հետևում են իրավիճակին։ Բելառուսի հարցերով զբաղվող եվրոպացի դիվանագետը հայնտեց «Կոմմերսանտին», որ 2014թ.-ից հետո Ալեքսանդր Լուկաշենկոն սկսեց լրջորեն զգուշանալ Մոսկվայից. «Նրա մոտ հավանաբար վախ է առաջացել Ուկրաինական իրադարձություններից հետո։ Նա սկսեց հաճախ հանդիպել եվրոպացիներին, գովել ԵՄ-ն՝ ասելով, որ այն պետք է ուժեղ լինի։ Եվ դա դուր է գալիս բելառուս ժողովրդին։ Սերունդը, որը ԽՍՀՄ տարիներից լավ հիշողություններ ունի, իր տեղը զիջում է երիտասարդներին, որոնց դա արդեն հետաքրքիր չէ»։
Դիվանագետը ենթադրում է, որ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն կցանկանար կրկնել Հայաստանի փորձը, ով, լինելով ԵԱՏՄ և ՀԱՊԿ անդամ, ԵՄ-ի հետ համաձայնագիր է կնքել, որը գրեթե նույնն է ինչ Վրաստանի, Ուկրաինայի և Մոլդովայի հետ կնքած ասոցացման համաձայնագիրը։ Ըստ նրա. «Մինսկը դեմ չէր լինի նման համաձայնագիր ունենալուն։ Սակայն զգուշանում է բացահայտ գնալ այդ ուղով, քանի որ խոցելի է և կախված է Ռուսաստանից»։ Ամեն դեպքում դեկտեմբերի 29-ին Պուտինը և Լուկաշենկոն հանդիպեցին Կրեմլում և հայտարարեցին, որ Միութենական պետության կառուցման հարցը պետք է քննարկեն երկու երկրներից ձևավավորված աշխատանքային խմբերը։ Բանակցությունները չեն խոստանում լինել հեշտ և զերծ կոնֆլիկնտերից։
Վրաստան։ Փոխոխությունների չենք սպասում
Վրաստանում 2018թ.-ը նշանավորվեց Վրաստանի համար ցավալի տարելիցով. տաս տարի առաջ Վրաստանը պարտվեց Ռուսաստանի հետ պատերազմում։ Արդյունքում Ռուսաստանը ճանաչեց Աբխազիայի և Հվ. Օսեթիայի անկախությունը։ Երկու չճանաչված պետություններում տեղակայված են ռուսական զորքեր, իսկ հավանականությունը, որ ստատուս քվոն կփոխվի, հավասար է զրոյի։ Թեև Մոսկվայի և Թբիլիսիի միջև դիվանագիտական հարաբերությունները խզված են, կողմերը բանակցություններ են վարում առևտրային և մաքսային հարցերի շուրջ։ ՌԴ արտգործնախարարի տեղակալ Գրիգորի Կարասինը ժամանակ առ ժամանակ ասում է, որ Ռուսաստանը կարող է չեղարկել վիզայի ռեժիմը Վրաստանի հետ և անգամ վերականգնել դիվանագիտական հարաբերությունները։ Բայց առաջին քայլը պետք է անի Վրաստանը, քանի որ նա է խզել առաջինը։ Արդյունքում ամեն ինչ մնում է այնպես, ինչպես կա։ Ինչը, սակայն չի խանգարում մեծ թվով ռուս զբոսաշրջիկներին այցելել կովկասյան այդ հանրապետություն։
Չնայած նվազագույն քաղաքական փոխգործակցությանը, Ռուսաստանը շարունակում է կարևոր գործոն լինել Վրաստանի ներքին քաղաքականության մեջ։ Նույեմբերին նախագահ ընտրվեց նախկին արտգործնախարար Սալոմե Զուրաբիշվիլին, ով հաղթեց մեկ այլ նախկին արտգործնախարարի՝ Գրիգոլ Վաշաձեին։ Նախընտրական արշավի ժամանակ կողմերը միմյանց մեղադրում էին ռուսամետ լինելու մեջ։ Տիկին Զուրաբիշվիլիին հիշեցնում էին իր խոսքերը, որ 2008թ.-ի պատերազմը սկսել է Վրաստանը։ Նախկին նախագահ Միխեիլ Սահակաշվիլին, ով աջակցում է Վաշաձեին, նրան անվանեց «Պուտինի գործակալ»։ Իսկ Զուրաբիշվիլիի կողմնակիցները նշում էին, որ Վաշաձեի համար աշխատում է «Մոսկվայից ուղարկված» քաղաքական տեխնոլոգ Վիտալի Շկլյարովը, իսկ հենց իրեն՝ Վաշաձեին, ով իր կարիերան սկսել է ԽՍՀՄ ԱԳՆ-ից, անվանում էին «ՊԱԿ-ի սպա»։
Ընտրություններում հաղթելուց հետո Զուրաբիշվիլին նշեց, որ չի պատրաստվում նախաձեռնել Ռուսաստանի հետ հարաբերություների մերձեցում և մտադիր է ժարունակել աշխատել ԵՄ-ի և ՆԱՏՕ-ի հետ՝ ինտեգրացիան խորացնելու ուղղությամբ, իսկ Ռուսաստանի հետ բանակցություններ վարել՝ Բրյուսելի և Վաշինգտոնի աջակցությամբ։ Սակայն եվրաատլանտյան հեռանկարները Վրաստանի համար մշուշոտ են, իսկ Ռուսաստանը հստակ հասկացրել է, թե ինչպես կարձագանքի, եթե այդ մշուշը ցրվի։ Դեռևս 2008թ.-ին նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևը հայտարարել էր. «Վրաստանը իր մերձակա տարածքները, որոնք ըստ մեզ առանձին պետություններ են, համարում է իրենը։ Նշանակում է կա չկարգավորված տարածքային կոնֆլիկտ՝ անկախ նրանից, թե մենք ինչ դիրքորոշում ունենք այդ հարցում։ Իսկ այդպիսի պետությանը կընդունե՞ն ռազմական դաշինքում։ Մենք հասկանո՞ւմ ենք, թե ինչ վտանգներով է դա հղի։ Դա կարող է սարսափելի կոնֆլիկտի պատճառ դառնալ»։
Իրականում Վրաստանում կարևորագույն որոշումները կայացնում է ոչ թե նախագահը կամ վարչապետը, այլ իշխող «Վրացական երազանք» կուսակցության առաջնորդ, գործարար Բիձինա Իվանիշվիլին։ Աջակցելով Զուրաբիշվիլիի թեկնածությանը, նա մտածում էր ոչ թե արտաքին քաղաքականության մասին, այլ փորձում էր զերծ պահել իրեն անախորժություններից, որոնք տեղի կունենային, եթե նախագահ դառնար Վաշաձեն, ով խոստացել էր ընտրվելու դեպքում ապահովել օլիգարխի գլխավոր թշնամու՝ Սահակաշվիլիի վերադարձը։ Իվանիշվիլիին հաջողվեց դա կանխել։ Նրա շահերն այս մասով համընկան Մոսկվայի շահերի հետ, որն ամենաքիչը կցանկանար, որ վերջին տարիներին լուրջ խնդիրներ չստեղծող Վրաստանը նորից սկսի անել դա։
Մոլդովա։ Պրոռուսական աստղը շողշողում է
«Մոսկվայի ձեռքի» համբավ ունենալու համար հերիք է միայն քննադատել Դեմկուսին կամ պարոն Պլախոտնյուկին։
2018թ.-ը Մոլդովայի համար նախընտրական էր. Փետրվարի 24-ին նոր խորհրդարան է ընտրվելու։ Երկրում, որտեղ բնակչության կեսը ռուսամետ է, իսկ մյուս կեսը եվրոպամետ, վերջին տարիներին ցանկացած ընտրություն նույն սցենարով է տեղի ունենում։ Եվրոպամետ կուսակցություններն ընտրությունները համարել են լուսավոր Եվրոպայի և խավար Արևելքի միջև ընտրություն։ Նույն էլ ռուսամետ քաղաքական ուժերը։ Ըստ նրանց Ռուսաստանը առաջարկում է խելամտություն, բարություն, միասնություն, իսկ Բրյուսելն ու Վաշինգտոնը՝ անմիաբանություն, կոսմոպոլիտիզմ և համասեռամոլություն։
Առաջին սցենարը կիրառում է իշխող Դեմկուսը՝ ծայրահեղ ոչ պոպուլյար օլիգարխ Վլադիմիր Պլախոտյուկի գլխավորությամբ։ Ամեն ընտրության ժամանակ նրանք սկսում են «Կրեմլի գործակալների» որս իրականացնել։
«Մոսկվայի ձեռքի» համբավ ունենալու համար հերիք է միայն քննադատել Դեմկուսին կամ պարոն Պլախոտնյուկին։
Երկրորդ տարբերակով աշխատում է Սոցիալիստների կուսակցությունը և իր առաջնորդ, Մոլդովայի նախագահ Իգոր Դոդոն։ Քանի որ Մոլդովան խորհրդարանական պետություն է, իշխանությունը կլինի նրանը, ով 101 պատգամավորից բաղկացած խորհրդարանում կստանա 50 մանդատից ավելին։ Այսօրվա դրությամբ մեծամասնությունը Վլադիմիր Պլախոտնյուկի ձեռքում է։ Նա միանձյնա իշխում է 2015թ.-ից։ Նրա թշնամիները կամ բանտում են կամ հետախուզության մեջ։ Իշխանության պահպանումը նրա համար ֆիզիկական անվտանգության հարց է։ Այդ իսկ պատճառով նա 2017թ.-ին փոխեց համամասնական ընտրական համակարգը և դարձրեց խառը տիպի, որի միջոցով նա հնարավորություն ունի խորհրդարան անցկացնել իր թեկնածուներին՝ անկախ պատգամավորների տեսքով։
Վլադիմիր Պլախոտնյուկին են ենթարկվում նաև պետական բոլոր ինստիտուտները. ԿԸՀ-ն, ուժայինները և դատարանները՝ ներառյալ Սահմանադրական դատարանը։ Վերջինս առանձնահատուկ դեր ունի. եթե փետրվարի 24-ին ինչ-որ բան այնպես չընթանա, դատարանը կարող է չհաստատել ընտրության արդյունքերը։ Այս մեխանիզմը փորձարկվել է ամռանը, երբ Քիշինևի քաղաքապետի ընտրություններում հաղթեց օլիգարխին քննադատող Անդրեյ Նեստասը, բայց քաղաքային դատարանը չեղյալ հայտարարեց ընտրության արդյունքերը։ Այնպես որ Պլախոտնյուկը սկսել է նախընտրական արշավն ամբողջովին զինված դիրքերից։
Իգոր Դոդոնը և Սոցիալիստական կուսակցությունն առաջարկում են առանձնահատուկ հարաբերություններ Մոսկվայի հետ։ Կրեմլն իրապես աջակցում է Դոդոնին։ Նրա և Պուտինի նոյեմբերյան հանդիպման արդյունքում 2019թ.-ի հունվարի մեկից Ռուսաստանը կհեռացնի մաքսային տուրքերը մոլդովական մրգերի, բանջարեղենի, պահածոների և գինեգործական ապրանքների համար։ Բացի այդ, միգրացիոն օրենսդրության խախտումների պատճառով Ռուսաստանի մուտքի արգելք ունեցող մոլդովացի միգրանտները համաներման կարժանանան։ Մոլդովայի խորհրդարանի նախագահ, դեմոկրատ Ադրիան Կանդուն այս ամենը բնորոշել է որպես ընրություններին Կրեմլի միջամտություն։ Իգոր Դոդոնի հաղթանակը կարող է ամրացնել Ռուսաստանի դիրքերը Մոլդովայում։ Այդ դեպքում հնարավոր է վերականգնել Մերձդնեստրի կարգավորման գործընթացը և ԵՄ-ի ու ԱՄՆ-ի մասնակցությամբ վերամիավորել Մերձդնեստրը Մոլդովայի հետ՝ չճանաչված պետության համար հատուկ կարգավիճակով։ Նույն մոդելը կարելի է կիրառել նաև պատերազմող և բոլորին հոգնեցրած Դոնբասում։
Չնայած, հաշվի առնելով Պլախոտնյուկի ազդեցությունը, հավանական է, որ Դոդոնը չի ստանա մեծամասնություն խորհրդարանում։ Սա նշանակում է, Պլախոտնյուկը և Դոդոնը ստիպված են լինելու կիսել իշխանությունը։ Փետրվարին պարզ կդառնա, թե կշարունակի Մոլդովան իր եվրոպամետ քաղաքականությունը, թե կգնա Մոսկվայի հետ հարաբերությունների վերականգմանը։
Ուկրաինա։ Արյունալի վեճը
Նախընտրական տրամադրություններ են նաև Ուկրաինայում, որտեղ մարտին նախագահ են ընտրելու։ Պետրո Պորոշենկոն մեծ ժողովրդականություն չի վայելում, բայց դեռ վերահսկում է իրավիճակը և շարունակում է մեկը մյուսի հետևից պայմանագրեր խզել Ռուսաստանի հետ, որին նա թշնամի է համարում։ Սեպտեմբերին նա չեղյալ հայտարարեց Ռուսաստանի հետ Բարեկամության, համագործակցության և գործընկերության մասին համաձայնագիրը։ Ուկրաինայի արտգործնախարար Պավել Կլիմկինի հաշվարկով Կիևը արդեն խզել է Ռուսաստանի հետ թվով 48 համաձայնագիր և մտադիր են ևս չորս տասնյակ համայնագիր խզել։
Վերջին իրադարձությունը (ավելի շատ քաղաքական, քան կրոնական) Ուկրաինայի ուղղափառ եկեղեցու Կիևի հայրապետության ինքնիշխան կարգավիճակի ձեռք բերումն էր։ Պորոշենկոն, ով անձամբ էր Վեհափառ հայրապետ Բարդուղիմեոսին խնդրել դա անել, այդ իրադարձությունը համարեց աշխարհաքաղաքական կարևոր հաղթանակ Մոսկվայի նկատմամբ։ Իր խոսքով, դա «կապահովի Ուկրաինայի վերջնական անկախությունը Ռուսաստանից»։ Մինսկի համաձայնությանը դեռևս ոչինչ չի սպառնում։ Թեև դա չբերեց Ուկրաինայի արևելքում խաղաղության հասատմանը (ինչում Ուկրաինան և Ռուսաստանը մեղադրում են մեկը մյուսին), դա խզելը խնդրահարույց կարող է լինել, քանի որ այն համաձայնեցված է եղել Գերմանիայի վարչապետ Անգելա Մերկելի և Ֆրանսիայի նախագահ Ֆրանուա Օլանդի հետ։
Ռուսաստանում վստահ են, որ մարտյան ընտրություններից հետո պետք չէ սպասել որևէ կարգավորման՝ Կիևի և Դոնեցկի ու Լուգանսկի հարաբերություններում։ Բայց ինչքան երկար է ձգվում կոնֆլիկտը և արյունահեղությունը, այդքան սարսափելի է դառնում Ուկրաինայի տարածքային ամբողջականության վերականգման հեռանկարը։ Այդպիսի օրինակներ շատ կան հարևանությամբ. Մերձդնեստր, Ղարաբաղ, Աբխազիա, Հվ. Օսեթիա։
Նախորդ տարի նոր եռացող կետ դարձավ Ազովի ծովը։ Կերչիի նեղուցում ուկրաինական նավերի հետ կապված միջադեպը չեղարկեց ՌԴ և ԱՄՆ նախագահների երկար սպասված հանդիպումը և վերականգնեց Եվրոպայի և ԱՄՆ-ի ուշադրությունը Ղրիմի նկատմամբ, որի մասին, թվում է մոռացել էին Արևմուտքում։
«Կոմմերսանտի» հետ զրույցներում ռուսական պետական պաշտոնյաները վերջին շրջանում հաճախ կրկնում են, որ ուկրաինական իշխանությունների՝ Մինսկի համաձայնագրով ամրագրված կոմպրոմիսներին չգնալը պայմանավորված է Վաշինգտոնի գործոնով։ ԱՄՆ-ն իբր շահագրգռված է, որ Ռուսաստանի հարևանությամբ կոնֆլիկտ լինի, որը կշեղի Մոսկվայի ուժերը և ռեսուրսները ԼԺՀ-ին և ԴԺՀ-ին աջակցելուց և պատճառ կդառնա սանկցիաների համար։
Բացառված չէ, որ հենց Ուկրաինայի արևելքում իրավիճակի՝ Մոսկվային ձեռնտու կարգավորման (Դոնբասին հատուկ կարգավիճակի շնորհում) անհեռանկարով է կապված Ռուսատանի միգրացիոն քաղքականության լուրջ փոփոխությանները։ Պետական դումա են մուտք գործել օրենքի նախագծեր, որոնք հեշտացնում են ՌԴ քաղաքացիության ձեռք բերումը Ուկրաինայի քաղաքացիների համար։ Հոկտեմբերին Պուտինը հաստատեց Միգրացիոն քաղաքականության նոր հայեցակարգը, իսկ տարեվերջին միգրացիոն և քաղաքացիության հարցերը միացրեց Կրեմլի՝ մարդու սահմանադրական իրավունքների պաշտպանության ծառայությանը։ Խնդիր է դրվել խթանել ռուսախոս հայրենակիցների բնակեցումը Ռուսաստանում։ Իսկ այդպիսիք ամենաշատն Ուկրաինայում են։ Հենց օրենքները պատրաստ լինեն և գործի դրվեն, Դոնբասի տանջված բնակիչների մոտ ռուսաստանցի դառնալու ավելի մեծ ցանկություն կառաջանա։ Եվ ոչ միայն նրանց մոտ։
Հոդվածի բնօրինակը kommersant.ru կայքում։