Ղրիմի այլընտրանքային պատմությունը

Նորվեգական NY TID պարբերականի սյունակագիր Անե Հոելն անդրադարձել է Ղրիմի 2014թ.-ի իրադարձություններին։

Արևմուտքի կողմից Ռուսաստանի ու Ղրիմի նկատմամբ կիրառված պատժամիջոցները անակնկալ դարձան Վլադիմիր Կոնստանտինովի (Ղրիմի Հանրապետության Պետական խորհրդի նախագահ) համար: Դա նման էր նրան, երբ «նախանձ հարևանը, որին դու նորմալ մարդ էիր համարում, իմացավ, որ դու տանը տոնում ես ինչ-որ իրադարձություն, և սկսեց ամբողջ ուժով հարվածել ջեռուցման մարտկոցին ու տհաճ երգեր երգել», գրում է Վլադիմիր Կոնստանտինովը իր «To Go One’s Own Way» (Գնալ սեփական ճանապարհով) գրքում: «Եթե ղրիմցիները տեսականորեն հավատում էին Արևմուտքի օբյեկտիվությանը, ապա դա ավարտվեց այն օրը, երբ սկսեցին կիրառվել պատժամիջոցները», – շարունակում է նա:

Քաղաքական թրիլեր: Վլադիմիր Կոնստանտինովը 2010թ.-ից Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետության խորհրդարանի ինժեներն ու նախագահն էր: Նա շատ կարևոր ֆիգուր էր այն ժամանակ, երբ Ղրիմը դուրս էր գալիս Ուկրաինայի կազմից՝ կապված Կիևում 2014թ.-ի փետրվարին տեղի ունեցած հեղաշրջմամբ: Կոնստանտինովի գիրքը` անձնական ու անկեղծ քաղաքական թրիլեր է Ղրիմի ներքին կյանքի այն ժամանակաշրջանի վերաբերյալ, երբ որոշվում էր տարածաշրջանի ճակատագիրը:

Ղրիմը գրեթե երկու հարյուր տարի ռուսական տարածք էր, մինչև այն պահը, երբ 1954թ.-ին Նիկիտա Խրուշչովը, շրջանցելով ժողովրդի կարծիքը, նվիրեց թերակղզին Ուկրաինային: Ուկրաինայի իշխանության տակ եղած ժամանակը բարի չէր: Ռուսերեն ու ղրիմ-թաթարերեն լեզուներն ու մշակույթը խղճուկ վիճակում էին ուկրաիներեն լեզվի համեմատ: Կոնստանտինովի խոսքերով, ավելի էին հաճախակիացել մեծամասնության մտքերը՝ վերադառնալու և «մայր Ռուսաստանին» միանալու մասին:

1998թ.-ի սահմանադրությունը  Ղրիմին  իրավունք տվեց մասնակցելու Ուկրաինայի արտաքին քաղաքականությանը, սակայն այդ իրավունքը հետագայում սաբոտաժի ենթարկվեց: Ղրիմը դուրս մնաց Ուկրաինայի՝ ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու քննարկումներից, և ոչ ոք հաշվի չառավ Ղրիմի կարծիքը, երբ 2014թ.-ի փետրվարի 21-ին Յանուկովիչը դավադիրների հետ ստորագրեց համաձայնագիր ՝ ստանալով եվրոպացիների երաշխիքներըը:

Այդ տարվա հունվարին Մոսկվայում, ոչ պաշտոնական հանդիպման ժամանակ, Կոնստանտինովը հարցրել էր, թե, Մոսկվայի տեսանկյունից, ի՞նչ կարող է նախաձեռնել Ղրիմը, եթե դավադիրներին հաջողվի գրավել իշխանությունը Ուկրաինայում։ Ղրիմի համար կարևոր էր բաց չթողնել պահը, որպեսզի հնարավոր լինի օրինական կերպով վերամիավորվել Ռուսաստանին: Սակայն զրույցի մասնակիցները կարծում էին, որ Յանուկովիչը չի զիջի:

Ելք: Ղրիմի սահմանադրությունը իրավունք էր տալիս անցկացնել հանրաքվե: Խնդիրը քննարկվել է Ղրիմի նախագահության խորհրդաժողովի ժամանակ`2014թ.-ի փետրվարի 4-ին: Քննարկվում էր հարցը. պե՞տք է արդյոք դիմել Ռուսաստանին և խնդրել Կրեմլին երաշխավորել Ղրիմի կարգավիճակը որպես ինքնավար հանրապետություն:

Ղրիմի ոստիկանները Մայդանում պաշտպանում էին սահմանադրությունը, նրանցից երեքն իրենց կյանքը տվեցին դրա համար: Փետրվարի 20-ին Կիևից վերադարձող ղրիմցիների ավտոբուսների շարասյունը, որում գտնվում էին սահմանադրություն պաշտպանողները, հարձակման ենթարկվեց զինված խռովարարների կողմից: Բոլորը դուրս բերվեցին ավտոբուսներից և դաժան ծեծի ենթարկվեցին: Նրանք, ովքեր փորձեցին փախչել, ենթարկվեցին խռովարարների շների հարձակման: Յոթ մարդ սպանվեց, քսանը` համարվում են անհայտ կորած: Սա Ղրիմի բնակիչներին ցույց տվեց, թե ինչ պետք է ակնկալել:

«Պետական հեղաշրջումն ու նախագահի փախուստը ազդարարում էր այն Ուկրաինայի վերջը, որը ստեղծվել էր 1991թ.-ի Խորհրդային Միության փլուզումից հետո»,- գրում է Կոնստանտինովը: Իշխանություն գրավողները չէին թաքցնում իրենց մտադրությունները: Նա գրում է. «Կախաղան հանել մկներին»: «Ղրիմ պետությունը պետք է վերանա»: Սրանք խռովարարների կոչերն էին։ Այս ամենը արվում էր բացահայտ կերպով: Նրանք ուզում էին մեզ ոչնչացնել: Այս իրավիճակը սպառնում էր Ղրիմին քաոսով ու պատերազմով: Մյուս կողմից, սա հնարավորություն էր տալիս մեզ հեռանալ ուկրաինա­կան ափից ու նացիստական ըմբոստությունից և վերադառնալ Ռուսաստան: Սակայն Ռուսաստանը դեռևս երաշխիքներ չէր տալիս: Մեզ համար եկել էր ժամանակը պայքարելու անկանխատեսելի արդյունքի համար»:

Ճակատագրական օրեր: Խռովարարները սպառնում էին սպանել պատգամավորներին ու նրանց ընտանիքներին: Կոնստանտինովը ստացել էր հաղորդագրություն, որ իրեն պետք է հասցնեն Կիև դագաղում: Փետրվարի 23-ին ամբողջ Սիմֆերոպոլը ոտքի վրա էր: Ղրիմի ոստիկանությունը հայտարարեց իրեն «Ռուսական միասնություն կուսակցության» մաս, որը գլխավորում է Սերգեյ Ակսյոնովը: Միաժամանակ ստեղծվեցին տարատեսակ պաշտպանական ստորաբաժանումներ, այդ թվում` ղրիմ-թաթարական: Դրան հակառակ, Մեջլիս ահաբեկչական կազմակերպությունը կազմակերպեց հանրահավաք, որին մասնակցում էր շուրջ տաս հազար մարդ: Կոնստանտինովը գրում է, որ Մեջլիսը մշտապես օգտագործվել է Կիևի կողմից Ղրիմում ազգամիջյան հակամարտություններ հրահրելու համար: Ժամանեցին նաև Կիևի Աջ սեկտորի մարդիկ: Աջ ծայրահեղականները արգելափակեցին խորհրդարանի շենքը:

Մի քանի դրամատիկ օր անց Ղրիմի խորհրդարանը ընտրեց նոր կառավարություն վարչապետ Ակսյոնովի գլխավորությամբ: Որոշվեց հանրաքվե անցկացնել: Կոնստանտինովը վախենում էր քաղաքական գործիչների շրջանում պառակտումից: Եթե վերջիններս չպահպանեին միասնությունը, ապա, նրա կարծիքով, անհնար կլիներ ձեռք բերել Ռուսաստանի երաշխիքները։ Կոնստանտինովն իր գրքում շեշտում է, որ Պուտինից օգնության խնդրելու որոշումը կայացվել է Ղրիմում հասարակ մարդկանց պահանջով։

Մարտի 1-ին Կիևում գտնվող դավադիրներին հայտնի դարձավ, որ Ռուսաստանը պատրաստ է պաշտպանել օրենքը, կարգը և Ղրիմի բնակչության հանրաքվե անցկացնել իրավունքը: Չնայած դրան ուկրաինացի զինվորները մնացին իրենց զորամասերում: Որպես ռուսական երաշխիքների խորհրդանիշ, խորհրդարանի շենքի դիմաց կանգնած էին տասներկու «կանաչ տղամարդ» առանց տարբերանշանների համազգեստի վրա: Կոնստանտինովը գրում է, որ նրանք շատ չէին, բայց քաղաքականության մեջ խորհրդանիշներն ավելի կարևոր են ։

Աշխարհազորը երաշխավորեց, որ 2014թ.-ի մարտի 16-ի պատմական քվեարկությունն անցնի առանց թերությունների: Քվեարկելու իրավունք ունեցողների 83.1%-ը մասնակցեց քվեարկությանը, նրանց 95.6%-ը ցանկություն հայտնեց վերամիավորել Ղրիմը Ռուսաստանին:

Արևմուտքի արձագանքը: Կոնստանտինովը գրում է, որ այն մարդը ում այժմ Կիևում պատվում են՝ «Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ֆաշիստական դահիճ Բանդերան» է: Միևնույն ժամանակ արևմտյան քաղաքական գործիչները ծաղիկներ են դնում Բաբի Յարի զոհերի հուշարձանին: «Թվում է, թե Կիևի ղեկավարները ուզում են ոչնչացնել սեփական երկիրը», – նշում է գրողը: «Գուցե արևմտյան ռազմավարությունը կայանում է նրանում, որ ամբողջ երկիրը օգտագործվի որպես կենդանի ռումբ, այնպես, ինչպես ահաբեկիչները օգտագործում են զոմբիացած մահապարտներին, որպեսզի հետագայում հնարավոր լինի օգտվել արդյունքներից»:

Ղրիմի բնակիչները խուսափեցին կոտորածից: Նրանք հպարտանում են անցկացված հանրաքվեով: Նրանք չեն հասկանում Արևմուտքի արձագանքը: Ռուս ազգը հիշում է իր պատմությունը: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը վնասել է բոլորին: Նացիզմի հետ սիրախաղերը անընդունելի են ռուսների մեծամասնության համար: Արևմտյան քաղաքական գործիչները չեն ուզում ընդունել դա՝ կիրառելով անիմաստ պատժամիջոցներ: