Կրթության մոդեռնիզացիան այլընտրանք չունի

Մի առիթով Ալբերտ Էյնշտեյնն ասել է՝ «Ամեն ոք հանճար է, բայց  եթե ձկանը դատենք՝ ելնելով ծառ մագլցելու նրա կարողությունից, ամբողջ կյանքում կկարծենք, որ նա հիմար է»:

Այս աֆորիզմի հիման վրա համացանցում մի հրաշալի տեսանյութ է տարածվել, որում  խոսվում է դպրոցական սիստեմի հնացած լինելու մասին: Հանրակրթության հիմնահարցերով հետաքրքրված անձանց համար այդ տեսանյութը կարող է հետաքրքրական լինել: Իսկ ինչո՞ւ է դպրոցը հնացած:

Վերջին 150 տարվա ընթացքում տեխնոլոգիան ու գիտությունը ֆանտաստիկ թռիչք են ապրել՝ գլխիվայր փոխելով կյանքի բոլոր ասպեկտները, ընկալումները, պատկերացումները, արժեքներն ու առաջնահերթությունները, բայց դպրոցը, որքան էլ տարօրինակ է, շարունակում է գործել այնպես, ինչպես գործում էր 100 տարի առաջ. չի փոխվել մոտեցումը, չեն փոխվել մեթոդները, որով տեղի է ունենում ուսուցանման գործընթացը:

100 տարի առաջ տեղեկատվության և ժամանցի միակ աղբյուրը գրքերն ու միջանձնային շփումներն էին.  ըստ էության՝ աշակերտը դպրոցում գտնում էր այն ամենն, ինչ իրեն հետաքրքիր էր՝ և՛ ընկերություն, և՛ ժամանց, և՛ տեղեկատվություն: Հիմա ամեն ինչ այլ է՝ ինտերնետն ու համակարգչային խաղերը երեխայի համար ապահովում են տեղեկատվության ու ժամանցի անսպառ բազա՝ առաջացնելով կախվածություն և լուսանցքում թողնելով միջանձնային հարաբերությունները: Սա, իհարկե, լավ չի, բայց դրա դեմ պայքարել՝ 150 տարի առաջվա ավանդական կրթահամակարգը երեխային հրամցնելու ճանապարհով, մեղմ ասած, արդյունավետ չի:

Սոկրատեսն ասում էր՝ «Ամեն մարդու մեջ արև կա, պետք է պայմաններ ստեղծել, որ այն շողա»: Արդյո՞ք մեր դպրոցը կարողանում է անհատական մոտեցում ցուցաբերել յուրաքանչյուր աշակերտի՝ բացահայտելու համար նրա լավագույն կարողությունները: Շատերը կհամաձայնեն, որ՝ ոչ: Արդյունքում  հասունանում է սերունդ, որն այդպես էլ չի գտնում իր իսկական տեղը հասարակության մեջ: Դրանից տուժում է թե՛ անհատը, և թե՛ հասարակությունը:

Ի բնե՝ մարդիկ պահպանողական են. ամեն մեկի համար հարազատ են իր դավանած արժեքներն, ու մենք դժվարությամբ ենք համակերպվում նոր մոտեցումների հետ: Հաճախ քննադատում ենք, որ մերօրյա երեխաները դրսում խաղալու փոխարեն ամբողջ ժամանակն անցկացնում են սոցիալական ցանցերում կամ հեռուստացուցի դիմաց, մինչդեռ պետք է գիտակցենք, որ նույն իրավիճակում մենք կլինեինք, եթե ժամանակին ունենայինք ինտերնետ, համակարգիչ ու սմարթֆոն:

Ժամանակն է ընդունելու, որ տեխնոլոգիական առաջընթացն անդառնալի է, և որ դրա դեմ պայքարելու փոխարեն անհրաժեշտ է ադապտացվել նոր իրականությանը, մշակել նոր մոտեցումներ:

Ավանդական կրթությունը դոգմատիկ է, այն հրամցնում է աշակերտին նախկինում արդեն հայտնաբերված, երբեմն ճշգրիտ, երբեմն հարաբերական գիտելիքներ (դոգմաներ), և պահանջում անգիր անել դրանք, բայց տեխնոլոգիական առաջընթացը ինֆորմացիան դարձրել է առավել ճկուն, հասանելի ու բազմազան, ինչը ժամանակակից հասարակության մեջ տեղ չի թողնում կարծրատիպային գիտելիքի համար:

Մերօրյա աշակերտի համար գրատախտակն ու կավիճը նույնքան անհետաքրքիր ու հնացած են, որքան «Դիսկով» հեռախոսներն ու սովետի հսկայական  սև-սպիտակ հեռուստացույցները, որոնք պատկանում են նախորդ դարաշրջանին: Մենք  դա գիտակցում ենք, բայց ինչո՞ւ չենք ուզում ընդունել, որ նոր տեխնոլոգիաներից զատ ժամանակակից հասարակությունը պետք է ունենա նաև նոր կրթահամակարգ, որը կբավարարի նոր սերնդի ակնկալիքները:  Արժեքային փոփոխություններ ապրող հասարակության մեջ կրթության պարտադրանքը կարող է միայն նեգատիվ էֆեկտի հանգեցնել՝ ավելի հեռացնելով աշակերտին դպրոցական կրթությունից:

Քանի դեռ դասավանդման պրոցեսը կատարվում է ավանդական մեթոդներով, աշակերտին ավելի շատ հուզելու է իր սմարթֆոնը, որն ավելի հետաքրքիր է, քան  ուսուցչի ներկայացրած դասագրքային գիտելիքը:

Եթե մենք ուզում ենք ունենալ կրթված ու առաջադեմ սերունդ, մրցունակ հասարակություն, ապա պետք է ժամ առաջ ադապտացնենք դպրոցը ժամանակաակից մարտահրավերներին:

Պիտի ընդունենք,  որ երեխան այսուհետ համակարգչի առաջ ավելի շատ ժամանակ է անցկացնելու, քան դրսում, իսկ գրատախտակին կավիճով գրող դասատուն երբեք ավելի հետաքրքիր չի լինելու նրա համար, որքան Google-ը, քանի որ այն ընդունակ է յուրաքանչյուր հարցի պատասխանը տալ մի քանի վայրկյանում: Պետք է մեկընդմիշտ հասկանանք, որ նոր սերունդը չի կարդալու այլևս գեղարվեստական գրքեր, քանզի հիմա կան 3D էկրանավորմամբ նկարահանված ֆանտաստիկ ֆիլմեր ու տեսանյութեր, որոնք ավելի գրավիչ ու կլանող են, քան Ժյուլ-Վեռնի 500 էջանոց հատորները:

Հետևաբար՝ թվային տեխնոլոգիաների ներդնումը դասավանդման մեթոդաբանության մեջ այլևս չունի այլընտրանք:

Պետք է գիտակցենք, որ երեխայի համար անհետաքրքիր է կենսաբանության, աշխարհագրության, ֆիզիկայի ու պատմության դասերը գրքերով սովորելը, որովհետև համացանցում ցանկացած թեմայի մասին տեսանյութ դիտելն ավելի հետաքրքիր, տպավորիչ ու հիշվող է:

Գիտակցելով, որ աշխարհը վերջին 15 տարում ավելի շատ է փոխվել, քան վերջին 50 տարում, պետք է նաև ըմբռնենք, որ առաջիկայում վերափոխման տեմպերը գնալով աճելու են, և որքան ավելի արագ մենք կարողանանք ադապտացվել այդ փոփոխություններին, այնքան ավելի կշահենք՝ որպես հասարակություն, որպես պետություն:

Արդյունավետ  չի  21-րդ դարում կառուցել հանրակրթություն՝ հիմնվելով սովետական կրթահամակարգի ֆունդամենտալ մեթոդների վրա, չի կարելի առաջին դասարանցուն սովորեցնել գրել-կարդալու արվեստն այնպես, ինչպես դա արվում էր 60 տարի առաջ: Հիշե՛ք, որ ժամանակակից երեխան իր ծնողների հեռախոսները  սկսում է օգտագործել խոսել սովորելուց առաջ: Անհրաժեշտ է գլխիվայր փոխել մոտեցումը, պետք է ազատվել ստանդարտության տանող ֆորմալ կրթության գործիքներից:  Պետք չէ երեխային տանել դպրոց ու տրտնջալ, որ նա տառերը ծուռտիկ-մուռտիկ է գրում՝ մոռանալով, որ ընդամենը 5-10 տարի անց այդ նույն երեխան ամեն ինչ սկսելու է գրել համակարգչով, և ձեռագիրը որևէ կերպ չի ազդելու նրա մասնագիտական աճի ու կարիերայի վրա:

Ժամանակն է, որպեսզի դպրոցը աշակերտին հրամցնի ոչ թե  անգիր անելու ենթակա գիտելիք, այլ կյանքի հմտություններ, քանզի գիտելիքը հաճախ չի կիրառվում ու մոռացվում է, իսկ հմտությունը օգնում է վեր բարձրանալ կյանքի աստիճաններով: