1915 թվականի փետրվարի 19-ին Անտանտայի ուժերը փորձեցին հսկողություն սահմանել Ստամբուլի և Դարդանելի նեղուցի վրա, որոնց հավակնում էր Ռուսաստանը:
1915 թվականի փետրվարին ռազմական գործողություններ ընթանում էին Առաջին աշխարհամարտի բոլոր ռազմաճակատներում: Օսմանյան կայսրությունը, որին անվանում էին «Եվրոպայի հիվանդ մարդ», շարունակում էր դիմադրություն ցույց տալ Անտանտայի անդամներին: Երբեմն՝ բավականին ուժեղ. ակնհայտ էր վիրավորանքը եվրոպական տերությունների հանդեպ, որոնք 20-րդ դարի սկզբին դարձել էին երբեմնի հզոր կայսրության վերջնական անկման կատալիզատորը: Վերջին կաթիլը Մեծ Բրիտանիայի կողմից «Ռեշադիե» և «Սուլթան Օսման I» դրեդնոութները փոխանցելուց հրաժարվելն էր, որոնց ձեռքբերման ու սպառազինման համար թուրքերը տրամադրել էին իրենց վերջին փողերը:
Նավերը թուրքական կողմին չհանձնելու ռազմավարական որոշումը կայացրել էր Ծովակալության առաջին լորդ Ունիսթոն Չերչիլը: Հենց նա էլ 1915 թվականի փետրվարին որոշեց՝ ժամանակն է, որ եվրոպացիները գրավեն Ստամբուլը:
Թեև Ստամբուլն ինքնին որևէ մեկին պետք չէր: Դարերի ընթացքում Կոնստանդնուպոլիսին, իսկ հետո նրա անվանափոխված վերածնունդին շատերը փորձում էին և երազում էին տիրանալ նեղուցների համար: Բոսֆորն ու Դարդանելը միացնում են Էգեյան ծովը Մարմարի ծովի, իսկ վերջինիս՝ Սև ծովի հետ:
Այս ամենը կարող էր և չլինել, սակայն Չերչիլը վերջնականապես համոզվեց նեղուցների գրաման անհրաժեշտության մեջ այն բանից հետո, երբ ռուսները խնդրեցին այդ մասին: Իսկ նրանք դա արեցին այն պատճառով, որ Կովկասյան ռազմաճակատում Թուրքիայի դեմ ռազմական գործողությունները բարդացել էին. օսմանցիները փորձում էին Ռուսական կայսրության դեմ պատերազմում ներգրավել Պարսկաստանին ու Աֆղանստանին:
Եթե պարզ լեզվով ասվի, ապա օգտվելով այն հանգամանքից, որ օսմանյան սուլթանը միաժամանակ նաև խալիֆ էր, թուրքերը փորձեցին Ռուսաստանին ջիհադ հայտարարել և այդ երկրներին կոչ անել միանալ դրան:
Տեսնելով դա՝ դաշնակիցները որոշեցին չդանդաղել: Գործողությունը սկսվեց փետրվարի 19-ին, երբ անգլո-ֆրանսիական նավատորմը մտավ նեղուց և սկսվեց թուրքական ռազմական ամրությունների հրետակոծումը: Այդ ժամանակ թուրքական ռազմական ենթակառուցվածքները բավականին ամրացված էին, իսկ առափնյա հատվածը ականապատված էր:
Հրետակոծումը շարունակվեց մի քանի ժամ, սակայն թուրքական ամրություններին լուրջ վնաս չպատճառեց: Գործողությունը դադարեց գրեթե մեկ շաբաթով, սակայն հետագայում ափհանմանը խանգարում էին ականները: Մի քանի խորհրդակցություններից հետո որոշում կայացվեց գլավոր հարձակում իրականացնել:
Սակայն Անտանտան կրկին փախողում ունեցավ. սկզբում նավերը բախվեցին ականներին, որոնք օսմանցիները գիշերն էին տեղադրել: Իսկ հետո՝ հանդիպեցին զանգվածային կրակի:
Որոշում կայացվեց գործել այլկերպ՝ Գալիպոլիի թերակղզու վրա ափհանել դեսանտ, որը կգրավի թուրքական ամրություններն ու ճանապարհ կբացի դեպ իՍտամբուլ: Քնաի որ ուժերը բավարարա չէին, Մեծ Բրիտանիան մարտի ուղարկեց ավստրալացիներին ու նորզելանդացիներին: Դարդանելի գործողությունը վերջիններիս համար դարձավ և մարտական մկրտություն, և խոշոր ողբերգություններից մեկը: Ցամաքային գործողությանը Անտանտայի կողմից մասնակցեց 81 հազար մարդ: Ճիշտ է՝ որոշվեց գործողությունը վերսկսել միայն ապրիլի 25-ին:
Բոլոր ուղղություններով ափհանումը բավականին արագ վերածվեց արյունահեղության: Անգլիացիներին ու ֆրանսիացիներին չօգնեց նաև օգնության հասած ռուսական «Ասկոլդ» դեսանտային հածանավը:
Միայն ապրիլի 25-ին Անտանտայի կողմից զոհվեցին 18 հազար զինվորներ: Թուրքերի կորուստները մի քանի անգամ քիչ էին:
Հետաքրքիր է, բայց բախումները շարունակվում էին մինչև 1915 թվականի օգոստոսը: Ըստ որում՝ դրանց հիմնականում անգլիացիներն ու ֆրանսիացիները չէին մասնակցում: Մերթ բռնկվելով, մերթ հանդարտվելով՝ գործողությունը դադարեց միայն 1916 թվականի հունվարին: Մոտավոր գնահատականներով Անտանտայի կողմից զոհվեց 250 հազար մարդ: Գրեթե նույնքան կորուստներ ունեցավ Օսմանյան կայսրությունը:
Չերչիլը հրաժարական տվեց և որոշ մտորումներից հետո տեղափոխվեց Արևմտյան ռազմաճակատ: Իսկ Ռուսաստանը շարունակում էր հույսեր փայփայել, որ Բոսֆորն ու դարդանելն ամեն դեպքում բաժին կհասնեն իրեն: Սակայն տեսնելով, թե ինչ տեղի ունեցավ դաշնակիցների հետ, այդ ծրագրերը կյանքի կոչելու հարցում ոչ ոք չէր շտապում: