Մինչ բոլոր թերթերն անհամար հոդվածներ էին նվիրում Ֆլորենցիայում Հյուսիսային Աֆրիկայից եկածների բարձրացրած դժգոհություններին, անցած երեքշաբթի «Ռեպուբլիկա»-ում հրապարակվեց երկու սիլուետ պատկերող ծաղրանկար. հսկայական Աֆրիկան՝ կախված փոքրիկ Իտալիայի վրա, իսկ կողքին՝ Ֆլորենցիան, այն աստիճան պստլիկ, որ նույնիսկ փոքր կետով հնարավոր չէ նշել (ծաղրանկարի տակ գրառում՝ «Ահա՝ որտեղ է ամենից շատ պետք ոստիկանությունը»)։ Այդ նույն ժամանակ «Կորիերե դելա սերայ»-ում ներկայացվել էր մեր մոլորակի վրա կլիմայական փոփոխությունների պատմությունը՝ սկսած մեր թվարկությունից առաջ չորրորդ հազարամյակից մինչև մեր օրեր։ Այդ ընտրանքից հասկանալի էր դառնում, թե ինչպես այս կամ այն աշխարհամասում բարենպաստ ու անբարենպաստ պայմաններն աստիճանաբար հանգեցնում են ժողովուրդների մասշտաբային տեղափոխության՝ միգրացիաների, որոնք փոխել են մոլորակի պատկերն ու ստեղծել են պատմությունից կամ անմիջական փորձի բերումով մեզ ծանոթ քաղաքակրթությունները։
Այսօր խոսելով Եվրամիության բոլոր երկրների համար սուր՝ «ոչ միութենական անձանց» (հրաշալի նրբասացություն, որը կարելի է կիրառել նաև Շվեյցարիայի քաղաքացիների ու տեխասցի զբոսաշրջիկների դեպքում), խնդրի մասին, մենք շարունակում ենք կարծել, որ խոսքն իմիգրացիա երևույթի մասին է։ Իսկապես, եթե որևէ գերբնակեցված երկրի մի քանի հարյուր հազար քաղաքացիներ ցանկանում են բնակության նպատակով տեղափոխվել մեկ այլ երկիր (օրինակ, իտալացիներն՝ Ավստրալիա), գործ ունենք իմիգրացիայի հետ։ Եվ բնական է, որ ընդունող երկիրն իրավունք ունի ասիմիլյացիայի իր կարողություններիին համապատասխան կանոնակարգել իմիգրանտների հոսքերը։ Ինչը նաև ենթադրում է իմիգրանտ-իրավախախտների ձերբակալում և արտաքսում, ճիշտ այնպես, ինչպես վարվում է սեփական քաղաքացիների հետ, երբ նրանք հանցագործություն են կատարում, կամ հարուստ զբոսաշրջիկների հետ, երբ նրանք մաքսանենգ ապրանք են բերում։
Բայց այսօր Եվրոպայում խոսքն իմիգրացիայի մասին չէ։ Մենք տեսնում ենք միգրացիայի ֆենոմեն։ Հարկավ, այն չունի դեպի Իտալիա, Ֆրանսիա ու Իսպանիա գերմանական ցեղերի ներթափանցման շեշտակիությունն ու դաժանությունը, Հիջրայից հետո արաբական էքսպանսիայի մոլեգնությունն ու անհամար մարդկային հոսքերի անշտապողականությունը, որով աչքի էին ընկնում ներկայումս անհետացած ցամաքային կապով Ասիայից Օվկիանիա, և հավանաբար դեպի երկու Ամերիկաներ տեղափոխված խորհրդավոր մարդիկ։ Սա մեծ միգրացիոն հոսքերի շնորհիվ ձևավորված ու անհետացած քաղաքակրթություններ տեսած մոլորակի պատմության մեկ այլ գլուխ է։ Սկզբում Արևմուտքից դեպի Արևելք (այս մասին մենք քիչ բան գիտենք), այնուհետև Արևելքից Արևմուտք՝ հազար տարի առաջ Ինդոսի ակունքներից շարժվելով դեպի Հերկուլեսի սյուներ, իսկ հետո՝ չորս հարյուր տարի անց, Հերկուլեսի սյուներից դեպի Կալիֆորնիա ու Հրո Երկիր։
Այսօր միգրացիան այդքան էլ նկատելի չէ, քանզի օդային ճանապարհորդության, համայնքապետարանում օտարերկրացիների գրանցման հերթի կամ էլ՝ աղքատ Հարավից դեպի հարուստ Հյուսիս տեղափոխվող փախստականներով լցված մակույկի տեսք է ստացել։ Այն հիշեցնում է իմիգրացիա, բայց այն իրականում միգրացիա է՝ պատմական մի գործընթաց, որի նշանակությունը գնահատել այսօր անհնար է։ Այն տեղի է ունենում ոչ թե հսկայական հորդաների տեղափոխման ձևով, որոնցից հետո նույնիսկ խոտ չի աճում ձիերի սմբակների կպած տեղանքում, այլ փոքրիկ աննկատ խմբերով, բայցևայնպես, այն կտևի ոչ թե հարյուրամյակներ կամ հազարամյակներ, այլ տասնամյակներ։ Եվ ինչպես բոլոր մեծ տեղաշարժերի դեպքում, դրա վերջնական արդյունքը կլինեն տեղաշարժերի տարածքում էթնիկական ցնցումները, սովորույթների անխուսափելի փոփոխությունները, անկանոն միախառնումը, ինչը տեղի բնակիչների մաշկի, մազերի, աչքերի գույները կփոխի ճիշտ այնպես, ինչպես փոքրաթիվ նորմանները դարձան այսօրվա Սիցիլիայի կապուտաչյա շիկահերների առաջացման պատճառ։
Մեծ միգրացիաներն, առնվազն՝ պատմությանը հայտնի, ապշեցնում են. ձգտելով խուսափել դրանցից՝ հռոմեական կայսրերը սկզբում իրար հետևից vallum (պատ) էին սարքում՝ լեգիոններին ուղարկելով, որպեսզի նվաճեն մոտակայքում եղած օտարներին, հետագայում գալիս էին համաձայնության և ներդնում էին ընթացակարգեր՝ հպատակների վրա հռոմեական քաղաքացիությունը տարածելու համար, իսկ վերջում հռոմեական տիրապետության անկումից հետո ձևավորվեցին, այսպես կոչված, ռոմանաբարբարոսական թագավորություններ, որոնք մեր եվրոպական երկրների, լեզուների (այն լեզուների, որոնցով այսօր հպարտությամբ խոսում ենք), մեր քաղաքական ու հասարակական ինստիտուտների սկիզբը դրեցին։ Լոմբարդյան ավտոմայրուղու վրա Ուզմատե, Բյանդրատե անվամբ գյուղերին հանդիպելիս մենք արդեն հաշիվ չենք տալիս մեզ, որ դրանք լանգոբարդյան վերջածանցներ են։ Մյուս կողմից էլ հարց է առաջանում՝ որտեղի՞ց այդ բացարձակապես էտրուսկյան ժպիտները, որոնց կարելի է հաճախ հանդիպել կենտրոնական Իտալիայում։
Մեծ միգրացիաները կանգնեցնել հնարավոր չէ։ Ու պարզապես պետք է նախապատրաստվել ապրելու նոր՝ աֆրո-եվրոպական մշակույթի պայմաններում։
Թարգմանված է ռուսերենից, բնօրինակը՝
Умберто Еко, «Картонки Минервы. Заметки на спичечных коробках» /Санк-Петербург 2010